Πάνω από 213 δισ. δολάρια ρωσικών κεφαλαίων είναι παρκαρισμένα σε καταθετικούς λογαριασμούς ελβετικών τραπεζών, ποσά που αντιστοιχούν σε 150 με 200 δισ. ελβετικά φράγκα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ένωσης Ελβετικών Τραπεζών. Το εκτιμώμενο ποσό είναι ενδεικτικό της περιουσίας πλούσιων Ρώσων που έχουν επιλέξει το μεγαλύτερο κέντρο offshore διαχείρισης πλούτου στον κόσμο.
Η αποκάλυψη αυτή από την Ένωση Ελβετικών Τραπεζών είναι σπάνια για την Ελβετία που στο παρελθόν έχει απωθήσει αρκετά αιτήματα διαφάνειας. Ακολουθεί όμως το ασυνήθιστο βήμα της χώρας να ευθυγραμμιστεί με τις κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο ρωσικό χρήμα μετά την εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο.
Υπάρχει έντονη δημόσια συζήτηση στην Ελβετία για τον ρόλο της χώρας στα αντίποινα της Δύσης με την πρόεδρο του κόμματος των Σοσιαλδημοκρατών να ζητά από τις αρχές να κυνηγήσουν το χρήμα που ανήκει σε Ρώσους του περιβάλλοντος του προέδρου Πούτιν και ατόμων της ρωσικής κυβέρνησης. Πιστεύει ότι ένα μέρος ανήκει σε ολιγάρχες που είναι πιστοί στο Κρεμλίνο, το χρήμα και οι δραστηριότητες των οποίων βοηθά τη χρηματοδότηση του πολέμου.
Η εκτίμηση της Ελβετικής Ένωσης Τραπεζών, που υπερβαίνει κατά πολύ τις αρχικές ενδείξεις της πιστωτικής έκθεσης στη Ρωσία, δείχνει ξεκάθαρα το μέγεθος του έργου εφαρμογής των κυρώσεων και δέσμευσης των χρημάτων. Από την πλευρά του το υπουργείο Οικονομικών της Ελβετίας συγκεντρώνει τις αναφορές των τραπεζών με τη λίστα των κυρώσεων να διευρύνεται.
Τα ποσά ρωσικού χρήματος στις τράπεζες είναι μικρότερα σε σχέση με άλλα περιουσιακά στοιχεία Ρώσων στην Ελβετία, παραδοσιακά το προτιμητέο λιμάνι ασφάλειας των πλουσίων, σύμφωνα με την Ένωση Ελβετικών Τραπεζών. Το χρήμα των Ρώσων πελατών αντιστοιχεί σε μονοψήφιο ποσοστό του συνολικού χρήματος ξένων που είναι παρκαρισμένο σε ελβετικές τράπεζες.
Οι δύο μεγαλύτερες τράπεζες της Ελβετίας έχουν περιορισμένη έκθεση στη Ρωσία με τη μεγαλύτερη, την UBS, να έχει άμεση έκθεση 634 εκατ. δολαρίων. Στη Credit Suisse γύρω στο 4% της περιουσίας που διαχειρίζεται ανήκει σε Ρώσους πελάτες και ανέρχεται σε δεκάδες δισ. δολάρια, ποσά πολύ μεγαλύτερα από τα 848 εκατ. ελβετικά φράγκα που είναι η άμεση έκθεση του ομίλου στη Ρωσία, σύμφωνα με τον ετήσιο απολογισμό του.
Η Credit Suisse διαχειριζόταν 827 δισ. ελβετικά φράγκα στο τέλος του 2021, που σημαίνει ότι το 4% αυτού του ενεργητικού υπό διαχείριση ισοδυναμεί με 33 δισ. ελβετικά φράγκα περιουσίας Ρώσων πελατών.
Η UBS και η τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα της Ελβετίας, η Julius Baer, δεν έχουν δώσει πληροφορίες για την περιουσία Ρώσων πελατών που διαχειρίζονται. Δεξαμενή σκέψης στις Βρυξέλλες έχει προτείνει τη δημιουργία βάσης δεδομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση για να βοηθηθεί η ανίχνευση των ιδιοκτητών περιουσίας και η αποτελεσματική εφαρμογή των κυρώσεων σε Ρώσους ολιγάρχες. Η ΕΕ έχει επιβάλλει κυρώσεις σε 877 άτομα, ανάμεσα στα οποία είναι Ρώσοι ολιγάρχες και επιφανείς επιχειρηματίες.
Σύμφωνα με το Tax Observatory, μια ανεξάρτητη δεξαμενή σκέψης στη σχολή οικονομικών στο Παρίσι, μέρος του πλούτου των ατόμων στη λίστα των κυρώσεων είναι δύσκολο να ανιχνευτεί λόγω της μυστικότητας στον χρηματοπιστωτικό χώρο και της έλλειψης βάσης δεδομένων για τους πραγματικούς δικαιούχους διαφόρων εταιρειών που χρησιμοποιούνται για να καμουφλάρουν τους πραγματικούς ιδιοκτήτες. Η εκτίμηση είναι ότι γύρω στο ήμισυ του συνολικού πλούτου των νοικοκυριών στη Ρωσία διακρατείται στο εξωτερικό.
Υπάρχει μεγάλη περιουσία εύπορων Ρώσων στο εξωτερικό στην Ελβετία, στην Κύπρο, τη Βρετανία και άλλα κέντρα offshore. Οι Ρώσοι χρησιμοποιούν εταιρείες-κελύφη στην Κύπρο και στα βρετανικά Παρθένα Νησιά για επενδύσεις σε ακίνητα στην Ευρώπη. Χρησιμοποιούν επίσης και τα προγράμματα χρυσής βίζας μερικών ευρωπαϊκών χωρών για να αποκτήσουν υπηκοότητα ή άδεια παραμονής ως ανταλλαγή για τις επενδύσεις τους.
Μια περιεκτική βάση δεδομένων θα αύξανε την αποτελεσματικότητα της εφαρμογής των κυρώσεων. Η ΕΕ θα μπορούσε να συγκεντρώσει, να διασταυρώσει και να αναλύσει όλα τα διαθέσιμα στοιχεία για την περιουσία που διακρατείται στην Ευρωπαϊκή Ένωση από πλούσια άτομα πάνω από ένα συγκεκριμένο όριο. Θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα ευρωπαϊκό περιουσιολόγιο που θα χρησίμευε στην καταπολέμηση οικονομικού εγκλήματος, εκτιμούν οι αναλυτές της δεξαμενής σκέψης.
