Του Βασίλη Γεώργα
Με ένα τέταρτο Μνημόνιο πρόσθετων μέτρων λιτότητας που προσεγγίζουν τα 5 δισ. ευρώ ευρώ από αυξήσεις φόρων και εισφορών, μειώσεις κύριων και επικουρικών συντάξεων και κατάργηση κοινωνικών επιδομάτων, κλείνει η κυβέρνηση τη 2η αξιολόγηση ναρκοθετώντας έτσι το δρόμο προς την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας.
Τα νέα μέτρα που περιλαμβάνονται στο πολυνομοσχέδιο το οποίο κατατέθηκε το Σάββατο στη Βουλή για να ψηφιστεί με τη διαδικασία του επείγοντος στις 18 Μαΐου, είναι ακόμη υψηλότερα από τα ποσά για τα οποία μιλούσε η κυβέρνηση. Οι περικοπές στις συντάξεις που ξεκινούν το 2018 θα φτάσουν συνολικά τα 2,5-2,6 δις. ευρώ ως το 2021 καθώς παγώνουν παράλληλα και οι αυξήσεις που προβλέπονταν στο Νόμο Κατρούγκαλου, ενώ αντίστοιχα η απόδοση από τη μείωση του αφορολόγητου θα είναι 1,9 δισ. ευρώ. Τα μέτρα υιοθετούνται προκαταβολικά φέτος και θα ισχύσουν μετά τη λήξη του μνημονίου, την τριετία 2018-2020, προκειμένου να χρηματοδοτήσουν τα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ για τουλάχιστον πέντε χρόνια ως το 2022.
Τα μέτρα έρχονται να επικαθήσουν πάνω σε ήδη ψηφισμένες νομοθετικές παρεμβάσεις που θα επιβαρύνουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις κατά 3 δισ. ευρώ φέτος, και επιπλέον 400 εκατ. ευρώ από το 2018, ανεβάζοντας τον λογαριασμό σε πάνω από 7,5 δισ. ευρώ ως το 2020. Παρότι η κυβέρνηση παρουσιάζει το πολυνομοσχέδιο ως «εξιτήριο» από τα μνημόνιο, αυτό δεν παύει να είναι το αποτέλεσμα της περαιτέρω οπισθοδρόμησης της οικονομίας και της περιορισμένης εμπιστοσύνης των δανειστών απέναντι στα έργα της, ενώ τα βάρη που εγκαθιστά είναι πιθανόν ότι τελικά θα αποτελέσουν τον σπόρο για να «φυτρώσουν» στην πορεία ακόμη περισσότερα δημοσιονομικά περισσότερα μέτρα εφόσον δεν επιτευχθούν οι στόχοι.
Το πολυνομοσχέδιο περιέχει επίσης σωρεία πρόσθετων διαρθρωτικών αλλαγών σε πολλούς άλλους τομείς της Οικονομίας. Πολλές από αυτές έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις διακηρύξεις της σημερινής κυβέρνησης και άλλες είναι προϊόν ριζικής αλλαγής νομοθετημάτων που έχει ήδη ψηφίσει. Στο πολυνομοσχέδιο περιλαμβάνονται νομοθετικές παρεμβάσεις για την διευκόλυνση των ομαδικών απολύσεων (κατάργηση της υπουργικής έγκρισης), την εφαρμογή πλαφόν στον αριθμό των συμβασιούχων του δημοσίου (μέσος όρος του 2016), την διευκόλυνση των πλειστηριασμών και της δραστηριοποίησης εταιρειών διαχείρισης κόκκινων δανείων, τη φιλελευθεροποίηση της αγοράς προϊόντων και υπηρεσιών (π.χ απελευθέρωση κυριακάτικης λειτουργίας καταστημάτων και πώληση μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων), τις δεσμεύσεις για πώληση λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ, τη δρομολόγηση του νέου πακέτου ιδιωτικοποιήσεων, τις αλλαγές των Ειδικών Μισθολογίων στο Δημόσιο κλπ.
Το μεγάλο ερώτημα είναι αν η οικονομία θα καταφέρει να απορροφήσει τους κραδασμούς από το νέο κύμα λιτότητας ώστε αφενός να επιτευχθούν οι στόχοι και αφετέρου να δικαιωθούν οι φιλόδοξες εκτιμήσεις του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής το οποίο κατατέθηκε μαζί με το πολυνομοσχέδιο. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της κυβέρνησης, την τετραετία 2018-2021 η ανάπτυξη στην Ελλάδα θα τρέχει με μέσους ετήσιους ρυθμούς 2,4% και το ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 18 δισ. ευρώ σε σχέση με τα σημερινά επίπεδα (από τα 187,8 στα 206,2 δισ. ευρώ). Επίσης η ανεργία θα μειωθεί στο 16% και οι επενδύσεις θα αυξάνονται με μέσο ετήσιο ρυθμό 10% φτάνοντας στα 32,6 δισ. ευρώ ετησίως το 2021.
Λιτότητα 4,9 δισ. ευρώ
Το βάρος της λιτότητας που έρχεται αναβαπτισμένη ως «μεταρρύθμιση» του ασφαλιστικού και του φορολογικού συστήματος, θα κληθούν να επωμιστούν κυρίως εργαζόμενοι και συνταξιούχοι.
Εκατομμύρια θα χάσουν τις αποδοχές ενός ή και δύο μηνών το χρόνο μέσω της περικοπής συντάξεων ως και 18% το 2019 και περαιτέρω στη συνέχεια ώστε να εξοικονομηθούν περίπου 2,5 δισ. ευρώ, αλλά και της μείωσης του αφορολόγητου ορίου το 2020, με στόχο επιπλέον έσοδα 2 δισ. ευρώ.
Μειώσεις δρομολογούνται και για πολλές χιλιάδες υπαλλήλων που αμείβονται με τα ειδικά μισθολόγια (στρατιωτικοί, ένστολοι, διδακτικό προσωπικό κλπ).
Σημαντικές νέες περικοπές με κοινωνικό αντίκτυπο θα γίνουν και εντός του 2018 καθώς το πολυνομοσχέδιο προβλέπει μέτρα απόδοσης 535 εκατ. ευρώ μεταξύ άλλων μέσω της μείωσης των παροχών κοινωνικής πρόνοιας, της περικοπής δαπανών για την υγειονομική περίθαλψη, τη μείωση επιδομάτων στους ένστολους, κλπ.
Συνολικά την τριετία 2018-2020 θα εφαρμοστούν μέτρα άνω των 4,5 δισ. ευρώ, εκ των οποίων περίπου 600 εκατ. ευρώ το 2018, άλλα 1,9 δισ. ευρώ το 2019 και 2,1 δισ. ευρώ το 2020.
Πρωτογενή πλεονάσματα 4,03%
Στόχος των μέτρων που έχουν συνολική απόδοση 4,9 δισ. ευρώ με ορίζοντα το 2021, είναι να τραφούν τα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα που σύμφωνα με το Μεσοπρόθεσμο το οποίο περιλαμβάνεται στο πολυνομοσχέδιο, θα ξεκινήσει από 1,9% το 2017 (ο μνημονιακός στόχος είναι 1,75%), θα διαμορφωθεί σε 3,53% το 2018, στο 4% το 2019, στο 4,01% το 2020 και στο 4,03% το 2021. Σύμφωνα με την πρόβλεψη του Μεσοπρόθεσμου η χώρα θα παράγει συνολικά πρωτογενή πλεονάσματα ύψους 34,5 δισ. ευρώ την περίοδο 2017-2021.
Στο πολυνομοσχέδιο περιλαμβάνονται τα εξής μέτρα:
1. Κατάργηση φοροαπαλλαγών το 2018. Με στόχο την εξοικονόμηση 189 εκατ. ευρώ καταργούνται:
- Η έκπτωση 10% στον φόρο εισοδήματος από τις δαπάνες ιατρικής, φαρμακευτικής και νοσοκομειακής περίθαλψης.
- Η έκπτωση 1,5% στην παρακράτηση φόρου εισοδήματος στους μισθούς και στις συντάξεις με αποτέλεσμα από το 2018 να αυξάνονται οι μηνιαίες κρατήσεις.
2. Περικοπές επιδομάτων και ΕΚΑΣ. Καταργούνται παροχές συνολικής αξίας 269 εκατ. ευρώ οι οποίες αλληλεπικαλύπτονται με το Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης, καθώς και επιδόματα ενώ μειώνεται περαιτέρω το ΕΚΑΣ (570 εκατ. ευρώ το 2017, 808 εκατ. ευρώ το 2018 και πλήρης εξάλειψη της δαπάνης 853 εκατ. ευρώ το 2019).
Μεταξύ άλλων:
- μειώνονται δημόσιες δαπάνες κατά 189 εκατ. ευρώ το 2018. Περικόπτεται το επίδομα θέρμανσης κατά 58 εκατ. ευρώ, καταργείται το επίδομα ανεργίας για τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας που μένουν άνεργοι για να εξοικονομηθούν 1,5 εκατ. ευρώ το 2017 και 2 εκατ. ευρώ το 2018.
- κόβονται δαπάνες στην υγειονομική περίθαλψη ώστε να εξοικονομηθούν 125 εκατ. ευρώ το 2017 και σωρευτικά 188 εκατ. ευρώ το 2018
- επιβάλλεται φόρος στις βραχυχρόνιες μισθώσεις ακίνητης περιουσίας (π.χ πλατφόρμα Aribnb) με προσδοκώμενα έσοδα 48 εκατ. ευρώ το 2018.
- Μειώνονται τα κίνητρα απόδοσης στο δημόσιο για να επιτευχθεί εξοικονόμηση 33 εκατ. ευρώ το 2018
- Μειώνονται κατά 7 εκατ. ευρώ τα επιδόματα στους στρατιωτικούς. Η εξοικονόμηση θα προέλθει μέσω μείωσης της αποζημίωσης απόσπασης στο εξωτερικό και την αναθεώρηση του τύπου υπολογισμού των επιδομάτων επικινδυνότητας
- Επίσης επεκτείνεται κατά ένα χρόνο η προσωρινή εθελοντική συνεισφορά της ναυτιλιακής κοινότητας έως το 2018.
3. Συντάξεις-ασφαλιστικό: Στα 2,5 δισ. ευρώ εκτιμάται ότι θα φτάσει η περικοπή των κύριων και επικουρικών συντάξεων μέχρι και το 2021 σύμφωνα με τον εφαρμοστικό νόμο. Προβλέπονται περικοπές 2,2 δις. ευρώ το 2019 και επιπλέον 218 εκατ. ευρώ στις επικουρικές στην τριετία 2019-2021. Από 1.1.2019 μειώνονται κατ' ανώτατο ως και 18% οι κύριες καθώς και επικουρικές συντάξεις λόγω μείωσης της προσωπικής διαφοράς. Η μέση μείωση υπολογίζεται στο 9% και η απόδοση του μέτρου εκτιμάται στα 1,9 δισ. ευρώ ή 1% του ΑΕΠ. Παγώνει μέχρι το τέλος του 2021 οποιαδήποτε αύξηση στις συντάξεις. Συγκεκριμένα προβλέπεται ότι μετατίθεται για την 1-1-2022 η έναρξη αναπροσαρμογής (αύξησης) των συντάξεων βάσει των οριζόμενων συντελεστών ΑΕΠ και Δείκτη Τιμών Καταναλωτή.
Με το πολυνομοσχέδιο ορίζεται ότι από 1η Ιανουαρίου 2018 αλλάζει η βάση υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών κύριας σύνταξης για τους αυτοαπασχολούμενους και ελεύθερους επαγγελματίες και για τους αυτοαπασχολούμενους στον Κλάδο Κύριας Ασφάλισης Αγροτών του ΟΦΑ αφετέρου. Τα ποσοστά θα υπολογίζονται πλέον επί του μηνιαίου εισοδήματος όπως αυτό καθορίζεται με βάση το φορολογητέτο αποτέλεσμα από την άσκηση της δραστηριότητας τους κατά το προηγούμενο φορολογικό έτος στο οποίο συμπεριλαμβάνονται οι καταβλητέες ασφαλιστικές εισφορές. Ειδικά για το 2018 η ασφαλιστική εισφορά θα υπολογιστεί επί του 85% του εισοδήματος και εν συνεχεία στο 100%.
Εργασιακά
Με το πολυνομοσχέδιο ρυθμίζονται επίσης εργασιακά θέματα σχετικά με τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, τις ομαδικές απολύσεις και τις συνδικαλιστικές άδειες. Σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση :
-Η «κανονικότητα» στις συλλογικές συμβάσεις θα επανέλθει μετά το τέλος του3ου μνημονίου. Ορίζεται ότι η αναστολή των διατάξεων σχετικά με τις αρχές της ευνοϊκότερης ρύθμισης για τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας και της επεκτασιμότητας της συλλογικής σύμβασης θα διαρκέσει μέχρι τιε 20.8.2018, όταν και θα ολοκληρωθεί το τρέχον Πρόγραμμα Οικονομικής Προσαρμογής.
-Οι ομαδικές απολύσεις διευκολύνονται καθώς δεν θα απαιτείται πλέον έγκριση από την κυβέρνηση. Προβλέπεται η σύσταση Τμήματος Ελέγχου Ομαδικών Απολύσεων στο Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας.
-Επαναπροσδιορίζονται επίσης σε ενιαίο θεσμικό πλαίσιο οι άδειες άνευ και μετ' αποδοχών για τα διαφορετικά επίπεδα συνδικαλιστικών οργανώσεων.
Επιδόματα
Καταργούνται τα ειδικά επιδόματα : των οικογενειών με χαμηλά εισοδήματα και παιδιά που φοιτούν σε δημόσια σχολεία, των απροστάτευτων παιδιών, όσων τελούν σε κατάσταση ένδειας και των νεοεισερχόμενων στην αγορά εργασίας νέων που εγγράφονται στα ειδικά μητρώα ανέργων του ΟΑΕΔ.
4. Αφορολόγητο. Από 1.1.2020 μειώνεται αισθητά το αφορολόγητο όριο. Η ετήσια έκπτωση φόρου εισοδήματος για μισθωτούς, συνταξιούχους και επαγγελματίες αγρότες συρρικνώνεται από τα 1.900-2.000 στα επίπεδα 1.250-1.450 ευρώ με αποτέλεσμα το αφορολόγητο όριο να πέσει από τα επίπεδα των 8.636 – 9.545 ευρώ στα 5.681-6.591 ευρώ. Μισθωτοί και συνταξιούχοι με μηνιαίο εισόδημα από 405 ευρώ θα πληρώσουν για πρώτη φορά φόρο. Ο χρόνος περικοπής του αφορολόγητου ορίου προβλέπεται ότι μπορεί να μετακινηθεί το 2018 εφόσον δεν επιτυγχάνονται οι στόχοι για το πρωτογενές πλεόνασμα.
Αντίμετρα
Το χάπι της λιτότητας έρχεται για πρώτη φορά να «χρυσώσει» η θεσμοθέτηση δυνητικών «αντίμετρων» τα οποία κατά την κυβέρνηση θα εξισορροπήσουν δημοσιονομικά τις απώλειες στην οικονομία εφόσον εφαρμοστούν στο σύνολό τους. Αντίμετρα θα εφαρμόζονται, όμως, μόνο κατά το ποσοστό της υπέρβασης του στόχου για το πρωτογενές πλεόνασμα 3,5%. Έτσι για να εφαρμοστούν λ.χ το 1% των θετικών δημοσιονομικών μέτρων το 2019, η οικονομία πρέπει να παρουσιάσει πρωτογενές πλεόνασμα 4,5% του ΑΕΠ ώστε να δημιουργείται δημοσιονομικός χώρος.
Στα φορολογικά αντίμετρα που εμπεριέχονται στο πολυνομοσχέδιο για το 2020, περιλαμβάνονται η μείωση των συντελεστών φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων και ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης με απόδοση 0,8% του ΑΕΠ. Η μείωση των συντελεστών φορολογίας εισοδήματος των εταιρειών με απόδοση 0,1% και η μείωση του ΕΝΦΙΑ με απόδοση 0,1%. Ειδικά για τον ΕΝΦΙΑ και με δεδομένο ότι επίκειται το 2018 εξίσωση των αντικειμενικών αξιών με τις εμπορικές, προβλέπεται ότι για να μην χαμηλώσει ο πήχης των εσόδων (3,6 δισ. ευρώ) θα επέλθουν αυξήσεις και διεύρυνση των φορολογούμενων που πληρώνουν φόρο ιδιοκτησίας ακινήτων.
