Θα μπορούσε να γίνει και βιντεοπαιχνίδι για εκκολαπτόμενους ιστορικούς η μελέτη της προσωπικότητας και του έργου δύο Αμερικανών προέδρων με διαφορά ενός αιώνα. Διαφορά που ασφαλώς ακούγεται τρομακτική από άποψη χρόνου, εφιαλτική όμως σε ουσία πολιτικής και ηθικής σε ό,τι αφορά την παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Το σήμερα το γνωρίζουμε. Ποια ήταν όμως η κατάσταση και ποιος ο ταραξίας έναν αιώνα πριν; Ο ίδιος, σταθερά αμετανόητος, που απειλεί και σήμερα την ειρήνη, η Τουρκία! Με μια διαφορά: τότε δεν υπήρχε ΝΑΤΟ. Ούτε και ΟΗΕ. Υπήρχε όμως η Κοινωνία των Εθνών ως εγγύηση για την ασφάλεια και τήρηση της παγκόσμιας ειρήνης, στη συγκρότηση της οποίας είχε παίξει σημαντικό ρόλο ο χαρισματικός Αμερικανός πρόεδρος Ουίλσον, λαμβάνοντας έναν χρόνο μετά την ίδρυσή της το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης (1919 ). Ενας ευγενής γιος πάστορα από τη Βιρτζίνια, ο οποίος σπούδασε νομικά και πολιτικές επιστήμες στο Χόπκινς και έγινε πρύτανης στο Πρίνστον, εκλεγμένος πρόεδρος σε δύο επαναληπτικές θητείες, νικώντας τους δύο ισχυρούς αντιπάλους του, Ρούζβελτ και Ταφτ.
Ο εμπνευστής και θεωρητικός της πολιτικής των εθνικών κρατών μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών τον Αύγουστο του 1920, δεν μπόρεσε να εκτιμήσει όμως ότι η εφαρμογή εκείνης της Συνθήκης υπέρ της Ελλάδας και εις βάρος της Τουρκίας σήμαινε τη συνέχιση του πολέμου ανάμεσα στους δύο αντιπάλους και έμμεσα ανάμεσα σε δύο κόσμους: εκείνον της Δύσης και του χριστιανισμού, με τον άλλον της Ανατολής και του Ισλάμ, που είχε αντικαταστήσει το θεοκρατικό καθεστώς των σουλτάνων. Δεν είναι χωρίς λόγο που ο υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας Λόιντ Τζορτζ στη Διασυμμαχική Διάσκεψη στο Σπα τον Ιούνιο του 1920 είχε πει μεγαλόφωνα «ο Τούρκος τώρα ζητάει έλεος, αλλά δεν δικαιούται ελέους. Υπήρξε πράγματι ο χειρότερος εγκληματίας από όλους τους εχθρούς μας».
Το απέδειξε άλλωστε ο Κεμάλ, που την ίδια στιγμή, ως απεσταλμένος του σουλτάνου στη Σεβάστεια για να επιβάλει την τάξη, είχε αρχίσει τις εκκαθαρίσεις πριν ακόμα στεγνώσει το μελάνι της υπογραφής της Συνθήκης. Χωριά ολόκληρα εξαφανίζονταν από τον χάρτη εν ριπή οφθαλμού και τον Ιούνιο του 1922 τα θύματα έφτασαν τις 30.000. Το καλοκαίρι εκείνο, μαζικά συλλαλητήρια στη Φιλαδέλφεια, στο Κάνσας, στο Σιάτλ, στη Βοστόνη και την Τάμπα με επικεφαλής γερουσιαστές και μέλη του Κογκρέσου καλούσαν τον κόσμο σε συμπαράσταση στον ελληνικό στρατό που καταδίωκε τον Κεμάλ υπερασπιζόμενος τον δυτικό πολιτισμό και τη χριστιανοσύνη. Ο γερουσιαστής Ουίλιαμ Κινγκ κατήγγειλε μάλιστα τη Γαλλία και την Ιταλία για την προδοτική τους στάση να πωλούν πολεμοφόδια στον τουρκικό στρατό κρυφά, ενώ δύο επιφανείς δικαστικοί, ο J. Patterson και ο McCaughey, αποκάλεσαν τους Τούρκους ενώπιον του συγκεντρωμένου πλήθους της Φιλαδέλφειας κακούργους, που γι' αυτό πρέπει να συλληφθούν και να τιμωρηθούν, να φύγουν για πάντα από την Ευρώπη! Την επομένη, η «Christian Science Monitor» στο κύριο άρθρο της ζητούσε την ενίσχυση της ελληνικής κυβέρνησης με 25 εκατ. δολάρια προκειμένου να αποκατασταθεί η ειρήνη στη Μ. Ανατολή.
Σήμερα, η αμερικανική κοινωνία, στην ευρεία πλειονότητά της είναι από αδιάφορη και αγεωγράφητη έως επικίνδυνα επηρεασμένη χάριν θρησκευτικής ανοχής απέναντι στο Ισλάμ, πιστοί του οποίου διαρκώς πληθύνονται στους κόλπους της, με έναν αλλοπρόσαλλο και στερούμενο ανθρωπιστικής παιδείας πρόεδρο, που θεωρεί τις διαπραγματεύσεις τζόγο, παριστάνει τον παντογνώστη και δεν διαβάζει τις εισηγήσεις των επιτελών του, εμφανίζεται σε δημόσιες τοποθετήσεις του είρων και ναρκισσιστής, είναι μονίμως θολωμένος και με άγνοια των κανόνων διακυβέρνησης, όπως δε ο ίδιος είπε «κάνει πλάκα όταν κάνει μπίζνες, γιατί έτσι τη βρίσκει», είναι θαυμαστής του ταραξία Ερντογάν και κινείται έτη φωτός και όχι αιώνα από τους ιστορικούς προκατόχους του, σύροντας στον όλεθρο τον πολιτισμένο κόσμο μας.
*Η Φωτεινή Τομαή είναι συγγραφέας, πρέσβης ε.τ.
**Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο του Σαββατοκύριακου 19-20 Σεπτεμβρίου
