Συναγερμός έχει σημάνει στις χώρες που συνορεύουν με τα Δυτικά Βαλκάνια και που έχουν ξαφνικά δει να αυξάνεται δραματικά ο αριθμός των παράτυπων εισόδων από τις συγκεκριμένες χώρες. Σύμφωνα με τον αυστριακό Τύπο, οι περισσότεροι φθάνουν με αεροπλάνο από την Κωνσταντινούπολη στο Βελιγράδι και μετά περνούν στην Αυστρία. Αποκαλύπτεται έτσι ότι η Τουρκία, πλην της Ελλάδας, χρησιμοποιεί και τα Δυτικά Βαλκάνια για να πιέσει την Ευρώπη.
Την περασμένη Τρίτη συναντήθηκαν στη Βουδαπέστη ο Αυστριακός καγκελάριος Νεχάμερ, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Όρμπαν και ο Σέρβος πρόεδρος Βούτσιτς. Θέμα συζήτησης τα στοιχεία του Frontex σύμφωνα με τα οποία τους πρώτους οκτώ μήνες του 2022 σημειώθηκαν 86.581 παράτυπες είσοδοι στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τα Δυτικά Βαλκάνια, δηλαδή μια αύξηση της τάξης του 190% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2021.
Ο Όρμπαν είπε τα δικά του, υποστηρίζοντας ότι η «πρώτη γραμμή άμυνας» βρίσκεται στα σερβοουγγρικά σύνορα, ενώ θα έπρεπε να μετατεθεί στη Βόρεια Μακεδονία - την ώρα που η Τσεχία και η Αυστρία έχουν ήδη ξεκινήσει ελέγχους στα σύνορά τους με την Σλοβακία, παρά το γεγονός ότι και οι τρεις χώρες ανήκουν στον χώρο Σένγκεν.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, ο αριθμός αιτήσεων ασύλου στην Αυστρία τον περασμένο Αύγουστο έφθασε στο επίπεδο ολόκληρου του 2016: 56.000 αιτήσεις από τις οποίες οι 15.000 υποβλήθηκαν από Ινδούς και Τυνήσιους.
Ο Νεχάμερ ανέφερε πως απαιτείται ότι χρειάζονται αποτελεσματικές ευρωπαϊκές διαδικασίες ασύλου και επιστροφών – κάτι για το οποίο η Ελλάδα φωνάζει εδώ και καιρό, μιλώντας για ενιαίο ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου και επιστροφών, αλλά… δε μας ακούει κανείς!
Και ο Βούτσιτς είπε πως η χώρα του θα εναρμονίσει το καθεστώς χορήγησης βίζας με εκείνο της ΕΕ, αλλά δεν έδωσε ακριβή ημερομηνία, περιοριζόμενος στην αόριστη αναφορά «ως το τέλος του έτους».
Η βίζα ως πολιτικό εργαλείο
Και εδώ φαίνεται ότι κρύβεται το μεγάλο μυστικό. Το Βελιγράδι έχει εξελιχθεί σε πύλη εισόδου, διότι στην Σερβία πολίτες πολλών χωρών μπορούν να ταξιδέψουν χωρίς βίζα. Πρόκειται για τις χώρες που δεν έχουν αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο και οι οποίες αντιμετωπίζονται με αυτόν τον πολιτικά ευνοϊκό τρόπο για αυτόν ακριβώς τον λόγο!
Χωρίς βίζα φθάνουν στη Σερβία άνθρωποι από την Ινδία, την Τυνησία και άλλες χώρες της Βόρειας Αφρικής, αλλά και από τη Συρία και το Αφγανιστάν. Ορμητήριό τους, κυρίως το αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης. Πολλοί φθάνουν στην Σλοβακία μέσω Ρουμανίας και Ουγγαρίας.
Ο ευρωπαϊκός Τύπος κάνει τώρα μεγάλη αναφορά στον τρόπο με τον οποίο έγινε η διολίσθηση – αν και η αναγνώριση ή μη του Κοσσυφοπεδίου δεν μπορεί να συναρτάται με την άδεια εισόδου στη Σερβία.
Τον Αύγουστο του 2017, το Βελιγράδι αποφάσισε να καταργήσει την υποχρέωση θεώρησης βίζας για τους Ιρανούς, πιθανόν, όπως αναφέρεται, επειδή το Ιράν δεν αναγνωρίζει το Κοσσυφοπέδιο. Έτσι χιλιάδες Ιρανοί άρχισαν να καταφθάνουν στο αεροδρόμιο του Βελιγραδίου και από εκεί να κατευθύνονται προς τα ουγγρικά σύνορα.
Η Αυστρία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες διαμαρτυρήθηκαν, με αποτέλεσμα το Βελιγράδι να άρει, έναν χρόνο αργότερα, το μέτρο της άρσης υποχρέωσης βίζας.
Την ίδια χρονιά, το 2017, ο Σέρβος πρόεδρος είχε επισκεφθεί την Ινδία. Λίγους μήνες αργότερα, τον Αύγουστο του 2017, η πρωθυπουργός της Σερβίας υπέγραψε διάταγμα με το οποίο οι Ινδοί πολίτες δεν χρειάζονταν πλέον βίζα για παραμονή 30 ημερών στη χώρα. Και σ’ αυτήν την περίπτωση έγινε «απόβαση» Ινδών. Μόνο τον Αύγουστο του 2021 καταγράφηκαν 50.000 διανυκτερεύσεις Ινδών πολιτών.
Ως αποτέλεσμα, το 2022, το ένα τέταρτο των αιτούντων άσυλο στην Αυστρία προέρχονταν από την Ινδία. Η προοπτική να λάβουν άσυλο είναι ελάχιστη – μόλις 1%. Αλλά όσο διαρκεί η εξέταση του αιτήματός τους, αναζητούν εργασία, κυρίως σε γεωργικές επιχειρήσεις, σε Ιταλία, Γαλλία και Ισπανία. Εκεί – όπως άλλωστε και στην Ελλάδα – οι ανάγκες σε εργατικά χέρια είναι μεγάλες και ήδη οι χώρες αυτές αλλάζουν τη νομοθεσία τους, ώστε να μπορούν να τους χρησιμοποιήσουν.
Ωστόσο, πολλές είναι οι χώρες που θέλουν να σταματήσει αυτό. Και απαιτούν από την Σερβία να επαναφέρει την υποχρέωση για έκδοση βίζας. Μια υποχρέωση που υπάρχει για χώρες που έχουν αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο.
Το ζήτημα είναι πως εκτός από την Τουρκία που εργαλειοποιεί τους μετανάστες και έχει απλώσει τα πλοκάμια της στα Δυτικά Βαλκάνια, τα πλοκάμια της έχει απλώσει και η Ρωσία, που στηρίζει την Σερβία, η οποία δεν μετέχει στις κυρώσεις κατά της Μόσχας.
Ψάχνοντας οι Ευρωπαίοι διαπίστωσαν πως η βίζα έχει εξελιχθεί σε πολιτικό εργαλείο. Πολίτες από την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, τη Λευκορωσία, την Βολιβία, την Κούβα, την Ινδία, την Ινδονησία, την Τζαμάικα, την Κιργισία, την Μογγολία, το Ομάν, το Κατάρ, τη Ρωσία και την Τυνησία φθάνουν χωρίς βίζα στην Σερβία.
Μάλιστα, το 2017, το Σουρινάμ και η Γουινέα Μπισάου απέσυραν την αναγνώρισή τους στο Κοσσυφοπέδιο και αμέσως απέκτησαν το δικαίωμα να επισκέπτονται την Σερβία χωρίς βίζα, ως τουρίστες.
Πιέσεις και μέσω Ρωσίας
Το ερώτημα που ετέθη είναι γιατί έχουν αυξηθεί τόσο πολύ οι ροές τους τελευταίους μήνες. Η απάντηση μοιάζει απλή: Η Ρωσία επίσης χρησιμοποιεί το μεταναστευτικό ως όπλο και η πολιτική της Σερβίας την βολεύει. Το ίδιο και η Λευκορωσία, που στην προηγούμενη μεταναστευτική κρίση, χρησίμευσε ως σημείο υποδοχής των αεροπλάνων από την Τουρκία. Η Πολωνία – και άλλες γειτονικές χώρες – πιέζονται από ροές προερχόμενες από αραβικές χώρες που φθάνουν εκεί μέσω Λευκορωσίας.
Φυσικά, ρόλο έχουν παίξει και οι οικονομικές σχέσεις, καθώς χώρες όπως η Ινδία έχουν πραγματοποιήσει μεγάλες επενδύσεις στη Σερβία.
Μετά την συνάντηση της Βουδαπέστης, ο κ. Βούτσιτς υποσχέθηκε αλλαγή κανόνων. Όπως είπε, «η Σερβία δεν πρέπει να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από όσους δεν έρχονται για επαγγελματικούς λόγους, αλλά για παράνομη μετανάστευση προς τα δυτικά».
Από την πλευρά της, η Αυστρία υποσχέθηκε να βοηθήσει την Σερβία στο θέμα των επαναπατρισμών – οικονομικά ή με ναύλωση αεροπλάνων. Πρακτικά, βέβαια, καμιά χώρα δεν μπορεί να προχωρήσει σε αποτελεσματικές επιστροφές χωρίς κεντρική ευρωπαϊκή στήριξη.
Φυσικά, το πρόβλημα εντοπίζεται στις γνωστές καθυστερήσεις και αέναες συζητήσεις στην ΕΕ. Δεκάδες σύνοδοι έχουν αφιερωθεί στο μεταναστευτικό από το 2015, ουδέποτε υπήρξε συμφωνία. Χρόνια συζητούν την ένταξη στην ΕΕ των Δυτικών Βαλκανίων, καμιά πρόοδος. Με αποτέλεσμα να σπρώχνουν της χώρες αυτής της «μαύρης τρύπας» στην αγκαλιά της Τουρκίας και της Ρωσίας.
Γνωρίζουν τι ακριβώς πράττει η Τουρκία, αλλά γυρεύουν τα ρέστα από την Ελλάδα. Όταν δεν φυλάει τα σύνορά της (επί ΣΥΡΙΖΑ) φωνάζουν ότι δεν τα φυλάει. Όταν τα φυλάει (επί Νέας Δημοκρατίας) φωνάζουν ότι τα… παραφυλάει. Και όταν φεύγει κόσμος για τις χώρες τους, φωνάζουν ότι στην Ελλάδα δεν γίνεται ένταξη – την ώρα που το προηγούμενο χρηματοδοτικό πρόγραμμα έχει λήξει από το 2020 και η εκταμίευση των κονδυλίων του προγράμματος 2021 – 2027 δεν έχει ακόμη ξεκινήσει. Ενώ τελειώνει το 2022!
Και το κυριότερο: Αν και η Ελλάδα καταγγέλλει με όλους τους τρόπους την εκ μέρους της Τουρκίας εργαλειοποίηση των προσφύγων και των μεταναστών, αν και διαπιστωμένα η Τουρκία δεν εφαρμόζει καμιά διμερή συμφωνία, αλλά ούτε και την Κοινή Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας, δεν λαμβάνουν δραστικά μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
*Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, δημοσιογράφος
