Νέα μεγάλη συζήτηση έχει ανοίξει διεθνώς για το κατά πόσο η αμερικανική οικονομία βρίσκεται ήδη σε ύφεση, μετά τη συρρίκνωση του ΑΕΠ της για δύο συνεχόμενα τρίμηνα, και επομένως για το πόσο κινδυνεύει η παγκόσμια οικονομία. Η οικονομία των ΗΠΑ είναι η μεγαλύτερη του πλανήτη και αντιστοιχεί στο 25% της παγκόσμιας οικονομίας, που σημαίνει ότι αν παραπαίει μπορεί να τη συμπαρασύρει σε κρίση. Είναι τελικά σε ύφεση οι Ηνωμένες Πολιτείες;
Η απάντηση δεν είναι τόσο απλή όσο φαίνεται, αφού υπάρχουν πολλοί ορισμοί για την ύφεση. Ενώ ο ΟΟΣΑ και πολλές εθνικές στατιστικές και άλλες υπηρεσίες ανά την υφήλιο - μεταξύ των οποίων και οι ελληνικές - κηρύσσουν άτυπα την έναρξη μιας ύφεσης μετά από πτώση του ΑΕΠ κατά τουλάχιστον δύο τρίμηνα, στην Αμερική τα πράγματα είναι διαφορετικά. Δεν υπάρχει συγκεκριμένος και ευρέως αποδεκτός κανόνας αλλά αποφασίζει μία ανεξάρτητη επιτροπή που αποτελείται από οκτώ οικονομολόγους.
Οι 8 «διαιτητές» της ύφεσης είναι μέλη της Business Cycle Dating Committee της Εθνικής Υπηρεσίας Οικονομικών Ερευνών (NBER) των ΗΠΑ. Από το 1978 έως σήμερα, δουλειά τους είναι να παρακολουθούν τις μεταβολές της οικονομικής δραστηριότητας και να εντοπίζουν χρονικά τις υφέσεις, προσδιορίζοντας ταυτόχρονα το βάθος και τη διάρκειά τους. Να καταγράφουν, επίσης, και να διατηρούν χρονολόγιο για τα υψηλότερα και χαμηλότερα σημεία των οικονομικών και επιχειρηματικών κύκλων στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Είναι αυτοί που στην ουσία αποφαίνονται για το αν η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε φάση άνθησης ή στασιμότητας.
Τα μέλη της Ανεξάρτητης Επιτροπής:
Ρόμπερτ Χολ, Stanford University και πρόεδρος της Επιτροπής
Ρόμπερτ Γκόρντον, Northwestern University
Τζέιμς Πότερμπα, MIT και πρόεδρος της NBER
Βάλερι Ράμεϊ, University of California, San Diego
Κριστίνα Ρόμερ, University of California, Berkeley
Ντέιβιντ Ρόμερ, University of California, Berkeley
Τζέιμς Στοκ, Harvard University
Μαρκ Γουάτσον, Princeton University
Επειδή η Αμερική ακολουθεί τον δικό της δρόμο, μέχρι η Επιτροπή να αποφανθεί ο Τζο Μπάιντεν θα μπορεί να δηλώνει στους δημοσιογράφους ότι δεν πιστεύει πως η αμερικανική οικονομία είναι σε τέλμα. Αυτό ακριβώς έκανε όταν πριν λίγες ημέρες το υπουργείο Εμπορίου ανακοίνωσε πως η αμερικανική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 0,9% στο β’ τρίμηνο του 2022, μετά από αρνητικό αποτέλεσμα και στο α’ τρίμηνο.
Πότε θα αποφανθούν οι 8 «σοφοί»; Όχι σύντομα και πιθανότατα όταν θα έχει τελειώσει η ύφεση. Περιέργως, η ιστορία έχει δείξει ότι η Επιτροπή συνήθως αργεί να εκδώσει την ετυμηγορία της, έως και 12 μήνες μετά το σημείο καμπής της οικονομίας. Αυτό φυσικά σημαίνει πως όταν τελικά αποφανθεί για το πότε ξεκίνησε η ύφεση, η οικονομία μπορεί να βρίσκεται ήδη σε φάση ανάπτυξης.
Για παράδειγμα, η Επιτροπή ανακοίνωσε στις 19 Ιουλίου του 2021 ότι η αμερικανική οικονομία βίωσε ύφεση διάρκειας δύο μηνών όταν ξέσπασε η πανδημία και ότι το χαμηλότερο σημείο του ΑΕΠ καταγράφηκε τον Απρίλιο του 2020. Χρειάστηκαν δηλαδή περίπου 14 μήνες για να μας ενημερώσουν οι «σοφοί» για τα χαρακτηριστικά της ύφεσης, όπως το γεγονός ότι ήταν η πιο σύντομη στα χρονικά. Κατά την Παγκόσμια Κρίση του 2008, οι οκτώ οικονομολόγοι ανακοίνωσαν τον Δεκέμβριο του 2008 ότι η ύφεση είχε ξεκινήσει στα τέλη του 2007. Επισήμως δηλαδή δεν είχε ανακοινωθεί ότι οι ΗΠΑ ήταν σε ύφεση τη στιγμή που κατέρρεε η Lehman Brothers, σπέρνοντας τον πανικό σε ολόκληρο τον κόσμο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Επιτροπή έχει δεχθεί έντονη κριτική τόσο για τη διαφάνεια των διαδικασιών της, όσο και για το γεγονός ότι ο πρόεδρός της Τζ. Πότερμπα, αποφασίζει για τη σύνθεσή της.
Η μοναδική χώρα εκτός των ΗΠΑ που έχει δικό της ορισμό είναι η Ιαπωνία, όπου η εκλεγμένη κυβέρνηση της χώρας είναι αυτή που ανακοινώνει την ύφεση, λαμβάνοντας υπόψη σημαντικούς δείκτες όπως της απασχόλησης και της κατανάλωσης.
Σύμφωνα με τον ορισμό της NBER, μία ύφεση περιλαμβάνει μια σημαντική πτώση της οικονομικής δραστηριότητας η οποία εκτείνεται σε ολόκληρη την οικονομία και διαρκεί πάνω από μερικούς μήνες. Επομένως, η συρρίκνωση του ΑΕΠ είναι ένας μόνο παράγοντας και λαμβάνονται υπόψη οι δείκτες της απασχόλησης, των μισθών, της κατανάλωσης και των επενδύσεων.
Το χρονολόγιο της αμερικανικής υπηρεσίας NBER δεν προσδιορίζει την ακριβή στιγμή που η οικονομία εισέρχεται σε ύφεση ή ανάπτυξη. Για την NBER, ο πρώτος μήνας της ύφεσης είναι ο μήνας αμέσως μετά το υψηλότερο σημείο του οικονομικού κύκλου και ο τελευταίος είναι ο μήνας του χαμηλότερου σημείου του κύκλου. Επομένως, στο παράδειγμα της πανδημίας, ο πρώτος μήνας της ύφεσης ήταν ο Μάρτιος (επόμενος μήνας από τον μήνα που καταγράφηκε το υψηλότερο σημείο και ήταν ο Φεβρουάριος) και ο τελευταίος μήνας ήταν ο Απρίλιος, όταν καταγράφηκε το χαμηλότερο σημείο.
