Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Μπορεί το ελληνικό ζήτημα να μονοπώλησε το ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια, όμως πλέον, η Ευρωζώνη έχει ένα νέο πολύ πιο ισχυρό πονοκέφαλο. Η Ιταλία βρίσκεται προ των πυλών μίας τραπεζικής κρίσης που θα μπορούσε να έχει απρόβλεπτες επιπτώσεις για το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας, ενώ παράλληλα… κάθεται σε ένα υπέρογκο χρέος.
Μερικές φορές οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: τα «κόκκινα» δάνεια στα χαρτοφυλάκια των ιταλικών τραπεζών ξεπερνούν κατά πολύ τα 200 δισ. ευρώ, το χρέος αγγίζει τα 2,2 τρισ. ευρώ, η οικονομία αναπτύσσεται με μόλις 0,8% και η ανεργία καλπάζει πάνω από 11,5%.
Ο κίνδυνος επιδείνωσης της κατάστασης του… Ιταλού ασθενούς, έχει, σύμφωνα με πληροφορίες, αυξήσει τις εισηγήσεις που δέχεται ο Mario Draghi για την επίσπευση της εφαρμογής ενός σχεδίου έκτακτης ανάγκης, στο οποίο έχει εγκαίρως αναφερθεί το liberal.gr.
Οι πληροφορίες, λοιπόν, αναφέρουν ότι οι φόβοι που εκφράζονται στον κεντρικό τραπεζίτη έχουν… άρωμα ιταλικό, καθώς εκτιμάται ότι το πρόβλημα των ιταλικών τραπεζών θα μπορούσε να εξελιχθεί γρήγορα και με τρόπο απρόβλεπτο, προκαλώντας ανυπολόγιστες ζημιές στην ήδη λαβωμένη Ευρωζώνη.
Και αυτό γιατί αναλυτές ξένων οίκων με τους οποίους επικοινώνησε το liberal.gr εκφράζουν ανησυχίες ότι μεγάλο μέρος των 200 δισ. ευρώ είναι προβληματικά δάνεια και όχι απλά μη εξυπηρετούμενα. Σε αυτή την περίπτωση η διαχείρισή τους είναι δύσκολη έως αδύνατη και μόνο με μία εντυπωσιακή οικονομική ανάκαμψη της χώρας θα μπορούσε – και πάλι υπό προϋποθέσεις – να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το πρόβλημα.
Δύσκολα τα πράγματα, αν σκεφτεί κανείς ότι οι προβλέψεις θέλουν την ιταλική οικονομία να αναπτύσσεται φέτος με ρυθμό 1,4% που είναι ο μικρότερος στην Ευρωζώνη, μετά φυσικά από την Ελλάδα αλλά και την Φινλανδία. Την ίδια ώρα, οι ιταλικές τράπεζες διαθέτουν, εκτός από τη μεγαλύτερη δεξαμενή «κόκκινων» δανείων στην Ευρώπη, τα περισσότερα καταστήματα κατά κεφαλή και την χαμηλότερη κερδοφορία μεταξύ των χωρών του G20.
Αν ισχύει ότι τα «κόκκινα» δάνεια των 200 δισ. ευρώ είναι σε μεγάλο βαθμό εντελώς προβληματικά, τότε οι ιταλικές τράπεζες έχουν στους ισολογισμούς τους μία βόμβα που κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή να εκραγεί, όσο η οικονομία της γειτονικής μας χώρας – μαζί με το σύνολο της Ευρωζώνης – παραμένει σε στασιμότητα. Κι αν εκραγεί, θα συμπαρασύρει το σύνολο του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος και όχι μόνο.
Από την πλευρά του, ο Mario Draghi δεν μπορεί να αποφασίσει μόνος του να αρχίσει να μοιράζει χρήμα… από το ελικόπτερο και περιμένει τις εξελίξεις σε μία σειρά ζητημάτων που ενδεχομένως του επιτρέψουν να κινηθεί με μεγαλύτερη ευελιξία.
Οι προβλέψεις δεν είναι ευοίωνες, ενώ δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η ιταλική οικονομία είναι η 3η μεγαλύτερη στην Ευρωζώνη και η 8η μεγαλύτερη στον κόσμο. Ο κίνδυνος είναι ξεκάθαρα συστημικού χαρακτήρα.
Στελέχη οίκων αξιολόγησης δηλώνουν κατηγορηματικά: Χωρίς οικονομική ανάπτυξη η διαχείριση των «κόκκινων» δανείων, είτε αυτή γίνεται μέσω οχημάτων όπως η ιταλική «bad bank» και ο «Άτλας», είτε μέσω πωλήσεων δανείων και σύμπραξης των τραπεζών με εξειδικευμένα funds όπως αναμένεται να συμβεί στην Ελλάδα, δεν θα έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Το «ιστορικό» του ασθενούς
Πως όμως φτάσαμε μέχρι εδώ και γιατί η Ιταλία αποτελεί κίνδυνο για την Ευρώπη; Ήταν Οκτώβριος του 2014, όταν στο πλαίσιο των πανευρωπαϊκών stress tests, μίας διαδικασίας που είχε λάβει… συστημικές διαστάσεις, οι ιταλικές τράπεζες έμεινα σχεδόν «μετεξεταστέες».
Είχε προηγηθεί σχεδόν μία δεκαετία οικονομικής στασιμότητας και μία τριετής ύφεση που επέφεραν σημαντικό πλήγμα στον τραπεζικό κλάδο. Η Ευρωπαϊκή κεντρική Τράπεζα βρήκε στο ενεργητικό των ιταλικών τραπεζών προβληματικά δάνεια ύψους 200 δισ. ευρώ, με τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα (στα οποία συμπεριλαμβάνονται ρυθμισμένα δάνεια και δάνεια που τείνουν να… κοκκινίσουν) να φτάνουν τα 360 δισ. ευρώ.
Πανικός. Η Ευρώπη πλέον έχει ένα ακόμη μεγάλο ζήτημα να διαχειριστεί. Οι ιταλικές τράπεζες κινδυνεύουν. Από τότε, η Ιταλία μπαίνει για τα καλά στα «ραντάρ αναζήτησης κινδύνων» των επενδυτικών οίκων. Είναι ένα ζήτημα που ξεπερνά κατά πολύ το ελληνικό σε… βαθμό συστημικής σημασίας και όλοι πια μιλούν για τον νέο «ασθενή της Ευρωζώνης».
Το 2015 ήταν η χρονιά που οι φόβοι έγιναν πραγματικότητα. Τον Αύγουστο του περασμένου έτους οι εποπτικές αρχές ανακάλυψαν μία κεφαλαιακή τρύπα 1,5 δισ. ευρώ στη Banca Popolare di Vicenza, με αποτέλεσμα να χρειαστεί κεφαλαιακή ενίσχυση εν τω μέσω ανησυχιών που οδήγησαν σε εκροές καταθέσεων 8,8 δισ. ευρώ. Το Νοέμβριο, τέσσερις σχεδόν χρεοκοπημένες τράπεζες διασώθηκαν από την κυβέρνηση με τη στήριξη των τεσσάρων μεγαλύτερων πιστωτικών ομίλων. Τα προβληματικά δάνεια των εν λόγω τραπεζών είχαν απομειωθεί στα 18 σεντς το ευρώ.
Σήμερα, η ιταλική κυβέρνηση έχει συμφωνήσει στη δημιουργία μίας bad bank για τη διαχείριση των «κόκκινων» δανείων αλλά και στη σύσταση ενός οχήματος (Atlas) που θα καλύπτει τις αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου που θα χρειαστούν και θα μπορεί να αγοράζει NPLs τα οποία εκτιμάται πως μπορούν να ξεπεράσουν τα 50 δισ. ευρώ. Το αρχικό κεφάλαιο θα είναι της τάξης των 6 δισ. ευρώ και το βάρος θα σηκώσουν οι μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας.
Ωστόσο, τόσο η Moody's όσο και η Fitch προειδοποιούν ότι οι ενέργειες αυτές θέτουν σε κίνδυνο τις μεγαλύτερες τράπεζες, με τη Fitch να σημειώνει ότι το σχέδιο θα γυρίσει μπούμερανγκ και τη Moody's να εκτιμά ότι θα πιέσει τις υγιείς τράπεζες.
Σύγκριση με Ελλάδα
Στην Ελλάδα τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια να ξεπερνούν το 40% επί του συνόλου και το 50% του ΑΕΠ, όμως τα μεγέθη στην Ιταλία είναι τρομακτικά, αν σκεφτεί κανείς τον συστημικό ρόλο των ιταλικών τραπεζών στην Ευρώπη.
Όπως προαναφέρθηκε, τα «κόκκινα» δάνεια διαμορφώνονται στα 200 δισ. ευρώ, ενώ στα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται ρυθμισμένα δάνεια και άλλα που… τείνουν να «κοκκινίσουν», ο «λογαριασμός» ανέρχεται στα 360 δισ. ευρώ. Στην Ελλάδα, τα «κόκκινα» δάνεια φτάνουν τα 90 δισ. ευρώ και τα «κόκκινα» ανοίγματα τα 110 δισ. ευρώ.
Με άλλα λόγια, οι ιταλικές και οι ελληνικές τράπεζες έχουν στο ενεργητικό τους περί τα 470 δισ. ευρώ «κόκκινα» δάνεια που αντιστοιχούν σχεδόν στο 50% των NPLs στην Ευρώπη.
Όσο για το χρέος; Και μόνο το γεγονός ότι ανέρχεται στα 2,2 τρισ. ευρώ προκαλεί ίλιγγο. Γιατί είναι δεδομένο ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να σώσει, αν χρειαστεί, την Ιταλία με τον ίδιο τρόπο που το έπραξε για την Ελλάδα.
