Μέσα στο 2015 η δημοκρατία δοκιμάστηκε απέναντι σε πολλαπλά μέτωπα, όπως αυτό του πολέμου, της τρομοκρατίας, των μαζικών προσφυγικών ροών, αλλά και άλλων κρίσεων – πολλές φορές το ένα απόρροια του άλλου. Στην “εποχή της ανησυχίας” όπως αναφέρει ο Economist, το πρώτο θύμα του φόβου και της ανασφάλειας είναι η ίδια η ελευθερία.
Σύμφωνα με έκθεση του Economist για τα επίπεδα δημοκρατίας στον κόσμο το 2015, η Ελλάδα βρίσκεται στην 40η θέση και στην κατηγορία των “ατελών δημοκρατιών” πίσω από χώρες όπως η Ιταλία, η Γαλλία, η Πορτογαλία, η Ιαπωνία, η Χιλή, η Μποτσουάνα, το Ισραήλ κ.α.
Οι χώρες κατατάσσονται σε τέσσερις τύπους καθεστώτων: πλήρεις δημοκρατίες, ατελείς δημοκρατίες, υβριδικά καθεστώτα και αυταρχικά καθεστώτα.
Πλήρεις δημοκρατίες: 20
Ατελείς δημοκρατίες: 59
Υβριδικά καθεστώτα: 37
Αυταρχικά καθεστώτα: 51
Σε πολλές δημοκρατίες, οι πολιτικές ελίτ ανησυχούν για την αδυναμία τους να συνδεθούν με το εκλογικό σώμα και φοβούνται την πορεία λαϊκιστικών κομμάτων. Σε κάποιες περιπτώσεις, παραδοσιακά κόμματα συμμαχούν για να αποκλείσουν ή να περιθωριοποιήσουν ανερχόμενους λαϊκιστές. Στην περίπτωση των τρομοκρατικών χτυπημάτων, δημοκρατικές κυβερνήσεις αντέδρασαν με αντιδημοκρατικούς τρόπους, αμφισβητώντας την ελευθερία του λόγου ή υιοθετώντας δρακόντειους νόμους.
Ο λαϊκισμός στην Ευρώπη
Η λαϊκή εμπιστοσύνη στους πολιτικούς θεσμούς και στα κόμματα συνεχίζει να φθίνει τόσο λόγω των οικονομικών συνθηκών όσο και λόγω της αδυναμίας του πολιτικού προσωπικού να εκφράσει τη λαϊκή βούληση, ενώ ταυτόχρονα η απόσταση του εκλογικού σώματος από τα παραδοσιακά κόμματα συνεχίζει να αυξάνεται. Στην έκθεση του Economist αναφέρεται πως η δυσαρέσκεια στην Ευρώπη εκφράστηκε με την άνοδο λαϊκίστικων κομμάτων, τα οποία αποτελούν αυξανόμενη απειλή για την πολιτική νηνεμία σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ισπανία.
Η Ελλάδα βρίσκεται στην 40η θέση και στην κατηγορία των “ατελών δημοκρατιών” πίσω από χώρες όπως η Ιταλία, η Γαλλία, η Πορτογαλία, η Ιαπωνία, η Χιλή, η Μποτσουάνα, το Ισραήλ κ.α.
“Οι παράγοντες που οδήγησαν στην άνοδο του λαϊκισμού, σε χώρες όπως την Ελλάδα, δεν μπορούν να αποδοθούν αποκλειστικά και μόνο σε οικονομικές αιτίες. Ο λαϊκισμός σήμερα αποτελεί ένα ευρύτερη ηθική, κοινωνική και πολιτισμική πρόκληση για το παλιό κατεστημένο, καθώς αποτελεί εναλλακτική επιλογή απέναντι σ'' ένα πολιτικό σύστημα που εκφραζόταν μέσω τεχνοκρατικών αντιλήψεων των πολιτικών ελίτ που δεν απασχολούνταν και πολύ με τα προβλήματα της πλειοψηφίας”, αναφέρει η έκθεση του Economist.
*Ο Δείκτης Δημοκρατίας αποτελεί μια έκθεση του Economist που μετρά το επίπεδο δημοκρατίας σε 167 χώρες και βασίζεται πέντε διαφορετικές κατηγορίες που μετρούν την εκλογική διαδικασία και τον πλουραλισμό, τις πολιτικές ελευθερίες, τη λειτουργία της διακυβέρνησης, την πολιτική συμμετοχή και την πολιτική κουλτούρα.
