Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Η άμεση ανάγκη ανάκαμψης της οικονομίας μετά από επτά χρόνια ύφεσης και τα δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ που χρεώθηκαν οι φορολογούμενοι για την τριπλή ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών καθιστούν υψίστης σημασίας τον στόχο μείωσης των «κόκκινων» δανείων. Οι απόψεις, ωστόσο, αναφορικά με την ικανότητα των τραπεζών να λύσουν τον γόρδιο δεσμό των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (NPEs), χωρίς να χρειαστούν επιπλέον κεφάλαια, διίστανται.
Η ανάπτυξη είναι αυτή που θα κρίνει τα πάντα. Όσες αναλύσεις και αν δουν το φως τη δημοσιότητας σχετικά με την ικανότητα των τραπεζών να πετύχουν τους στόχους μείωσης των NPEs κατά 40%, καμία διαχείριση δεν μπορεί από μόνη της να φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Και μπορεί οι απαισιόδοξες προβλέψεις, όπως αυτή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Bank of America Merrill Lynch, να κάνουν λόγο για επιπλέον κεφάλαια από 13 δισ. ευρώ έως 20 δισ. ευρώ, όμως υπάρχει και η αισιόδοξη πλευρά.
Στην περίπτωση που επιβεβαιωθεί το θετικό σενάριο και η οικονομία επιστρέψει σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, η HSBC εκτιμά ότι είναι απίθανο να χρειαστούν νέα κεφάλαια οι τράπεζες κατά τη διαδικασία διαχείρισης των «κόκκινων» δανείων.
Ο παράγοντας-κλειδί είναι οι προβλέψεις. Όσο οι τράπεζες αναγκάζονται να βάζουν στην άκρη κεφάλαια για να καλύπτουν ζημιές από «κόκκινα» δάνεια, τόσο θα υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με την κεφαλαιακή τους επάρκεια και την κερδοφορία τους. Ταυτόχρονα, η επιστροφή της οικονομίας σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης είναι η αναγκαία συνθήκη για να επαληθευτούν τα θετικά σενάρια. Η HSBC, μάλιστα, προβλέπει ότι εκτός από την επίτευξη των στόχων για τα NPEs, οι ελληνικές τράπεζες μπορούν παράλληλα να εμφανίσουν συνολικά κέρδη 5,2 δισ. ευρώ μέσα στην επόμενη τριετία.
Σε ότι αφορά τις ανησυχίες των επενδυτών για τις προβλέψεις, το ερώτημα που μένει να απαντηθεί είναι το εξής: μπορούν οι τράπεζες να μειώσουν τα NPEs κατά 40% χωρίς να προκαλέσουν ζημιά στους μετόχους; Με άλλα λόγια, μπορεί η διαχείριση των «κόκκινων» δανείων να μη δημιουργήσει νέες κεφαλαιακές ανάγκες και να μην πλήξει «μόνιμα» την κερδοφορία τους;
Η HSBC αναλύει ένα σενάριο για την πορεία των προβλέψεων, λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι η οικονομία θα επιστρέψει σε ανάπτυξη. Στο συγκεκριμένο σενάριο η διαδικασία μείωσης των προβληματικών δανείων θα είναι οπισθοβαρής, οι διαγραφές θα αφορούν κυρίως τα επαρκώς καλυμμένα καταναλωτικά και επιχειρηματικά δάνεια και όχι τα στεγαστικά, για τα οποία οι τράπεζες θα εστιάσουν στις κατασχέσεις. Όσο για τις αναδιαρθρώσεις δανείων, αυτές θα γίνουν με επιμήκυνση της διάρκειας και διαγραφή μέρους της οφειλής που θα είναι χαμηλότερη από την κάλυψη, καθώς σε αντίθετη περίπτωση θα προτιμήσουν τη ρευστοποίηση.
Έτσι, οι τράπεζες θα έχουν τη δυνατότητα να μειώσουν τα NPEs κατά 41% ή κατά 46,7 δισ. ευρώ, σε σύγκριση με τα επίπεδα του β'' τριμήνου του 2016. Το ποσοστό των NPLs θα υποχωρήσει στο 28% από 35% και των NPEs στο 33% από 48%. Την ίδια ώρα, η κάλυψη των NPEs θα ενισχυθεί κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες στο 52%. Ο ρυθμός μείωσης των προβληματικών δανείων συνεπάγεται ότι μετά το τέλος του τριετούς ορίζοντα, οι τράπεζες θα χρειαστούν ακόμη 4 χρόνια για να «καθαρίσουν» τα βιβλία τους.
Ακόμη πιο σημαντικό είναι το κόστος που συνοδεύει τη μείωση των «κόκκινων« δανείων. Οι εκτιμήσεις της HSBC δείχνουν ότι ο λόγος των προβλέψεων προς το σύνολο των δανείων ή κόστος κινδύνου, θα διαμορφωθεί στις 115 μονάδες βάσης το 2017, θα υποχωρήσει στις 114 μβ το 2018 και στις 93 μβ το 2019. Τα επίπεδα των υψηλών αυτών προβλέψεων επιτρέπουν στις τράπεζες να παραμείνουν χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία σε κερδοφόρο έδαφος. Σύμφωνα με το συντηρητικό σενάριο της τράπεζας, οι τράπεζες θα εμφανίσουν κέρδη 1,3 δισ. ευρώ το 2017, 1,7 δισ. ευρώ το 2018 και 2,2 δισ. ευρώ το 2019.
Για να εμφανίσουν οι τράπεζες ζημιές, θα πρέπει σε κάθε έτος οι προβλέψεις θα είναι σχεδόν διπλάσιες από αυτές που έχει υπολογίσει η HSBC και τετραπλάσιες για να υπάρξουν κεφαλαιακά ζητήματα. Ακόμη και στην περίπτωση που όλες οι παραδοχές της HSBC για τη μείωση των NPEs είναι λανθασμένες κατά 5%, ο συνολικός αντίκτυπος θα είναι η αύξηση των προβλέψεων κατά 24%, αλλά με τις τράπεζες να παραμένουν κερδοφόρες. Για να γυρίσουν σε ζημιογόνο έδαφος, οι παραδοχές της HSBC θα πρέπει να αποδειχθούν λανθασμένες κατά 13,3% και κατά 29% για να υποχωρήσουν οι κεφαλαιακοί δείκτες κάτω από τους στόχους.
Παράλληλα, η HSBC αναλύει τους 11 «τύπους» δανείων που θα καθορίσουν την πορεία των NPLs, των NPEs και των προβλέψεων:
1. Καθυστερήσεις άνω των 90 ημερών: Είναι η παραδοσιακή πηγή προβλέψεων υπό τη μορφή εξυπηρετούμενων δανείων που παύουν να εξυπηρετούνται και γίνονται NPLs. Εκτιμάται ότι η κάλυψή τους θα είναι ανάλογη της υφιστάμενης κάλυψης των NPEs.
2. Αναδιαρθρώσεις σε αναδιαρθρωμένα δάνεια: Είναι τα δάνεια που χαρακτηρίζονται ρυθμισμένα. Η πλειοψηφία των προβλέψεων θα προκύψει από την κατηγορία των μη εξυπηρετούμενων ρυθμισμένων ανοιγμάτων, με αποτέλεσμα να έχει ήδη ληφθεί κάποια πρόβλεψη, με την ανάγκη επιπλέον προβλέψεων να θεωρείται οριακή.
3. Δάνεια που επιστρέφουν στο κόκκινο: Είναι η κατηγορία των ρυθμισμένων ανοιγμάτων που ο δανειολήπτης έχει εκ νέου σταματήσει τις πληρωμές. Όπως και στις αναδιαρθρώσεις, οι επιπλέον προβλέψεις εκτιμάται πως θα είναι οριακές.
4. Αναδιάρθρωση: Η διαδικασία αναδιάρθρωσης των NPEs χωρίζεται σε δύο φάσεις. Στη φάση αναδιάρθρωσης, η τράπεζα αφήνει ένα ποσοστό των υφιστάμενων προβλέψεων για να διασφαλίσει ότι ο δανειολήπτης μπορεί να εξυπηρετήσει την υπόλοιπη οφειλή. Όταν ένα δάνειο χωρίζεται σε δύο κομμάτια, το μέρος του δανείου που φέρει πρόβλεψη «κουρεύεται» και διαγράφεται οδηγώντας σε μείωση τόσο των NPEs όσο και των προβλέψεων, ενώ το υπόλοιπο φεύγει από τα NPLs και πηγαίνει στα NPEs, φέροντας ότι πρόβλεψη έχει απομείνει από την αρχική.
5. Ανάκτηση: Τα ρυθμισμένα δάνεια πρέπει να εξυπηρετούνται για τουλάχιστον ένα χρόνο πριν εξέλθουν από την κατηγορία των NPEs. Στη συνέχεια παραμένουν σε ρύθμιση για τουλάχιστον δύο ακόμη χρόνια πριν «θεραπευτούν» πλήρως και χαρακτηριστούν εξυπηρετούμενα. Κατά τη διάρκεια των τριών ετών, τα ανοίγματα αυτά σταδιακά απελευθερώνουν τις προβλέψεις που φέρουν.
6. Διαγραφές: Για συγκεκριμένα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα οι τράπεζες δεν θα έχουν άλλη επιλογή από το να τα διαγράψουν εντελώς. Στο σενάριο της HSBC όλα τα δάνεια που διαγράφονται είναι καλυμμένα πάνω από το μέσο όρο και οι τράπεζες είναι αναγκασμένες να αυξήσουν την κάλυψη στο 100%. Λαμβάνεται επίσης η παραδοχή ότι η ανάκτηση των ενέχυρων είναι μηδενική.
7. Ρευστοποιήσεις: Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις NPLs, εκτιμάται ότι οι τράπεζες θα κατασχέσουν και να πουλήσουν το ενέχυρο. Αυτό θα οδηγήσει σε μείωση των NPEs και των προβλέψεων αλλά ο αντίκτυπος θα εξαρτηθεί από την τιμή του ενέχυρου σε σύγκριση με το επίπεδο των υφιστάμενων προβλέψεων. Στο σενάριο ο αντίκτυπος για τις τράπεζες είναι αρνητικός.
8. Πωλήσεις NPEs: Ο αντίκτυπος από τις πωλήσεις των μη εξυπηρετούμενων δανείων είναι παρόμοιος με αυτόν των ρευστοποιήσεων αν και η τράπεζα δεν χρειάζεται να αποκτήσει και να πουλήσει το ενέχυρο. Αρνητικός ο αντίκτυπος και σε αυτή την κατηγορία.
9. Νέα δάνεια: Η αύξηση των εξυπηρετούμενων δανείων δημιουργεί μία μεγαλύτερη δεξαμενή από την οποία μπορούν να δημιουργηθούν νέα προβληματικά δάνεια. Στο σενάριο λαμβάνεται η παραδοχή ότι δεν υπάρχουν νέες προβλέψεις από τέτοια δάνεια.
10. Αποπληρωμές NPEs: Δεδομένου ότι μέρος των NPEs εξυπηρετείται, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι υπάρχει μία φυσική πτώση στα ποσά που προέρχονται από τις αποπληρωμές.
11. Μείωση της αξίας των ενέχυρων: Αν και δεν συνδέονται με τον όγκο των NPEs, η μείωση της αξίας του ενέχυρου θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση των προβλέψεων. Στο πλαίσιο, ωστόσο, του AQR, οι τράπεζες έχουν ήδη ενσωματώσει στις προβλέψεις κάποια μείωση στην αξία των ενέχυρων σε σύγκριση με τα τρέχοντα επίπεδα στην αγορά.
