Ένας από τους μεγαλύτερους φόβους για τις μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες του κόσμου έχει σχέση με την επάρκεια ορισμένων υλικών, κυρίως ορυκτών και μετάλλων, που είναι απαραίτητα για την κατασκευή κρίσιμων μερών ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου. Πιο γνωστά παραδείγματα είναι αυτό του λιθίου, το οποίο χρησιμοποιείται στην κατασκευή του μεγαλύτερου μέρους των μπαταριών των αυτοκινήτων, του κοβαλτίου που είναι και αυτό από τα βασικότερα συστατικά των μπαταριών και ορισμένων σπανίων γαιών που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ορισμένων μαγνητών που βρίσκονται μέσα στους κινητήρες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων.
Το πρόβλημα με το λίθιο δεν είναι τόσο η σπανιότητά του, αφού δεν είναι καθόλου μα καθόλου σπάνιο. Είναι το γεγονός πως δεν υπάρχουν αρκετά ορυχεία για την εξόρυξή του και οι ποσότητες που παράγονται είναι πολύ πιθανόν να μην αρκούν σε μερικά χρόνια όταν θα αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των παραγομένων αυτοκινήτων και μπαταριών.
Εκτός αυτού όμως, μεγάλο πρόβλημα αποτελεί το ότι πάνω από το 60% της επεξεργασίας του λιθίου που προορίζεται για μπαταρίες γίνεται σε εργοστάσια στην Κίνα, κάτι που αυξάνει πολύ την εξάρτηση των δυτικών αυτοκινητοβιομηχανιών και κατασκευαστών μπαταριών από μία χώρα που δυνητικά θα μπορούσε να γίνει εχθρική. Αν συνυπολογίσουμε και το γεγονός πως από την αρχή του 2020 μέχρι το καλοκαίρι του 2022 η τιμή του επεξεργασμένου λιθίου ανέβηκε στην Κίνα κατά 1.300% μπορούμε εύκολα να αντιληφθούμε πόσο σοβαρά απασχολεί τις διοικήσεις των παγκόσμιων αυτοκινητοβιομηχανιών το θέμα του λιθίου.
Το κοβάλτιο είναι ένα από τα πιο βασικά συστατικά των σύγχρονων μπαταριών, όχι μόνο αυτών που χρησιμοποιούν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Ο ρόλος του είναι πολύ σημαντικός γιατί κάνει τις μπαταρίες πιο σταθερές και ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες ανάφλεξης και δυσλειτουργίας. Το πρόβλημα με το κοβάλτιο είναι πολύ απλό.
Ο μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο (πάνω από το 65% της παγκόσμιας παραγωγής) είναι η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και η εξόρυξή του γίνεται σε ορυχεία τα οποία αρκετές φορές ελέγχονται από ένοπλες ομάδες και τους πολέμαρχούς τους και όπου συχνά δουλεύουν μικρά παιδιά. Αυτό το γεγονός έχει κάνει τις αυτοκινητοβιομηχανίες πολύ επιφυλακτικές καθώς δεν θέλουν να σχετίζονται με παράνομες και ανήθικες δραστηριότητες. Η ανησυχία για την επάρκειά του έπαιξε σημαντικό ρόλο στην μεγάλη άνοδο της τιμής του από το 2020 έως τον Μάιο του 2022.
Οι σπάνιες γαίες είναι μία γενική ονομασία για ορισμένα χημικά στοιχεία του περιοδικού συστήματος τα οποία σε φυσική μορφή είναι συνήθως ορυκτά. Η αυτοκινητοβιομηχανία ενδιαφέρεται κυρίως για αυτές που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή μαγνητών που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των κινητήρων των ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Πέρα από την σπανιότητά της και την υψηλή τιμή τους, οι σπάνιες γαίες έχουν και ένα κοινό χαρακτηριστικό με το λίθιο: το γεγονός πως στην Κίνα εξορύσσεται πάνω το 65% των σπάνιων γαιών και γίνεται πάνω από το 85% της επεξεργασίας των ορυκτών. Κάτι άλλο σημαντικό είναι το ότι η εξόρυξή τους συνήθως δεν είναι και πολύ φιλική προς το περιβάλλον, κάτι που δυσκολεύει την ανάπτυξη νέων ορυχείων, ειδικά στις δυτικές χώρες.
Οι αυτοκινητοβιομηχανίες του κόσμου δεν κάθονται με σταυρωμένα χέρια και προσπαθούν να βρουν διάφορους τρόπους για να μειώσουν την εξάρτησή τους από πρώτες ύλες όπως αυτές που είδαμε παραπάνω. Η επιστημονική έρευνα, οι τεχνολογικές καινοτομίες αλλά και ο ελεύθερος ανταγωνισμός και οι επενδύσεις παίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτή την προσπάθειά τους.
Στην περίπτωση του λιθίου, είναι φανερό πως γίνεται ένας αγώνας δρόμου για την εξασφάλιση της πρόσβασης στην παραγωγή των ορυχείων, την δημιουργία νέων και την διαφοροποίηση της αλυσίδας επεξεργασίας του. Εταιρείες όπως η Tesla (TSLA NASDAQ), η General Motors (GM NYSE), η κινεζική BYD (1211 Hong Kong), αναζητούν συνεχώς επιχειρήσεις που λειτουργούν ορυχεία λιθίου ανά τον κόσμο προκειμένου να εξασφαλίσουν τις απαραίτητες για τα εργοστάσιά τους ποσότητες τα επόμενα χρόνια.
Την ίδια στιγμή πυκνώνουν οι φωνές, κυρίως στις ΗΠΑ, οι οποίες λένε πως θα πρέπει σύντομα να δημιουργηθούν περισσότερα εργοστάσια επεξεργασίας λιθίου εκτός Κίνας. Στην ίδια την Κίνα, αναμένεται πως σύντομα θα αυξηθεί η παραγωγή επεξεργασμένου λιθίου από τα κινεζικά εργοστάσια, κάτι που έχει οδηγήσει στην σημαντική πτώση της τιμής του επεξεργασμένου λιθίου κατά 50% από τον περασμένο Νοέμβριο.
Όμως, η μελλοντική αύξηση της παραγωγής δεν είναι αρκετή για τις αυτοκινητοβιομηχανίες. Όλες προσπαθούν να βελτιώσουν τις τεχνικές κατασκευής μπαταριών, έτσι ώστε να μειωθούν οι απαιτούμενες ποσότητες λιθίου. Εκτός αυτού όμως, οι εταιρείες κατασκευής μπαταριών, ειδικά οι κινεζικές, δαπανούν πολύ σημαντικά ποσά στην έρευνα για την εξέλιξη νέων μπαταριών που θα χρησιμοποιούν πολύ λιγότερο ή καθόλου λίθιο. Από τις πιο πολλά υποσχόμενες τεχνολογίες είναι αυτή των μπαταριών που χρησιμοποιούν κυρίως ιόντα νατρίου αντί για ιόντα λιθίου. Σύμφωνα με το Bloomberg, οι μπαταρίες νατρίου ίσως είναι λιγότερο αποδοτικές από αυτές του λιθίου αλλά θα είναι αρκετά πιο φθηνές, και το νάτριο είναι πολύ πιο εύκολο να βρεθεί σε πολλές περιοχές του κόσμου απ’ ότι το λίθιο.
Καθώς οι βιομηχανίες σαν την Tesla προσπαθούν να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε κοβάλτιο που δεν εξορύσσεται κάτω από συνθήκες αμφιλεγόμενης ηθικής και νομιμότητας, οι επιστήμονες αυτών των εταιρειών πειραματίζονται με την εξέλιξη μπαταριών που θα χρησιμοποιούν πολύ λιγότερο από αυτό το υλικό. Εκτός αυτού, σημαντικό ρόλο στην απεξάρτηση από το «βρώμικο» κοβάλτιο της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό παίζει και η ανερχόμενη δραστηριότητα της ανακύκλωσης των μπαταριών. Πολύ ενδιαφέρον είναι το γεγονός πως οι απλές μπαταρίες των διάφορων μικρών ηλεκτρονικών συσκευών έχουν σημαντική περιεκτικότητα σε κοβάλτιο, οπότε η ανακύκλωσή τους μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμη για την αυτοκινητοβιομηχανία.
Ένας τρίτος παράγοντας που μεσοπρόθεσμα θα κάνει πιο εύκολα τα πράγματα είναι η ξαφνική εμφάνιση μίας νέας δύναμης στην εξόρυξη κοβαλτίου. Η Ινδονησία έγινε το 2022 η δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγός κοβαλτίου στον κόσμο και μέχρι το 2030 αναμένεται να αυξάνει σταθερά την παραγωγή της και να φτάσει στο 20% της παγκόσμιας. Η εμφάνιση της Ινδονησίας έχει ηρεμήσει και την παγκόσμια αγορά κοβαλτίου, καθώς η τιμή του έχει μειωθεί κατά περισσότερο από 50% από τον περασμένο Μάιο μέχρι τώρα.
Με τις σπάνιες γαίες είχαμε ασχοληθεί πρόσφατα (Η μεγάλη μάχη ΗΠΑ - Κίνας για τις σπάνιες γαίες | Liberal.gr) με την αφορμή των νέων από την αμερικανική εταιρεία MP Materials (MP NYSE). Λίγες μέρες μετά ήρθε μία εξέλιξη που τάραξε την αγορά σπανίων γαιών και έδειξε πόσο σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει η επιστημονική έρευνα στην μείωση του κόστους.
Ένας σημαντικός αξιωματούχος της Tesla, μιλώντας κατά την διάρκεια της παρουσίασης των ετήσιων οικονομικών αποτελεσμάτων της εταιρείας, αποκάλυψε πως οι μηχανικοί της εταιρείας έχουν καταφέρει να μειώσουν σημαντικά (κατά τουλάχιστον 25%) τις ποσότητες σπανίων γαιών που χρησιμοποιούν για την κατασκευή των μαγνητών για τους ηλεκτρικούς κινητήρες. Ταυτόχρονα όμως αποκάλυψε πως η εταιρεία προσπαθεί να κατασκευάσει μαγνήτες που δεν θα χρειάζονται καθόλου τις σπάνιες γαίες. Σχετικό ρεπορτάζ του Bloomberg ανέφερε πως η Tesla δεν είναι η μόνη που προσπαθεί κάτι τέτοιο, με την General Motors και διάφορες μικρές νέες επιχειρήσεις να ασχολούνται ενεργά με το θέμα.
Σύμφωνα με αυτό το άρθρο, η επιστημονική έρευνα επικεντρώνεται στην χρήση μαγνητών με βάση το σιδηρομετάλλευμα και άλλα ορυκτά, τα οποία είναι πιο φθηνά και πολύ πιο εύκολα στην εξόρυξη και επεξεργασία. Οι χρηματιστηριακές αγορές δεν αδιαφόρησαν στο άκουσμα αυτών των πληροφοριών, καθώς οι μετοχές της MP Materials, της αυστραλιανής Lynas Rare Earths (LYC SYDNEY) και διάφορων κινεζικών συναφών επιχειρήσεων έχουν σημειώσει πολύ σημαντική πτώση, μεγαλύτερη από 25%, από εκείνη την ημέρα μέχρι σήμερα. Προφανώς φοβούνται την μελλοντική μείωση της ζήτησης για τις σπάνιες γαίες.
Κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος πως οι προσπάθειες για την μείωση της εξάρτησης των αυτοκινητοβιομηχανιών από το λίθιο, το κοβάλτιο και τις σπάνιες γαίες θα αποδώσουν αμέσως. Είναι όμως βέβαιο πως, αργά ή γρήγορα, θα γίνουν σημαντικά βήματα, καθώς η επιστήμη βρίσκει λύσεις σχεδόν πάντα. Είναι επίσης βέβαιο πως σταδιακά θα μειωθεί η στρέβλωση των εφοδιαστικών αλυσίδων και η Κίνα θα πάψει να κυριαρχεί με τον τρόπο που γίνεται τώρα. Αυτά δεν σημαίνουν υποχρεωτικά πως οι διοικήσεις των μεγάλων αυτοκινητοβιομηχανιών και των κατασκευαστών μπαταριών θα πάψουν να έχουν εφιάλτες κάθε βράδυ, λογικά όμως θα κάνει την κατάσταση πιο διαχειρίσιμη τα επόμενα χρόνια.
