Του Γιώργου Φιντικάκη
Σαν πλατφόρμα για την προώθηση των αμερικανικών συμφερόντων στην ενέργεια θέλουν να χρησιμοποιήσουν οι ΗΠΑ την Ελλάδα.
Το ενδιαφέρον του Προέδρου Obama στον κάθετο ελληνο-βουλγαρικό άξονα και τον πλωτό τερματικό σταθμό φυσικού αερίου στην Αλεξανδρούπολη δεν ήταν τυχαίο, ούτε και η παρουσία στην αποστολή της βοηθού υπ. Εξωτερικών για θέματα ενέργειας Victoria Nuland.
Στην ουσία οι Αμερικάνοι βλέπουν την Ελλάδα σαν «πύλη» για την προώθηση των ενεργειακών τους συμφερόντων στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης όπου θα επιχειρήσουν τα επόμενα χρόνια να σπάσουν την επικυριαρχία της Μόσχας και - γιατί όχι- να καλύψουν τις ανάγκες τους σε περίπτωση οριστικής διακοπής της ρωσικής όδευσης φυσικού αερίου από την Ουκρανία.
Σε αυτή την προσέγγιση, μπορεί τη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα δημοσιότητα να έχει ο αγωγός Trans Adriatic Pipeline (TAP) που προορίζεται να μεταφέρει το φυσικό αέριο του Αζερμπαϊτζάν μέσω Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το πιο στρατηγικό ωστόσο έργο είναι ο «κάθετος άξονας» Βουλγαρίας- Ρουμανίας-Σερβίας-Ουγγαρίας που σταδιακά ανοίγει.
Διότι ενώ ο αγωγός TAP κινείται στον άξονα Ανατολής-Δύσης, ο κάθετος διάδρομος έχει κατεύθυνση Νότου-Βορρά, κατευθύνεται δηλαδή στην «καρδιά» της ρωσικής ενεργειακής ισχύος, αφού απευθύνεται σε χώρες που εξαρτώνται έως και 90% από τη Μόσχα.
Σταδιακά ανοίγει
Ο κάθετος αυτός άξονας σταδιακά ανοίγει καθώς ένας-ένας αρχίζουν να παραδίδονται σε χρήση μια σειρά από «μικροί αγωγοί» που τον απαρτίζουν, με πιο πρόσφατη περίπτωση αυτή του νέου αγωγού Βουλγαρίας-Ρουμανίας, η εμπορική λειτουργία του οποίου ξεκινά τον Ιανουάριο.
Ο αγωγός αυτός, όπως και ο υπό σχεδίαση ελληνοβουλγαρικός IGB, είναι από τα «μικρής εμβέλειας» έργα που ενωμένα σε ένα, θα επιτρέψουν τη διακίνηση φυσικού αερίου - όχι μόνο αμερικανικού αλλά και αργότερα ισραηλινού ή κυπριακού- από την Ελλάδα έως την Ουκρανία, και αντιστρόφως.
Στην πράξη δηλαδή, οι Αμερικανοί βλέπουν στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον –κάπου μετά το 2020- μια ενεργειακή «απόβαση» στην Ουκρανία, δηλαδή την αυλή της Ρωσίας, αποδυναμώνοντας έτι περαιτέρω τη ρωσική γεωπολιτική ισχύ.
Το πολιτικό ενδιαφέρον…
Σε αυτό ακριβώς το σημείο έρχεται και κουμπώνει το γεγονός ότι οι Αμερικανοί βλέπουν την Ελλάδα σαν «πύλη», με στρατηγικής σημασίας «βάση» τον σχεδιαζόμενο πλωτό σταθμό υγροποιημένου αερίου στην Αλεξανδρούπολη.
Το σχέδιο της αμερικανικής Cheniere που συνεργάζεται με την ελληνική Gaztrade είναι ότι σχιστολιθικό αέριο, αφού πρώτα υγροποιηθεί, θα εξάγεται ως την Αλεξανδρούπολη, και εν συνεχεία αφού θα αεριοποιείται, θα μπορεί να μεταφερθεί μέσω των παραπάνω αγωγών μέχρι τα ρωσικής επιρροής ενεργειακά γήπεδα.
Σε πρώτη φάση επιτυγχάνεται πώληση για πρώτη φορά αμερικανικού φυσικού αερίου σε «ρωσοκρατούμενες» ενεργειακά περιοχές, ενώ σε δεύτερη φάση ο στόχος είναι να τροφοδοτηθεί μαζικά η πελατεία της περιοχής όταν -και όποτε- η Ουκρανία κλείσει και πάλι τις βάνες στο ρωσικό αέριο.
Εννοείται ότι τα οφέλη για τους Αμερικανούς και για χώρες σαν το Ισραήλ θα είναι πολύ μεγαλύτερα στο σενάριο που η Ρωσία αποφασίσει κάποτε να εγκαταλείψει εντελώς τον ουκρανικό διάδρομο. Σενάριο ωστόσο που κάποιοι θεωρούν εξαιρετικά απίθανο, αφού η Μόσχα δεν πρόκειται να εγκαταλείψει την βαλκανική της πελατεία σε αμερικανικά «χέρια», παρά θα φροντίσει να την καλύψει με εναλλακτικούς τρόπους, όπως ενδεχομένως μια νέα εκδοχή του Turkish Stream.
… και το εμπορικό ενδιαφέρον
Εκτός από το πολιτικό υπάρχει σαφώς και το εμπορικό ενδιαφέρον. Μιλάμε για 20-22 δισ. κυβικά μέτρα ρωσικού αερίου που τροφοδοτούν αυτή τη στιγμή τα Βαλκάνια και την Τουρκία, και που υποτίθεται ότι κάποια ημέρα θα καλυφθούν μέσω του Turkish Stream.
Δύο εδώ είναι τα ερωτήματα. Αφενός για τον ελληνοβουλγαρικό αγωγό και κατά πόσο έχει εξασφαλίσει πελάτες που να διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του, κάτι που μένει να φανεί από το νέο market test που βρίσκεται σε εξέλιξη, και που λόγω των πολιτικών εξελίξεων στη γείτονα, μπορεί να πάρει παράταση.
Αφετέρου για τον πλωτό σταθμό LNG Αλεξανδρούπολης, προϋπολογισμού 380 εκατ. ευρώ, που για να βρει χρηματοδότηση και να είναι βιώσιμο, θα πρέπει πρώτα να εξασφαλίσει πελάτες. Δηλαδή μακροχρόνια συμβόλαια αγοράς του φυσικού αερίου από τις γειτονικές χώρες, κάτι που με τη σειρά του προϋποθέτει το αμερικάνικο αέριο να έχει ανταγωνιστική τιμή ως προς το ρωσικό.
Crash Test τιμών
Σήμερα, μια μέση τιμή στο κυριότερο αμερικανικό κόμβο πώλησης Henri Ηub είναι τα 2,77 δολάρια ανά εκατ. BTU.
Σε αυτή την τιμή αν προσθέσει κανείς το κόστος της μετατροπής του αερίου σε υγρό (LNG), τα μεταφορικά, και την επαναεριοποίηση του καυσίμου στο τερματικό της Αλεξανδρούποληε, προκύπτει σύμφωνα με εκτιμήσεις της αγοράς μια τελική τιμή γύρω στα 7 δολάρια ανά εκατ. BTU ή και υψηλότερα.
Αλλά η Gazprom πουλάει σήμερα στην περιοχή των Βαλκανίων αέριο σε τιμή κάτω των 5 δολαρίων ανά εκατ. BTU.
Ο παράγοντας της ενεργειακής ασφάλειας
Το ζήτημα επομένως εδώ είναι τόσο αν οι Αμερικανοί μπορούν να «χτυπήσουν» τις τιμές προς τα κάτω, αλλά και κατά πόσο οι χώρες-δυνητικοί πελάτες τους, είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν ένα premium για την ενεργειακή τους ασφάλεια. Υπό την έννοια να μην ανησυχούν κάθε χειμώνα μη τυχόν οι Ουκρανοί κλείσουν τις βάνες των αγωγών.
Εννοείται φυσικά ότι σε αυτή τη τελευταία περίπτωση υπεισέρχεται ο πολιτικός παράγοντας και η συζήτηση ξεφεύγει από το αμιγώς εμπορικό – τιμολογιακό κομμάτι.
Οι προβλέψεις για αργό στα 75 δολάρια
Εκεί που επίσης ποντάρουν τα αμερικανικά συμφέροντα είναι στις διακυμάνσεις του πετρελαίου και στο γεγονός ότι το ρωσικό αέριο είναι άμεσα συνδεδεμένο με τις τιμές του αργού.
Στις προβλέψεις τους αρκετοί αναλυτές εκτιμούν ότι σε τρία χρόνια από σήμερα το αργό θα κινείται στα 70-75 δολάρια έναντι 45-46 δολαρίων σήμερα.
Σε ένα περιβάλλον αργού σε αυτά τα επίπεδα, το αμερικανικό αέριο είναι απολύτως ανταγωνιστικό, λένε στελέχη της αγοράς, θυμίζοντας τι συνέβαινε προς τα τέλη της περιόδου τιμών στα 100 δολάρια. Το αμερικανικό σχιστολιθικό κόστιζε μετά την υγροποίησή του, κοντά στα 7 δολάρια έναντι 12 του ρωσικού.
Όπως ωστόσο και να διαμορφωθούν μελλοντικά οι τιμές, το σίγουρο είναι ότι μόνο τυχαία δεν ήταν τα καλά λόγια με τα οποία μίλησε ο πρόεδρος Obama στην Αθήνα για τα φιλοδυτικών συμφερόντων έργα.
Ούτε φυσικά τυχαία ήταν η παρουσία της βοηθoύ υπουργού Εξωτερικών (αρμόδιας για Ευρωπαϊκά και Ευρασιατικά θέματα) Victoria Nuland. Η ίδια έχει επισκεφθεί ουκ ολίγες φορές την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια με αντικείμενο τα θέματα της ενέργειας και των αγωγών που στοχεύουν στην απεξάρτηση της περιοχής από την Ρωσική ενεργειακή ισχύ.
