Με ιλιγγιώδη και πρωτοφανή στη σύγχρονη ιστορία ταχύτητα αυξάνεται το παγκόσμιο χρέος καθώς οι μεγαλύτερες οικονομίες και επιχειρήσεις ανά τον κόσμο θέλουν να αξιοποιήσουν το περιβάλλον αρνητικών επιτοκίων και να καλύψουν με δανεικά τις ανάγκες που προκύπτουν από την πανδημία και τα lockdown.
Χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα νέα χρέη που θα φέρουν τα νέα περιοριστικά μέτρα του διμήνου Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου, το χρέος των ανεπτυγμένων οικονομιών εκτοξεύθηκε πάνω από το 432% του ΑΕΠ στα τέλη Σεπτεμβρίου, σημειώνοντας αύξηση 50 ποσοστιαίων μονάδων από το 2019!
Όσο για τη χώρα μας, η οποία μνημονεύεται συχνά για το γεγονός ότι εμφανίζει το δεύτερο υψηλότερο δημόσιο χρέος στον κόσμο, το 2020 θα ολοκληρωθεί με το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος στο 280% του ΑΕΠ. Το βάρος για κράτος και ιδιωτικό τομέα είναι 4 φορές μεγαλύτερη σήμερα απ' ότι το 1980, όταν το συνολικό χρέος διαμορφωνόταν στο 68% του ΑΕΠ, σύμφωνα με στοιχεία της BlackRock, της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών και του ΔΝΤ. Το ελληνικό χρέος είχε σημειώσει ιστορικό υψηλό στο 311% του ΑΕΠ το 2011.
Συνολικά, ο πλανήτης θα χρωστάει σε λίγες ημέρες (στο τέλος του έτους) περίπου 3,2 φορές περισσότερα από την παγκόσμια οικονομική παραγωγή. Και επειδή δεν υπάρχει κάποιος άλλος πλανήτης στον οποίο χρωστάμε, πρόκειται για ένα θανάσιμο σπιράλ, ένας φαύλο κύκλο χρέους που μόνοι μας έχουμε δημιουργήσει και κάθε φορά οι μεγάλοι ηγέτες τον επικαλούνται για να τονίσουν πόσο δύσκολα είναι τα πράγματα στην οικονομία ή για να δικαιολογήσουν μέτρα λιτότητας. Ποιος χρωστάει σε ποιον τελικά;
Η απάντηση είναι πως τα περισσότερα κράτη ζουν με δανεικά, τα οποία πολλές φορές γίνονται και… αγύριστα αφού ο ρυθμός με τον οποίο δανείζονται κράτη και επιχειρήσεις είναι τέτοιος που δείχνει ότι μάλλον πιστεύουν πως τα χρέη θα μετακυλίονται για πάντα στους επόμενους και τελικά δεν θα εξοφληθούν ποτέ.
Ακόμα και ανεπτυγμένα κράτη με πολύ χαμηλό δημόσιο χρέος όπως η Ελβετία και η Νορβηγία, εμφανίζουν πολύ υψηλό ιδιωτικό χρέος.
Είναι πραγματικά αξιοσημείωτο το γεγονός ότι από το 2012 έως το 2016 το παγκόσμιο χρέος αυξήθηκε μόλις κατά 6 τρισ. δολάρια. Και λέμε μόλις γιατί από το 2016 έως σήμερα έχει αυξηθεί κατά περίπου 55 τρισ. δολάρια, ενώ το 2021 αναμένεται να είναι για ευνόητους λόγους έτος-ρεκόρ.
Ενώ, λοιπόν, η κατάσταση με την εκτίναξη του χρέους ήταν εκτός ελέγχου και πριν την πανδημία, οι τρομακτικές οικονομικές επιπτώσεις της εξάπλωσης του Covid-19 την επιδείνωσε ακόμη περισσότερο. Από τον Ιανουάριο έως τον Σεπτέμβριο του 2020 το παγκόσμιο χρέος αυξήθηκε κατά 18 τρισ. δολάρια, δηλαδή τρεις φορές περισσότερο από τη συσσώρευση χρέους της περιόδου 2012-2016.
Μόλις σε 15 ημέρες, από τις 18 Νοεμβρίου έως τις 3 Δεκεμβρίου, το Ινστιτούτο Διεθνών Χρηματοοικονομικών, το γνωστό IIF, αναθεώρησε προς τα πάνω την πρόβλεψη για το επίπεδο του παγκόσμιου χρέους κατά 2,5 τρισ. δολάρια. Πλέον το τοποθετεί στο γ' τρίμηνο του έτους στα 275 τρισ. δολάρια, όταν στην προηγούμενη πρόβλεψη έκανε λόγο για 277 τρισ. δολάρια στο τέλος του 2020.
Σημειώνεται ότι το υψηλότερο χρέος παγκοσμίως εμφανίζει η Ιαπωνία, με συνολικό χρέος στο 402% του ΑΕΠ το 2020. Το 238% είναι δημόσιο χρέος και το 165% ιδιωτικό. Ενώ λοιπόν η Ελλάδα έχει τη δεύτερη θέση μετά την Ιαπωνία, βάσει κρατικού χρέους (171%), όταν συνυπολογίζεται και το ιδιωτικό (109% του ΑΕΠ το 2020), υπάρχουν ανεπτυγμένες χώρες που μας ξεπερνούν γιατί εμφανίζουν ιδιαίτερα υψηλό ιδιωτικό χρέος, σύμφωνα πάντα με το Global Debt Tracker
Η Ολλανδία, για παράδειγμα, εμφανίζει δημόσιο χρέος στο 47% του ΑΕΠ που είναι εξαιρετικά χαμηλό. Όμως το ιδιωτικό χρέος αντιστοιχεί στο 257% του ΑΕΠ κι έτσι το συνολικό χρέος φτάνει στο 304% του ΑΕΠ. Η μεγάλη διαφορά της με την Ελλάδα είναι πως από το 1980 έχει σταθερό δημόσιο χρέος στο 47% και εκείνο που έχει αυξηθεί έκτοτε, είναι το ιδιωτικό από το 174% στο 257%.
Η Νορβηγία έχει ακόμη μικρότερο δημόσιο χρέος στο 40% του ΑΕΠ αλλά και υψηλό ιδιωτικό στο 251% με αποτέλεσμα το συνολικό της χρέος να ξεπερνά το 290%. Σε σύγκριση με το 1980 εμφανίζει σήμερα μικρότερο δημόσιο χρέος καθώς το 1980 ήταν 47%, ενώ το ιδιωτικό 171%. Αξιοσημείωτη είναι και η δομή του χρέους της Ελβετίας (289% του ΑΕΠ), με το δημόσιο πολύ χαμηλά στο 31% και το ιδιωτικό στο 258%.
