Οι εποχές φέρνουν τις δικές τους ανάγκες και επαναφορτίζουν έννοιες που απαξιώθηκαν και θεωρήθηκαν ξεπερασμένες. Όπως αυτή του κράτους που για ορισμένες πλευρές ήταν μόνο καταπιεστικός μηχανισμός της οικονομικής ελευθερίας, για άλλες όργανο στην υπηρεσία των κυρίαρχων τάξεων, και για άλλες μηχανισμός καταπίεσης της ανθρώπινης ελευθερίας.
Ως ένα σημείο οι θεωρίες αυτές έχουν δόσεις αλήθειας, η κάθε μία από τη δική της οπτική.
Εξαιτίας όμως της εξ ανατολών απειλής, αλλά και της πανδημίας, επαναπροσδιορίζεται και η σχέση με το κράτος. Ένα οργανωμένο κράτος συγκροτεί τις υποδομές για να προσφέρει δύο πολυτιμότερα αγαθά: Υγεία και Ασφάλεια. Το κράτος ξαναβρίσκεται στο επίκεντρο: Το κράτος ως νοσοκομείο, το κράτος ως ένοπλες δυνάμεις, το κράτος ως παροχή εμβολίου, και ακόμη -αυτό που και το ΔΝΤ ανακάλυψε τελευταία λόγω πανδημίας - το κράτος ως δημόσιες επενδύσεις.
Στην κρίσιμη στιγμή της ιστορίας, το 40, ασχέτως ποιος ήταν στη κορυφή, το κράτος έγινε καταφύγιο εθνικής ενότητας. Και τώρα κυβέρνηση και αντιπολίτευση θα πρέπει να προσαρμοστούν σε αυτό το πνεύμα, έστω και με μικρό χρονικό ορίζοντα, έστω και αναγκαστικά, γιατί οι επόμενοι δύο - τρεις μήνες ίσως καταστούν ιστορικοί. Πανδημία και Τουρκία δύνανται να εκτροχιαστούν. Εξ αυτού προέχει η δημοκρατική ενότητα, μέσα από τις αντιθέσεις τους (η ιστορία άλλωστε διδάσκει ότι οι τραγωδίες δεν καταγράφονται σε περίοδο ηρεμίας και ομαλότητας, αλλά σε δύσκολες, σε έκρυθμες εποχές, σαν αυτές που βιώνουμε τώρα).
Θα είμαστε μόνοι μας
Δεν ξέρουμε αν έχουν καταρρεύσει αυτά που θεωρήθηκαν δεδομένα μέσα στην άψη της ικανοποίησης για την πτώση του «υπαρκτού», ότι δηλαδή επήλθε «το τέλος της ιστορίας». Είναι δουλειά των διανοητών να τα ξεψαχνίσουν. Γνωρίζουμε όμως ότι στη γειτονιά μας, στην Ανατολική Μεσόγειο, θα υπάρχουν κράτη που θα αναζητούν επέκταση των πόρων τους εις βάρος άλλων, και κράτη που θα αμύνονται για την υπεράσπισή τους. Και θα υπάρχουν και λαοί που θα εμφορούνται από διαχρονικούς μύθους, οι οποίοι γίνονται κινητήριοι δημεγέρτες περιπετειών και αίματος (το πάθαμε και μεις με τη «μεγάλη ιδέα»)
Μέρα που είναι, με μνήμες δόξας του Αλβανικού Έπους, δεν θα αναφωνήσουμε, όπως ο εκ των μεγίστων ποιητών μας, «Ελευθερία, Ελληνες μες στα σκοτεινά δείχνουν το δρόμο». Ούτε είμαστε ταλαντούχοι γραφιάδες να γράψουμε για το ίδιο έπος εμπνευσμένα κείμενα όπως οι μεγάλοι Παλαμάς, Σικελιανός, Δροσίνης, Μυριβήλης κ.α.: «Οι Έλληνες δώσαμε, στην ιταμή αυτή αξίωση της φασιστικής βίας, την απάντηση που επέβαλαν τριών χιλιάδων παραδόσεις, χαραγμένες βαθιά στην ψυχή μας, αλλά και γραμμένες στην τελευταία γωνιά της ιερής μας γης, με το αίμα των μεγαλύτερων ηρώων της ανθρώπινης ιστορίας».
Απλά και πεζά, λέμε ότι η γεωγραφία μας μας έχει ορίσει σταυροδρόμι και σύνορο της Δύσης – ανατολικού δεσποτισμού. Και αυτό ορίζει τη μοίρα μας. Δεν αποκλείεται να αναγκαστούμε να επαναλάβουμε αυτά που νομίζαμε ότι είχαν τελειώσει και ανήκαν πλέον στις παρωχημένες, ματοβαμένες σελίδες της ιστορίας: Τη θυσία της ζωής μας για την ελευθερία της πατρίδας.
Η συγκυρία επαναπροσδιορίζει και κακοπαθημένες έννοιες όπως αυτή του πατριωτισμού που κατασυκοφαντήθηκε ως εθνικισμός, της εθνικής ταυτότητας ως αυτογνωσία του «συνανήκειν», ή του διεθνισμού που μπορεί να κατατείνει στην αρνησιπατρία.
Όλα αυτά είναι λογικό να υπόκεινται στο βάσανο της κριτικής, να αποτελούν πεδίο ιδεολογικής αμφισβήτησης, ή και συχνά καφενόβιου σαρκασμού στα social media.
Ωστόσο θα εκλείψουν, εφόσον συμβεί αυτό που περιέγραψε η γνωστή ρήση του Γεωργίου Παπανδρέου το 1960 στον Αμερικανό Πρόεδρο Λίντον Τζόνσον: «Εάν η Τουρκία ανοίξει την πόρτα του φρενοκομείου, είμαστε υποχρεωμένοι να εισέλθωμεν».
Η Ελλάδα δημιουργεί τις αναγκαίες συμμαχίες. Χθες ο ΥΠΕΞ Νίκος Δένδιας χαρακτήρισε «υποσχόμενη» την στρατηγική συνεργασία κατά τις κοινές δηλώσεις με τους ομολόγους του της Κύπρου και του Ισραήλ Ν. Χριστοδουλίδη και Γκάμπι Ασκενάζι, στο πλαίσιο της τριμερούς. Ο Ρώσος ΥΠΕΞ Σεργκέι Λαβρόφ αναγνώρισε ως αναφαίρετο το δικαίωμα της Ελλάδας στην επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12 μίλια.
Ο Μακρόν, και για τα συμφέροντα της χώρας του, είναι διαχρονικός υποστηρικτής μας. Χθες δια στόματος υπουργού Εμπορίου Φρανκ Ριστέρ έγινε γνωστό ότι θα ζητηθεί στο επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο η Ευρώπη να λάβει αποφάσεις προκειμένου να ενισχύσει την ισορροπία δυνάμεων με την Τουρκία.
Η μεγαλομανής παραβατικότητα Ερντογάν αποθαρρύνει ακόμη και τις επιφυλακτικές απέναντι στην Ελλάδα χώρες, όπως η Ισπανία και η Ιταλία. Απομένει προς το παρόν η «μαύρη τρύπα» της Γερμανίας.
Όλα αυτά είναι πολύτιμο διπλωματικό κεφάλαιο. Αλλά «εάν η Τουρκία ανοίξει την πόρτα του φρενοκομείου, θα είμαστε υποχρεωμένοι να εισέλθωμεν», αλλά να έχουμε συνείδηση και απόφαση ότι θα εισέλθωμεν μόνοι. Κανείς δεν θα στείλει τα παιδιά του να πεθάνουν για χάρη μας.
