Του Βασίλη Γεώργα
Με σκυμμένο κεφάλι μπαίνει η οικονομία στο κρίσιμο δεύτερο εξάμηνο του έτους περιμένοντας να βρέξει ο ουρανός τα λεφτά της δόσης, του ΕΣΠΑ και του νέου επενδυτικού νόμου για να αποφύγει μια νέα μετωπική σύγκρουση με τον τοίχο της ύφεσης.
Στην κυβέρνηση βλέπουν ήδη το τρένο να περνά και τις πολιτικές προσδοκίες να μην επαληθεύονται, ενώ η νέα δημόσια παρέμβαση Στουρνάρα, με την οποία ο κεντρικός τραπεζίτης ζητά για δεύτερη φορά σε σύντομο χρονικό διάστημα την επαναδιαπραγμάτευση του στόχου των πρωτογενών πλεονασμάτων ώστε να μειωθούν στο 2%, ηχούν ως έμμεση παραδοχή ότι το νέο πρόγραμμα δεν βγαίνει και η οικονομία οδεύει στα βράχια.
Η φετινή χρονιά θα είναι καθοριστική. Τα χρήματα που θα εκταμιευτούν σταδιακά μέχρι το τέλος του έτους για να εξοφληθούν τα 3,5 από τα 9 δισ. ευρώ υποχρεώσεων στον ιδιωτικό τομέα, αποτελούν ανάσα σε μια αγορά διψασμένη από ρευστότητα, αλλά το πολλαπλασιαστικό τους αποτέλεσμα εκτιμάται ότι δεν θα είναι αρκετό από μόνο του για να στρίψει το τιμόνι μιας οικονομίας που βυθίζεται συνεχόμενα τα τρία τελευταία τρίμηνα σε ύφεση (-1,4%) και βρίσκεται ήδη αντιμέτωπη με φορολογικά μέτρα 3,8 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του έτους. Λόγω των αυστηρών προϋποθέσεων εκταμίευσης που θα τεθούν στο προσεχές Eurogroup και των χιλιάδων επιχειρήσεων που συνωστίζονται στην ουρά για να λάβουν παρά του μη έχοντος, εκφράζονται φόβοι από τους επιτελείς του υπουργείου Οικονομικών ότι τα λεφτά δεν θα φτάσουν για όλους ειδικά αν τεθούν όροι έγκαιρης εξόφλησης των μεγάλων πολυεθνικών στις οποίες έχουν συσσωρευτεί σημαντικές οφειλές.
Στο μέτωπο του ΕΣΠΑ η κυβέρνηση μιλά για 8 δισ. ευρώ που θα πέσουν στην πραγματική οικονομία μέσα στο 2016 από την ενεργοποίηση των προγραμμάτων (σ.σ το 50% θα έχει ενεργοποιηθεί μέχρι τον Σεπτέμβριο και το ενδιαφέρον είναι πράγματι πολύ μεγάλο), δεν λέει, όμως, ότι ενεργοποίηση δεν σημαίνει εκταμίευση αλλά προετοιμασία προκήρυξης των δράσεων που αν πρόκειται να φέρουν λεφτά στην αγορά, θα το πετύχουν σε βάθος χρόνου.
Αντίστοιχα φτωχή αναμένεται και η συνεισφορά του νέου Αναπτυξιακού Νόμου που ψηφίζεται αυτή την εβδομάδα στη Βουλή. Ακόμη και αν στην καλύτερη περίπτωση ενεργοποιηθεί τον ερχόμενο Σεπτέμβριο-Οκτώβριο, θα έχει τόσο μικρές επενδυτικές ροές για φέτος που επίσης δεν αρκούν για να αισθανθεί κάποια διαφορά η πραγματική οικονομία στην οποία έχει εκτιμηθεί ότι χρειάζεται να «πέσουν» 80-100 δισ. ευρώ σε νέες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου για να αναπληρώσει τα σπασμένα της κρίσης.
Με τα σημερινά δεδομένα οι προβλέψεις για οριακό ποσοστό ύφεσης στο τέλος του 2016, όπως έχουν διατυπωθεί από διεθνείς οργανισμοί (ΔΝΤ, Ε.Ε, ΟΟΣΑ), θεωρούνται ιδιαίτερα φιλόδοξες καθώς τα λιγοστά «αναπτυξιακά αντίμετρα» που είναι διαθέσιμα, θα καθυστερήσουν σημαντικά να ενεργοποιηθούν και να γίνουν αισθητά, με συνέπεια η οικονομία να κατρακυλήσει σε βαθύτερη ύφεση.
Η Τράπεζα Πειραιώς στην τελευταία ανάλυσή της εκτιμά ότι στο καλύτερο σενάριο που αποπληρωθούν εγκαίρως όλα τα ληξιπρόθεσμα του δημοσίου και τα χρήματα αυτά μεταφερθούν στην κατανάλωση, το ποσοστό της ύφεσης φέτος θα διαμορφωθεί στο -1,1%. Στα χειρότερα σενάρια, όμως, που η ιδιωτική κατανάλωση δεν αυξηθεί ή δεν ενεργοποιηθούν μέτρα για να περιοριστούν οι επιπτώσεις της λιτότητας, η ύφεση θα εκτροχιαστεί και θα κυμανθεί σε ποσοστά μεταξύ 2,5-2,8%, τινάζοντας στον αέρα και τους στόχους του προγράμματος.
Το κλειδί βραχυπρόθεσμα, σύμφωνα με τους οικονομολόγους του ΣΕΒ, είναι η τόνωση της ιδιωτικής κατανάλωσης η οποία συμβάλει κατά 80% στο ΑΕΠ και των εξαγωγών. Μεσοπρόθεσμα πλέον το στοίχημα θα παιχτεί στις ιδιωτικοποιήσεις και τις επενδύσεις που θα γίνουν στην πραγματική οικονομία.
Τα πρώτα στοιχεία για το 2016 καταγράφουν διαρκή συμπίεση των δαπανών των νοικοκυριών καθώς η συνεχόμενη λιτότητα κατατρώγει ταχύτατα το διαθέσιμο εισόδημα, με την ιδιωτική κατανάλωση να υποχωρεί κατά 1,3% στο πρώτο τρίμηνο και τον όγκο πωλήσεων στο λιανεμπόριο να μειώνεται κατά 3,4%, πριν ακόμη οι επιπτώσεις από τα φορολογικά μέτρα αφήσουν το αποτύπωμά τους στην οικονομία. Ένα πρόσθετο στοιχείο που επιδεινώνει την κατάσταση είναι η συνεχιζόμενη υποχώρηση της οικοδομικής δραστηριότητας όπου ο όγκος των νέων αδειών κατέρρευσε σε ποσοστό 32,4% συγκριτικά με πέρυσι.
Αισιοδοξία δεν μπορεί κανείς να αντλήσει ούτε από το μέτωπο των εξαγωγών, οι οποίες παρά την εσωτερική υποτίμηση και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, παραμένουν σε κρίση στασιμότητας. Οι επιδόσεις της οικονομίας στο πρώτο τρίμηνο ήταν χειρότερες από όσο αναμένονταν, με τη συνολική αξία των εξαγωγών να υποχωρεί κατά 9,3% και χωρίς τα πετρελαιοειδή που έχουν αυξημένη βαρύτητα, κατά 0,6% σε σχέση με πέρυσι, ωθώντας την Κομισιόν να αναθεωρήσει τις θετικές εκτιμήσεις της για τη φετινή χρονιά (από 1,9% σε 0,5%) μεταθέτοντας τις προσδοκίες για την επόμενη χρονιά.
Όλα τα παραπάνω αποτελούν μικρές ψηφίδες που συνθέτουν το παζλ μιας ακόμη υφεσιακής χρονιάς η οποία εξελίσσεται κόντρα στις μέχρι σήμερα εκτιμήσεις των δανειστών και της κυβέρνησης για αντιστροφή. Ο κίνδυνος να αποδειχθεί το 2016 μια ακόμη χαμένη χρονιά για την οικονομία και τις επιχειρήσεις, είναι και πάλι ορατός καθώς μπροστά δεν βρίσκονται μόνο οι φόροι και οι περικοπές, αλλά και μια λύση για το χρέος που έχει μείνει «μισή» χωρίς να πετυχαίνει τον στόχο αποκατάστασης της εμπιστοσύνης, και ένας νέος κύκλος διαπραγμάτευσης με τους δανειστές τον Σεπτέμβριο-Οκτώβριο που αναμένεται να προσθέσει νέες αντιξοότητες αν δεν κλείσει γρήγορα.
