Αν παρακάμψουμε τις ενδυματολογικές επιλογές ορισμένων εκ των νέων βουλευτών, όπως το κοντομάνικο πουκάμισο με γιλέκο, χωρίς σακάκι, του Διαμαντή Καραναστάση, συντρόφου της επικεφαλής της Πλεύσης Ελευθερίας, Ζωής Κωνσταντοπούλου και το πολύχρωμο μοτίβο με… παπαγάλους στο πουκάμισο του συναδέλφου τους στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματος, Σπύρου Μπιμπίλα, η εικόνα από την χθεσινή ορκωμοσία της νέας Βουλής καταγράφει με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο τη νέα πολιτική γεωγραφία.
Απέναντι στον κεντροδεξιό πόλο της ΝΔ, απλώνεται ένας αστερισμός δύο μεσαίων και πέντε μικρών κομμάτων. Απέναντι στην ισχυρή πλειοψηφία των 158 βουλευτών, υπάρχει ένας «μικρός» ΣΥΡΙΖΑ με 48 έδρες, ένα ΠΑΣΟΚ με 32, και πέντε μικρά κόμματα. Το ΚΚΕ (20 έδρες), οι Σπαρτιάτες (12), η Ελληνική Λύση (12), η Νίκη (10) και η Πλεύση Ελευθερίας (8).
Προσοχή ωστόσο! Όσοι πιστεύουν ότι η ΝΔ θα κάνει περίπατο επειδή απέναντί της έχει ένα λαβωμένο και χωρίς πολιτικό αρχηγό ΣΥΡΙΖΑ, ένα ΠΑΣΟΚ χωρίς σαφή κεντροαριστερή πυξίδα και μια πολιτική Βαβέλ μικρών και ακραίων κομμάτων, σφάλει.
Η ευκαιρία και η πρόκληση για τη ΝΔ είναι ιστορικές μόνο εφόσον τα βάλει, όπως η ίδια έχει δεσμευτεί, με την ακινησία και τις νοοτροπίες που κρατούν προσκολλημένη τη χώρα σε ένα παρελθόν αναντίστοιχο με τις σημερινές προκλήσεις, δηλαδή μόνο αν επισπεύσει μέσα στο πρώτο εξάμηνο καυτές μεταρρυθμίσεις σε Δικαιοσύνη, Παιδεία, Υγεία και τη γενικότερη λειτουργία του κράτους.
Τότε μόνο θα εμπεδωθεί στην κοινωνία ότι εισέπραξε η ΝΔ το μήνυμα των εκλογών. Το μεγάλο θέμα δεν είναι να επαναλαμβάνουμε βαρετά ότι η παράταξη είναι ο πραγματικός κυρίαρχος στο πολιτικό παιχνίδι. Το έχουμε εμπεδώσει. Η ουσία βρίσκεται στη δυνατότητά της να αφήσει τη σφραγίδα της στη νέα πορεία της χώρας μέσα στην τρίτη και άκρως απαιτητική δεκαετία του 21ου αιώνα.
Σε αυτό λοιπόν το κρίσιμο σταυροδρόμι, η σύνθεση της νέας Βουλής επιβεβαιώνει ότι δεν υφίσταται πια καμία έννοια δικομματισμού. Και αυτό είναι ένα μοναδικό χαρακτηριστικό της μεταπολιτευτικής περιόδου. Προηγήθηκε ο εναμισοκομματισμός της περιόδου 2019 μέχρι τις πρόσφατες εκλογές. Λείπει ένας ισχυρός Κεντροαριστερός πόλος.
Ακόμα και αθροίσουμε αυθαίρετα τα ποσοστά ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ αυτό οδηγεί σε ένα 29.67% κόντρα σε ένα 40.56%, υπολείπεται δηλαδή κατά 10.89%. Η αυθαιρεσία αυτής της πρόσθεσης προκύπτει από τις τεράστιες διαφορές ανάμεσα στα δυο κόμματα, αλλά και τον έντονο ανταγωνισμό που αναμενόμενα θα αναπτυχθεί μεταξύ τους.
Ο χώρος της Κεντροαριστεράς οφείλει τη μειοψηφική τάση του στην πολυδιάσπαση, στο ότι δεν έχει βρεθεί το κατάλληλο πρόσωπο που θα πάρει πάνω του την ιστορία και θα την εκφράσει με επιτυχία αλλά ότι δεν έχει βρεθεί ακόμη το πολιτικό μήνυμα και ο πολιτικός λόγος που θα εκφράσει τον χώρο και βέβαια θα βρίσκεται σε αντιστοιχία με την νέα πραγματικότητα και τις προκλήσεις του μέλλοντος.
Βασικό γεγονός που θα καθορίσει τις εξελίξεις στην Κεντροαριστερά αποτελεί η συντριβή του ΣΥΡΙΖΑ, ένα ακόμα δείγμα του τέλους της εποχής της κρίσης, της οποίας με την μορφή που είχε αποτελεί το τελευταίο πολιτικό αποτύπωμα.
Πλήρωσε την αδυναμία του να αντιληφθεί την πραγματικότητα, την αδυναμία του να μετεξελιχθεί μετά τις ήττες του 2019, την εμμονή στην καταστροφολογία, τον μηδενισμό, την αναζήτηση αγανακτισμένων σε μια εποχή που δεν υπήρχαν και τα διαρκή φλερτ με τον αντισυστημισμό, τον ανορθολογισμό, τον αντιδυτικισμό.
Τώρα η θέση του γίνεται ακόμα δυσχερέστερη μετά την αναγκαστική παραίτηση του Αλ. Τσίπρα που χρεώνεται όλα αυτά τα χαρακτηριστικά και την δική του αδυναμία να δημιουργήσει ένα σύγχρονο κεντροαριστερό κόμμα, αφού ο ίδιος είχε ροπή προς την διαμαρτυρία και την ευκολία του στείρου καταγγελτικού λόγου.
Ο Αλ. Τσίπρας ένωνε χωρίς να ενοποιεί ένα χώρο που δηλώνει κόμμα ριζοσπαστικής αριστεράς, εμφανίζεται κεντροαριστερό και στις γραμμές του έχει τον κορμό του κόμματος Καμένου μέχρι τον Αντώναρο. Η εσωστρέφεια, η δυσκολία συνθέσεων και η ανάπτυξη φυγόκεντρων δυνάμεων είναι αναμενόμενα φαινόμενα που θα συνοδεύουν την βαθιά κρίση στην οποία βρίσκεται και η οποία δεν θα πρέπει να αναμένεται βραχύβια.
Μπορεί το ΠΑΣΟΚ;
Θα ευνοήσουν αυτές οι εξελίξεις το ΠΑΣΟΚ; Άγνωστο. Το σίγουρο είναι πως τη στιγμή που ο ΣΥΡΙΖΑ έχανε 14%, το ΠΑΣΟΚ ανέβαινε 4% χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όλη η άνοδος προέρχεται από το ΣΥΡΙΖΑ. Αρκεί να αναφερθεί, ότι στις δύο εκλογές η Ν.Δ με βάση τα exit poll , εισέπραττε ένα καθαρό 4% από το ΣΥΡΙΖΑ. Έδειξε επομένως μια αδυναμία να αδράξει την ευκαιρία της συγκυρίας και να έχει μια πολύ πιο εντυπωσιακή αύξηση των δυνάμεών τους.
Αντικειμενικά δημιουργείται για το ΠΑΣΟΚ ένας ζωτικός χώρος, αλλά πρέπει να ξαναδεί τη στρατηγική του. Ένας στείρος αντιδεξιισμός αλά δεκαετία ΄80, ένας διαγκωνισμός με το ΣΥΡΙΖΑ για το ποιος θα πάρει μεγαλύτερο τμήμα από το 30% , ουσιαστικά θα το κρατάει ένα μεσαίο το πολύ κόμμα, ακόμα και αν έχει κάποια οφέλη.
Έχει μία πιο ανεβασμένη αφετηρία, την οποία πρέπει να την αξιοποιήσει δίνοντας απαντήσεις, οι οποίες αφορούν και την ταυτότητά του, τα ιδεολογικοπολιτικά χαρακτηριστικά του, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται τη σχέση του με την εξουσία. Μόνο έτσι μπορεί να αναβαθμίσει αποφασιστικά τον πολιτικό του ρόλο.
Για τον χώρο της ακροδεξιάς γίνεται μια ολόκληρη συζήτηση. Ωστόσο χρειάζεται να σημειωθούν κάποιες βασικές παρατηρήσεις.
1. Δεν μπορεί να αναφέρεται αθροιστικά και να αναφέρεται σαν ενιαίος χώρος του 12.76%. Άλλο η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΥΣΗ, άλλο η ΝΙΚΗ και πολύ περισσότερο οι ΣΠΑΡΤΙΑΤΕΣ.
2. Οι ανταλλαγές ψήφων προς τις δεύτερες εκλογές είναι αρκούντως ενδιαφέρουσες, όταν π.χ βλέπαμε ψήφους από την ΠΛΕΥΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ να οδεύουν προς τους ΣΠΑΡΤΙΑΤΕΣ, αναδεικνύοντας τη λειτουργία συγκοινωνούντων δοχείων ανάμεσα σε χώρους δεξιού και αριστερού αντισυστημισμού και ανορθολογισμού.
3. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπάρχει στη χώρα ένας χώρος της τάξης του 25%- 30% που ανά διαστήματα (στη χρεοκοπία, στην περίοδο της πανδημίας και τη στάση απέναντι στον εμβολιασμό, τη στάση απέναντι στη Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία) αναζητεί τρόπους πολιτικής έκφρασης. Όπως και ότι στις εκλογές του Μαΐου του 2012 οι ΑΝΕΛ συγκέντρωναν 10.62% και η ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ 6.68% (άθροισμα 17.30%), με τους ΑΝΕΛ στη συνέχεια να σχηματίζουν Κυβέρνηση με το ΣΥΡΙΖΑ.
4. Τα παραπάνω κόμματα εισέπραξαν αυτά τα ποσοστά σε συνθήκες ανόδου της Ν.Δ και καταβαράθρωσης των ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ, με τη Ν.Δ σε σαφή απόσταση από αυτά.
5. Τα δύο κόμματα από τα τρία δεν θα υπήρχαν στις εκλογές, αν δεν είχε μπει η νάρκη της απλής αναλογικής.
Τα παραπάνω δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να υποτιμάται το ποσοστό και η δράση οπουδήποτε κόμματος. Ασφαλώς συνολικά αυτός ο χώρος χρήζει ανάλυσης, παρακολούθησης, πολιτικής αντιμετώπισης. Είναι όμως κάτι περισσότερο από υπερβολικό να δημιουργείται κλίμα για κίνδυνο της Δημοκρατίας π.χ από τους ΣΠΑΡΤΙΑΤΕΣ του 4.63%.
Σε κάθε περίπτωση η επόμενη περίοδος θα παρουσιάσει ενδιαφέρον από την άποψη των διεργασιών που θα ακολουθήσουν. Έχουμε μπει σε μια νέα πολιτική φάση και σταδιακά θα αποκρυσταλλώνεται όλο και περισσότερο το πολιτικό σκηνικό.
*Ο Ζαχαρίας Ζούπης είναι Διευθυντής Ερευνών της Opinion Poll
