Οι αγορές προσπαθούν να εκτιμήσουν πού βρίσκεται το ουδέτερο επίπεδο των επιτοκίων, το βέλτιστο επίπεδο δηλαδή όπου μια οικονομία ούτε υπερθερμαίνεται ούτε συγκρατείται. Οι κεντρικοί τραπεζίτες σε κατάσταση νευρικής κρίσης, καθώς για ακόμη μία φορά δεν κινήθηκαν άμεσα. Βέβαια, τα δύο τελευταία χρόνια ζήσαμε ιδιαίτερες καταστάσεις που εν μέρει αντιμετωπίστηκαν χωρίς να προκαλέσουν την τέλεια καταστροφή στις αγορές.
Στον αντίποδα τα μέτρα των κεντρικών τραπεζών οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση η οποία οξύνθηκε με την εμπόλεμη κατάσταση στην Ουκρανία, κάτι που δεν μπορούσε να προβλεφθεί. Ύστερα από 15 χρόνια χαλαρού πληθωρισμού και υπερβολικά χαμηλού κόστους δανεισμού, κανένας δεν είναι απόλυτα βέβαιος για το πως θα σωθεί η παγκόσμια οικονομία.
Πολλοί βλέπουν κατάρρευση των αγορών, και εικόνες απόλυτης φτώχειας σε πολλές γωνιές του πλανήτη, με χρεοκοπίες εταιρειών, κρατών, πολιτών κ.ο.κ., εάν οι κεντρικές τράπεζες δεν ανεβάσουν τα επιτόκια ώστε να λυθεί το πρόβλημα.
Η Βίκυ Ρέντγουντ, πρώην αξιωματούχος της BoE που είναι ανώτερος οικονομικός σύμβουλος στη Capital Economics, είπε πως «αν ο υψηλός πληθωρισμός έχει ριζώσει περισσότερο από ό,τι πιστεύουμε, τότε πιθανότατα θα απαιτηθεί μια ύφεση τύπου Βόλκερ». Είναι δυνατόν μετά την άνοδο του βιοτικού επίπεδου του πλανήτη τις τελευταίες δεκαετίες, να υπάρχουν αναλυτές που να επιζητούν τη δημιουργία ύφεσης για να βγουν οι αριθμοί και να χαθούν όλα όσα κατακτήθηκαν;
Φυσικά, εδώ το πρόβλημα δεν είναι απλά οικονομίας αλλά περισσότερο κοινωνιολογίας. Γιατί απλά δεν είμαστε οι κοινωνίες του 1970, ούτε του 1980 για να αναζητούμε μαγικές συνταγές τύπου Βόλκερ που αύξησε τα επιτόκια στο 20%, και φυσικά δεν υπάρχουν πολιτικοί που να πιστεύουν ότι θα πεινάσουν οι λαοί τους και οι ίδιοι θα ζούνε σε διαφορετικό κόσμο!
Κανένας δεν μπορεί να μας απαντήσει υπεύθυνα για το αν θα μπορέσουν τα υψηλότερα επιτόκια να επιλύσουν τα ζητήματα της ανισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, των υψηλών τιμών της ενέργειας και των επιδράσεων τους στην οικονομία. Ή μήπως τα υψηλά επιτόκια θα εξασφαλίσουν τη διαθεσιμότητα περισσότερων εμπορευματοκιβωτίων; Μήπως πάλι θα αυξήσουν το απόθεμα ημιαγωγών ή την προσφορά καυσίμων; Οι αγορές θα μάθουν να ζουν με υψηλό πληθωρισμό διαφορετικά θα χρεοκοπήσουμε όλοι. Η αναγκαία συνθήκη για την ύπαρξη του πληθωρισμού είναι η μεταβολή των τιμών. Όταν οι τιμές παραμένουν σταθερές, ανεξαρτήτως αν είναι υψηλές ή όχι τότε δεν υφίσταται το πρόβλημα!
Οι σταθερές τιμές βοηθούν να διασφαλιστεί ότι η οικονομία αναπτύσσεται, ότι οι θέσεις εργασίας είναι ασφαλείς και ότι εσείς μπορείτε να είστε σίγουροι πως τα χρήματά σας θα έχουν αύριο περίπου την ίδια αξία όπως σήμερα. Συμπερασματικά, η συζήτηση πρέπει να γίνεται γύρω από τη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών και όχι με «ληγμένα φάρμακα» της δεκαετίας του 70! Αλήθεια τι γίνεται με εκείνη την καμπύλη phillips, που συνέδεε τον πληθωρισμό με την ανεργία με την τέλεια εικόνα λειτουργίας της;
Ήταν ένας βασικός κανόνας που εν μέρει μέχρι το 1980 ακολουθούνταν πιστά. Στη συνέχεια γεννήθηκε και η Νέα Κεϋνσιανή Καμπύλη Phllips: Μία σχέση μεταξύ πληθωρισμού και προϊόντος, η οποία λαμβάνει υπόψη τη μικροοικονομική συμπεριφορά των οικονομικών μονάδων. Και φυσικά πολλά ακόμα θα αλλάξουν γιατί όπως λέμε οι αγορές, οι άνθρωποι, οι κεντρικοί τραπεζίτες, οι ιοί όλα μεταλλάσσονται!
Αυτό που θέλουμε να τονίσουμε για ακόμη μία φορά είναι ότι οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες και η συμπεριφορά της νέας γενιάς είναι αυτές που θα δώσουν τον τόνο στο πρόβλημα και θα μάθουν να ζουν με τον υψηλό πληθωρισμό και τη διατήρηση του βιοτικού επιπέδου που κατέκτησαν την τελευταία 20ετία. Όλοι προσπαθούν να καταλάβουν πού βρίσκεται το ουδέτερο επιτόκιο και πού θα καταλήξει ο κύκλος της σύσφιξης. Ο κίνδυνος είναι οι τραπεζίτες να κάνουν λάθος και να αφήσουν τον πληθωρισμό να βγει εκτός ελέγχου (με το να κρατούν τα επιτόκια υπερβολικά χαμηλά) ή να προσκαλέσουν μια βίαιη ύφεση, αυξάνοντάς τα υπερβολικά πολύ.
Οι κεντρικοί τραπεζίτες
Ο πρόεδρος Πάουελ, έχει πει πως ελπίζει να υπάρξει μια «κάπως ομαλή προσγείωση», αλλά προειδοποίησε πως η αύξηση των επιτοκίων μπορεί να προκαλέσει «κάποιον πόνο». Ο διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας έχει κάνει λόγο για ένα «στενό μονοπάτι» για τη χαλιναγώγηση του πληθωρισμού, χωρίς να αντιστραφεί η ανάπτυξη. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας είπε πως «οι προκλήσεις που εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε είναι πολλές». Δε θα σταθώ σε αριθμούς της λογικής το καλύτερο ουδέτερο επιτόκιο θα είναι το 3% ή το 5%, γιατί είναι απλά εικασίες που στηρίζονται σε όσα γνωρίζαμε από την κρίση του “Μεγάλου Πληθωρισμού”.
Ο πληθωρισμός, που τώρα βρίσκεται στα υψηλά πολλών δεκαετιών, θα μπορούσε να αποδειχθεί πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί, αναγκάζοντάς τους να οδηγήσουν την οικονομία σε βαθιά συρρίκνωση, όπως στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Ο Πάουελ είπε την Τρίτη ότι η Fed «δε θα διστάσει καθόλου» να αυξήσει τα επιτόκια πάνω από το ουδέτερο, εάν ο πληθωρισμός παραμείνει υψηλός, προσθέτοντας ότι οι αξιωματούχοι δε γνωρίζουν με «καμία σιγουριά» πού είναι το ουδέτερο.
Η Λαγκάρντ έχει καταστήσει σαφές ότι η ΕΚΤ, η οποία δεν έχει ακόμη αυξήσει το επιτόκιο καταθέσεων από το - 0,5%, αλλά αναμένεται να το κάνει για πρώτη φορά μετά από μια δεκαετία τον Ιούλιο, στοχεύει στην «ομαλοποίηση» και όχι στη «σύσφιξη» της νομισματικής πολιτικής, κινούμενη προς το ουδέτερο ποσοστό αλλά όχι πέρα από αυτό. Συγχρόνως, έδειξε ότι η τράπεζα δεν βιάζεται όσο η Fed για να φτάσει σε ουδέτερη θέση, λέγοντας πως «η διαδικασία εξομάλυνσης θα είναι σταδιακή».
Το βασικό ερώτημα που αντιμετωπίζουν οι κεντρικές τράπεζες είναι το πόσο γρήγορα θα υπερβούν το ουδέτερο επιτόκιο, που θεωρούν απαραίτητο για την ισορροπία της παγκόσμιας οικονομίας, και πόσο γρήγορα θα μπορέσουν να επιστρέψουν, όταν ο πληθωρισμός χαλιναγωγηθεί, γιατί όλοι στο πίσω μέρος του μυαλού τους θεωρούν σίγουρο ότι ο πληθωρισμός θα τιθασευτεί.
Η στήλη πάντως προετοιμάζεται να ζήσει με υψηλό πληθωρισμό για αρκετά χρόνια και με νέους κανόνες που θα δημιουργηθούν για τη διατήρηση της ισορροπίας των λαών και των οικονομιών τους, γιατί, όπως θα έλεγε και ο Ντραγκι, θα κάνουμε «what ever it takes»!
