Ο σημερινός και μέλλοντας πολυπολικός κόσμος είναι περισσότερο σύνθετος από ποτέ άλλοτε. Πολυπολικός ήταν και ο κόσμος κατά τους Α’ και Β’ Παγκοσμίους Πολέμους, ωστόσο, ήταν περισσότερο ευρωκεντρικός και αρκετά αποικιοκρατικός. Υπό αυτήν έννοια, αρκετές δυνάμεις που σήμερα συνιστούν ξεχωριστούς πόλους στο διεθνές σύστημα, ήταν πολύ περισσότερο προβλέψιμοι, αν όχι δορυφόροι άλλων δυνάμεων.
Η συζήτηση γύρω από την Ασία, γίνεται όλο και πιο σημαντική για τη διεθνή πολιτική και οικονομία. Την ώρα που η Ε.Ε. βρίσκεται σε μια φάση αναστοχασμού με τη Γερμανία να ψάχνει τις αλλαγές στο παραγωγικό της μοντέλο και τη Γαλλία να προσπαθεί να συμβιβάσει τα παγκόσμια γεωπολιτικά της συμφέροντα με το ίδιο το μέλλον της Ε.Ε., άλλες δυνάμεις στην Ασία κάνουν την εμφάνισή τους και επηρεάζουν τη διεθνή σκακιέρα πολύ περισσότερο από όσο νομίζουμε. Η Ινδονησία είναι μια ανερχόμενη δύναμη η οποία θα απασχολήσει πολλές πτυχές της διεθνούς ζωής.
Η ανάδυση της Ινδονησίας, έρχεται σε μια περίοδο όπου αρκετοί αναλυτές θυμούνται τη «Θουκυδίδεια Παγίδα» όπως την προσάρμοσε ο κορυφαίος Graham Allison, για να μελετήσει τις σχέσεις ΗΠΑ και Κίνας, οι οποίες τα τελευταία 5 χρόνια, έχουν επιδεινωθεί. Γιατί η Ινδονησία μπορεί να είναι το «κλειδί» στους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς στην Ασία και γιατί πρέπει η Ε.Ε. να ρίξει το βάρος στη βελτίωση των σχέσεών της με την Τζακάρτα και γιατί η Ελλάδα πρέπει να διαδραματίσει ρόλο;
Η Ινδονησία παρουσιάζει τρομακτικούς αριθμούς. Μετά από την Ινδία και την Κίνα, αποτελεί την ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία από αυτές που ξεπερνούν σε ΑΕΠ το 1 τρις δολλαρία. Το 2022 οι ρυθμοί ανάπτυξης της Ινδονησίας ξεπέρασαν το 5,3% (υψηλότεροι ρυθμοί δεκαετίας) ενώ από το 1998 οι ρυθμοί ανάπτυξής της κατά μέσο όρο, είναι 5%. Ο πληθυσμός της πλησιάζει τα 280 εκατομμύρια και οι προσπάθειες για πλήρη εκδημοκρατισμό, δεν έχουν ακόμη ευοδώσει.
Ωστόσο, μέχρι το 2050, η Ινδονησία αναμένεται να βρίσκεται τέταρτη στην παγκόσμια κατάταξη των μεγαλύτερων οικονομιών του πλανήτη, μετά από Κίνα, Ινδία και ΗΠΑ. Τα γνωστά αποθέματα φυσικού αερίου της, την καθιστούν στη 13η θέση παγκοσμίως και 2η στην Ασία, όπου παίζεται το μεγάλο παιχνίδι. Σε άλλα ορυκτά που είναι απαραίτητα στην παγκόσμια οικονομία, η Ινδονησία κατέχει την πρώτη θέση στον κόσμο σε αποθέματα Νικελίου, έχοντας κυρίως στο νησί Βόρνεο, τριπλάσια αποθέματα από αυτά της Ρωσίας. Η Ινδονησία κατέχει το 22% των παγκόσμιων αποθεμάτων νικελίου. Αναφορικά με τα αποθέματα Κοβαλτίου, που αποτελεί επίσης ένα βασικό ορυκτό για την κατασκευή μπαταριών, η Ινδονησία κατέχει τη δεύτερη θέση παγκοσμίως. Η ισχύς της Ινδονησίας έχει και άλλες πτυχές οι οποίες είναι μεν ποιοτικές αλλά στο τέλος, ποσοτικοποιούνται.
Ελέγχοντας τα Στενά της Μαλάκκα (Straits of Malacca) από τα οποία περνά περίπου το 65% του διεθνούς εμπορίου, η Ινδονησία αποτελεί την τρίτη μεγαλύτερη δημοκρατία στον κόσμο μετά την Ινδία και τις ΗΠΑ, ενώ ταυτόχρονα είναι η μεγαλύτερη μουσουλμανική χώρα στον κόσμο.
Οι σχέσεις της Ινδονησίας με τις ΗΠΑ επαυξάνονται ιδιαίτερα στο πεδίο της άμυνας και μεταξύ των δύο χωρών, λαμβάνουν χώρα ασκήσεις στο πεδίο που δείχνουν οτι η Τζακάρτα επενδύει αρκετά στη μεγαλύτερη ναυτική δύναμη του πλανήτη. Το αρχιπέλαγος της Ινδονησίας είναι τεράστιο και αγγίζει τα 5 χιλιάδες χιλιόμετρα. Ο μεγάλος φόβος της Κίνας, εδράζεται εν πολλοίς στην Ινδονησία, λόγω της πιθανότητας ενός εμπορικού αποκλεισμού στα Στενά της Μαλάκκα που θα στραγγάλιζε την κινεζική οικονομία. Από την άλλη πλευρά, οι σχέσεις της Ινδονησίας με την Κίνα είναι ανθηρές στον οικονομικό τομέα.
To διμερές εμπόριο αγγίζει τα 150 δις δολλάρια, ποσό που καθιστά την Κίνα τον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της Ινδονησίας. Όπως όμως είναι και η Αυστραλία, οι Φιλιππίνες, η Ταϊβάν και η Ιαπωνία, (σε διαφορετικούς βαθμούς) η Ινδονησία που αποτελείται από αμέτρητα νησιά, στηρίζει την ασφάλεια και την επιβίωσή της στις ΗΠΑ. Μέχρι σήμερα, η Ινδονησία τηρεί μια ελαφρώς ευμενή ουδετερότητα υπέρ των ΗΠΑ στην σινοαμερικανική διένεξη, όμως το ινδονησιακό πολιτικό σύστημα δεν επιθυμεί περαιτέρω ανάμειξη στις διαρκώς επιδενούμενες σχέσεις μεταξύ Ουάσινγκτον-Πεκίνου. Μετά τη ραγδαία επιδείνωση των σχέσεων Κίνας-Αυστραλίας, η εξάρτηση της Κίνας από το κάρβουνο της Ινδονησίας αυξήθηκε. Η ένταση του σινοαμερικανικού ανταγωνισμού, θα καθορίσει στο τέλος και το πόσο τελικά θα εμπλακεί η Ινδονησία στη μεγάλη έριδα του 21ου αιώνα.
Η Τζακάρτα ενώνει τον Ειρηνικό με τον Ινδικό Ωκεανό και αποτελεί τη φυσική «ασπίδα» της Αυστραλίας απέναντι στην Κίνα. Η Αυστραλία έχει μπει στο κάδρο της σινοαμερικανικής σύγκρουσης την τελευταία δεκαετία, τόσο με τη συμμετοχή της στο σχήμα ΑUKUS, αλλά και στη συνεργασία QUAD. Πολλές άλλες χώρες της περιοχής, όπως είναι η Ινδία, το Βιετνάμ, οι Φιλιππίνες, (οι οποίες εσχάτως αναβάθμισαν έτι περαιτέρω τις σχέσεις τους με τις ΗΠΑ) Η Ταϊβάν και η Ιαπωνία, επενδύουν πολλά στις σχέσεις τους με την Ινδονησία λόγω του ελέγχου των Στενών της Μαλάκκα και των συσχετισμών τους με την επιθετικότητα της Κίνας στη Νότια Σινική Θάλασσα. Για την Ευρώπη, η οποία εξαρτάται κατά 97% στο Λίθιο και 93% στο Μαγνήσιο και συνολικά, κατά 98% στις σπάνιες γαίες από την Κίνα, η Ινδονησία είναι πιο κοντά από όσο δείχνει η γεωγραφία.
Δυστυχώς, η στρατηγική της Ε.Ε. στη διεθνή σκακιέρα, αναλώθηκε (και μάλιστα με κακό αποτέλεσμα) στο να προσπαθεί να εξισορροπεί τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ, την Κίνα και τη Ρωσία, χωρίς να δίνει έμφαση στις νέες ανερχόμενες δυνάμεις του πολυπολικού κόσμου (Ινδία, Ινδονησία, Νιγηρία, κτλ). Τον Μάρτιο 2023, η Ούρσουλα Φον ντερ Λεϊεν, μίλησε ανοικτά για την εξάρτηση που έχει η Ε.Ε. από την Κίνα και για την ανάγκη αυτή να μειωθεί, τόσο στον τομέα των πρώτων υλών, όσο και σε άλλες πτυχές των σχέσεων Πεκίνου-Βρυξελλών.
Η προσπάθεια αναθέρμανσης των σχέσεων της Ε.Ε. με την Ινδία, πιθανόν να ακολουθηθεί από την αντίστοιχη της προσέγγισης Βρυξελλών και Ινδονησίας, σε μια περίοδο που η Ευρώπη, όχι μόνο επανεξετάζει τη δομή των διεθνών οικονομικών της σχέσεων, αλλά και τους ίδιους της τους «προμηθευτές», βλέποντας τον ρωσοουκρανικό πόλεμο ως ένα σκληρό μάθημα και τις πολιτικές του OPEC+ να υπενθυμίζουν οτι η εξάρτηση από την ευρύτερη Μέση Ανατολή, δεν αποτελεί πανάκεια για τη βίαιη ενεργειακή αποσύνδεση μεταξύ Ε.Ε.-Ρωσίας. Μια αναβαθμισμένη σχέση μεταξύ Ινδονησίας και Ε.Ε., δεν μπορεί να προκύψει από μόνη της, καθώς θα χρειαστεί ασφάλεια στον Ινδοειρηνικό. Με άλλα λόγια, η Ε.Ε. θα στραφεί αυτόματα στη βελτίωση των σχέσεών της με την Ινδία, αλλά και με κράτη της Ανατολικής Αφρικής.
Η Ε.Ε. θα κληθεί να παίξει ρόλο στον Ινδοειρηνικό Ωκεανό, σε μια περίοδο όπου οι περισσότεροι αναλυτές, κρίνουν τη σύγκρουση ΗΠΑ-Κίνας ως αναπόφευκτη. Οι μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης (Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ολλανδία κτλ) είχαν εμπειρία στον Ινδοειρηνικό Ωκεανό, αλλά αυτή χρονολογείται από την περίοδο της αποικιοκρατίας. Είναι η πρώτη φορά που η Ε.Ε. αλλά και το Ηνωμένο Βασίλειο, καλούνται να διαδραματίσουν έναν νέο ρόλο στον Ινδοειρηνικό Ωκεανό και στην Ανατολική Ασία. Η Ελλάδα με τη βοήθεια του μόνου εξαγωγικού της γίγαντα που είναι η εμπορική της ναυτιλία, έχει τα περιθώρια να δημιουργήσει καλές σχέσεις με την Ινδονησία, καθώς έως τώρα, αυτές οι σχέσεις είναι στην καλύτερη περίπτωση, ισχνές. Η ορθή ανάγνωση του πολυπολικού κόσμου, μας υποχρεώνει να παραδεχτούμε οτι ο σημερινός αλλά και μέλλοντας κόσμος, δεν (θα) είναι ευρωκεντρικός.
Η Ασία είναι το επίκεντρο των νέων συσχετισμών ισχύος και κανένα κράτος δεν έχει την πολυτέλεια να αγνοήσει αυτές τις εξελίξεις. Η Ελλάδα είναι στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε. Η πιθανότητα μιας βίαιης αποσύνδεσης μεταξύ Ε.Ε.-Κίνας, υποχρεώνει όλες τις χώρες να εξετάσουν επικερδείς εναλλακτικές οι οποίες θα αποδίδουν προστιθέμενη αξία στον στρατηγικό τους προσανατολισμό, χωρίς να τον απειλούν. Η Ελλάδα κατά το μέτρο των δυνατοτήτων της οφείλει να έχει και εκείνη μια «ασιατική ατζέντα». Οι σχέσεις Ε.Ε.-Ινδίας και Ε.Ε.-Ινδονησίας πρόκειται να αναβαθμιστούν.
Η Ελλάδα και η Κύπρος συνιστούν τις θαλάσσιες πύλες των ευρω-ασιατικών σχέσεων και μάλιστα, τις μόνες δύο ευρωπαϊκές χώρες που έχουν στενές σχέσεις με την Αίγυπτο και το Ισραήλ. Η Ελλάδα δε δύναται να είναι γέφυρα μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας, όμως δύναται να είναι γέφυρα μεταξύ Ε.Ε. και ανερχόμενων ασιατικών δυνάμεων, προλαβαίνοντας τις εξελίξεις και ατενίζοντας διορατικά τις εξελίξεις στη διεθνή πολιτική.
* Ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι Στρατηγικός Αναλυτής - Διεθνολόγος
