Όταν το 2002 κατέρρευσε η τρικομματική κυβέρνηση του Μπουλέντ Ετζεβίτ, με αποτέλεσμα να αναδειχθεί στην εξουσία ο επί είκοσι χρόνια ηγέτης της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η οικονομία της χώρας προερχόταν από μία σφοδρή οικονομική κρίση, ενώ ο πληθωρισμός εκείνη την περίοδο είχε εκτιναχθεί στο αστρονομικό 73,2%. Σήμερα, η τουρκική οικονομία βιώνει μια νέα μεγάλη οικονομική κρίση και ο πρόεδρος, πλέον, Ερντογάν εισέρχεται στην τελική ευθεία για τις εκλογές του 2023 έχοντας να αντιμετωπίσει μεγάλα προβλήματα, με κορυφαίο την αυξανόμενη φτώχεια στη χώρα.
Ο πληθωρισμός βρίσκεται και πάλι σε δυσθεώρητα ύψη. Διαμορφώθηκε στο 70% τον Απρίλιο που είναι το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 20 ετών. Όμως ο υπουργός Οικονομικών, Νουρεντίν Νεμπάτι έχει την εξήγηση. Όπως δήλωσε χθες, ο πληθωρισμός είναι παγκόσμιο φαινόμενο και ενώ στην Τουρκία είναι σε υψηλό 20 ετών, στις ΗΠΑ βρίσκεται σε υψηλό 41 ετών, ενώ σε Γερμανία και Γαλλία είναι σε υψηλό 40 ετών.
Ο Απρίλιος ήταν ο 12ος διαδοχικός μήνας ανόδου του πληθωρισμού και η τουρκική κυβέρνηση προσπαθεί να καθησυχάσει τους πολίτες λέγοντας ότι από τον Μάιο το φαινόμενο θα αποκλιμακωθεί λόγω της υψηλότερης βάσης σύγκρισης. Οι αναλυτές βέβαια δε συμμερίζονται την αισιοδοξία του ΥΠΟΙΚ και προβλέπουν ότι ο πληθωρισμός θα ξεπεράσει το υψηλό του 2002. Μία ακόμη διαφορά της Τουρκίας είναι ότι η κεντρική της τράπεζα αρνείται να αυξήσει τα επιτόκια για να τιθασεύσει τον πληθωρισμό και αντιθέτως τα μειώνει ικανοποιώντας έτσι την επιθυμία του Ερντογάν να δώσει ώθηση στην ανάπτυξη και στις εξαγωγές.
Στο μεταξύ, συνεχίζεται η αμφισβήτηση των επίσημων στοιχείων. Σύμφωνα με τον Αμερικανό οικονομολόγο Στιβ Χάνκε, η Τουρκία εμφανίζει σήμερα τον 4ο υψηλότερο πληθωρισμό στον κόσμο, πίσω από τη Ζιμπάμπουε (207%), τον Λίβανο (135%) και τη Σρι Λάνκα (123%). Ο Χάνκε κάνει τις δικές του μετρήσεις και τοποθετεί τον πληθωρισμό στην Τουρκία στο απίστευτο 96%. Μάλιστα, μελέτες δείχνουν ότι διεθνώς – και όχι μόνο στην Τουρκία – τα νοικοκυριά νιώθουν στην τσέπη τους την ακρίβεια ως διπλάσιο πληθωρισμό από αυτόν που καταγράφουν οι στατιστικές υπηρεσίες.
Αυτό σημαίνει ότι αν στην Ελλάδα ο πληθωρισμός είναι στο 9,4%, τα νοικοκυριά νιώθουν αύξηση περίπου 19% στην καθημερινότητά τους σε σύγκριση με πέρσι, ενώ στην Τουρκία νιώθουν το κόστος διαβίωσης να αυξάνεται κατά τουλάχιστον 140%. Μόνο που στην Ελλάδα το φαινόμενο κλιμακώνεται τους τελευταίους μήνες ενώ η ακρίβεια στην Τουρκία χειροτερεύει εδώ και ένα χρόνο.
Ακόμη και τα επίσημα στοιχεία για την ακρίβεια στην Τουρκία είναι εξωπραγματικά. Έχουμε και λέμε (στοιχεία Απριλίου):
- οι Τούρκοι πολίτες είδαν τα τρόφιμα να ακριβαίνουν κατά 13,4% μέσα σε ένα μόνο μήνα και κατά 89% το τελευταίο 12μηνο
- ο ενεργειακός πληθωρισμός εκτοξεύθηκε στο 118,2% σε ετήσια βάση καθώς οι τοπικές τιμές καυσίμων σημείωσαν ακόμη μεγαλύτερη άνοδο και οι δασμοί στο φυσικό αέριο αυξήθηκαν
- αυξήθηκε η μέση τιμή 337 ειδών από συνολικά 409 είδη που συνθέτουν το καλάθι του δείκτη τιμών καταναλωτή,
- και επειδή τελευταία έχει γίνει… της μόδας η μέτρηση του δομικού πληθωρισμού που εξαιρεί προϊόντα διατροφής, ενέργειας, αλκοολούχων ποτών και καπνού και άρα είναι λιγότερο ευμετάβλητος, ο συγκεκριμένος δείκτης εκτινάχθηκε τον Απρίλιο στο 57,2% σε ετήσια βάση και κατά 5,58% σε σύγκριση με τον Μάρτιο.
- οι τιμές παραγωγού κατέγραψαν υψηλό 27 ετών, καθώς αυξήθηκαν το τελευταίο 12μηνο κατά 121,8% που είναι το υψηλότερο επίπεδο από το 1995, ενώ σε μηνιαία βάση η αύξηση ήταν 7,67%
- η μεγαλύτερη ετήσια άνοδος παρατηρήθηκε στον οπτάνθρακα και τα προϊόντα διύλισης πετρελαίου με 250%, ενώ οι τιμές σε αργό πετρέλαιο και φυσικό αέριο εκτινάχθηκαν κατά 243%.
- το κόστος μεταφορών αυξήθηκε κατά 106%.
Την ίδια ώρα, η Capital Economics παραθέτει τέσσερις λόγους για τους οποίους πιστεύει ότι η τουρκική λίρα θα υποχωρήσει έως και 20% μέσα στους επόμενους μήνες και η οικονομική κατάσταση στην Τουρκία θα επιδεινωθεί. Ο πρώτος είναι η περαιτέρω διεύρυνση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών άνω του 4% του ΑΕΠ, λόγω των επιπτώσεων του πολέμου στην Ουκρανία. Δεύτερον, η ισοτιμία θα πρέπει να υποχωρήσει εκ νέου για να μην επιδεινωθεί υπερβολικά η διεθνής ανταγωνιστικότητα της Τουρκίας σε περιβάλλον εκρηκτικού πληθωρισμού. Τρίτον, ο υψηλός πληθωρισμός και η άρνηση της κεντρικής τράπεζας να αυξήσει τα επιτόκια συνεπάγεται ότι τα πραγματικά επιτόκια στην Τουρκία δεν είναι ελκυστικά. Τέλος, τα οικονομικά της χώρας επιδεινώνονται συνεχώς και η ποσοτική σύσφιξη της Fed ενισχύει την άνοδο του δολαρίου.
Αν επιβεβαιωθεί η πρόβλεψη της Capital Economics, η ισοτιμία θα φτάσει στις 18 λίρες ανά δολάριο στο τέλος του έτους, ενώ τονίζεται ο κίνδυνος ακόμη μεγαλύτερης πτώσης. Η ισοτιμία του τουρκικού νομίσματος με το δολάριο έχει σταθεροποιηθεί σε ένα σχετικά περιορισμένο εύρος διακύμανσης φέτος (13,8 - 14,8 λίρες ανά δολάριο), μετά το μέτρο προστασίας των καταθέσεων από τη μεταβλητότητα στις αγορές που εφάρμοσε στα τέλη του περασμένου Δεκεμβρίου η κυβέρνηση Ερντογάν.
