Έχουμε συνηθίσει να διαβάζουμε ότι η Covid-19 λειτουργεί όπως ο καταλύτης στις χημικές αντιδράσεις, επιταχύνοντας τις εξελίξεις και τις αλλαγές σε κάθε τομέα και σε κάθε δραστηριότητα των πολιτών και των επιχειρήσεων σε όλον τον πλανήτη.
Ένας τομέας στον οποίο το υγειονομικό κτύπημα από την πανδημία έχει επιφέρει θεμελιώδεις αλλαγές που δείχνουν ανεπίστρεπτες, είναι αυτός της κατανάλωσης. Έτσι, έχει μεταβληθεί ο τρόπος µε τον οποίο οι καταναλωτές αγοράζουν αγαθά και υπηρεσίες και πληρώνουν γι’ αυτές. Τα φυσικά καταστήματα, οι φυσικές συναλλαγές και οι πληρωμές µε μετρητά έχουν υποχωρήσει αισθητά, µε έναν τρόπο πρωτοφανή. Και τόσο οι καταναλωτές όσο και οι έμποροι δείχνουν να προσαρμόζονται στα νέα δεδομένα.
Τα νέα δεδομένα
Η αποφυγή πληρωμών µε μετρητά για λόγους υγιεινής, ασφάλειας και ταχύτητας έχουν αυξήσει θεαματικά τους ψηφιακούς τρόπους πληρωμής, μεταβάλλοντας παράλληλα και το υπάρχον ψηφιακό οικοσύστημα των πιστωτικών και χρεωστικών καρτών, των διαδικτυακών πληρωμών, των ενδοτραπεζικών συναλλαγών µέσω του κλασικού τραπεζικού συστήματος, των συναλλαγών µέσω των ψηφιακών τραπεζών, των γνωστών και ως challenger banks, αλλά και των fi ntech apps που υιοθετούνται όλο και περισσότερο από τους καταναλωτές.
Η αύξηση του ορίου των ανέπαφων συναλλαγών µέσω καρτών, που στην Ελλάδα έφτασε στα 50 ευρώ και στο Ηνωμένο Βασίλειο στις £45, αποτελούν κινήσεις στην κατεύθυνση μιας οικονομίας και μιας κοινωνίας χωρίς μετρητά. H αποφυγή χρήσης μετρητών αποτελεί µία από τις βασικές οδηγίες στην εκστρατεία κατά της μετάδοσης της Covid-19. Βέβαια, στη χώρα µας, η κυβέρνηση και η ιατρική κοινότητα δεν έχουν φτάσει σε αυτό το σημείο των οδηγιών, αφού ακόμη προσπαθούν να πείσουν τους πολίτες να κάνουν χρήση των µασκών. Αυτό όμως είναι άλλο θέμα.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η κεντρική τράπεζα της Αγγλίας, η περίφημη Bank of England, που παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις των εναλλακτικών τραπεζών και των τραπεζικών ψηφιακών εργαλείων, διαπιστώνει ότι η μακροπρόθεσµη μεταφορά των συναλλαγών από τη φυσική τους μορφή µέσω χαρτονομισμάτων στην ψηφιακή µέσω καρτών και πληκτρολογήσεων είναι δεδομένη. Ο αριθμός των πολιτών που πραγματοποίησε συναλλαγή µε μετρητά μόλις µία φορά τον μήνα ή και αραιότερα έφτασε μέσα το 2019 τα 7,4 εκατομμύρια, από 3 εκατομμύρια το 2017. Η τάση αυτή επιταχύνθηκε το 2020 λόγω της πανδημίας του Covid-19, της εξοικείωσης των πολιτών µε τα κρυπτονομίσματα και τις νέες ψηφιακές εφαρμογές στα κινητά τηλέφωνα.
Τα φιλοσοφικά ερωτήματα και η πραγματικότητα
Οι θεωρητικές και ιδεολογικές συζητήσεις για το μέλλον του χρήματος, για την ελευθερία που προσφέρει η χρήση μετρητών, για τον εξαναγκασμό της χρήσης ψηφιακού χρήματος, για την αποξένωση των πολιτών από τα ρευστά περιουσιακά τους στοιχεία και για την ανά πάσα στιγμή κατάσχεση των καταθέσεων των αποταμιευτών από τις τράπεζες ή τις κρατικές οντότητες, καλά κρατούν. Οµως η πραγματικότητα κινείται µε τον δικό της τρόπο, επιταχυνόμενη από τα γεγονότα και φαίνεται να οδηγεί αναπόφευκτα σε µόνο δύο εναλλακτικές.
Η πρώτη είναι η διατήρηση της χρήσης των μετρητών µε ταυτόχρονη αύξηση των ψηφιακών συναλλαγών και η δεύτερη είναι η πλήρης αντικατάσταση των μετρητών από το ψηφιακό χρήμα. Η απόλυτη κατάργηση του χρήματος, φυσικού ή ψηφιακού, ως εργαλείου συναλλαγών εμφανίζεται ως εναλλακτική σε κάποια ερευνητικά ακαδημαϊκά συγγράμματα, αλλά δεν φαίνεται πιθανή, παρότι στην οικονομία δεν μπορείς ποτέ να πεις ποτέ.
Η διατήρηση των μετρητών φαίνεται να αποκτά περισσότερο «τον χαρακτήρα της αξίας και της ασφάλειας» ενός περιουσιακού στοιχείου, παρά ως μέσου συναλλαγών. Για όλους είναι ευκολότερο να πληρώσουν µε ψηφιακό τρόπο µέσω apps, ηλεκτρονικών μεταφορών και ψηφιακών πορτοφολιών, 24 ώρες το 24ωρο, από το κινητό τηλέφωνο ή το laptop, από το γραφείο, τον δρόμο ή το σπίτι, µε ταχύτητα και ασφάλεια. Οι εκτιμήσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η υποχώρηση των συναλλαγών µε μετρητά αναμένεται να κυμανθεί από το 40% έως το 70%. Ταυτόχρονα, η κατοχή μετρητών αναμένεται και αυτή να υποχωρήσει κατά 40%-60%.
Η δεύτερη εναλλακτική, όπως προαναφέραμε, είναι η κυριαρχία και η πλήρης αντικατάσταση των μετρητών από το ψηφιακό χρήμα. Σύμφωνα µε αυτό το σενάριο, πάνω από το 80% των κατόχων μετρητών θα επιλέξει να σταματήσει να χρησιμοποιεί μετρητά και θα υιοθετήσει την ασφάλεια και την ευκολία του ψηφιακού χρήματος. Σε αυτήν την κατεύθυνση θα συµβάλουν τόσο οι τράπεζες όσο και οι επιχειρήσεις, οι οποίες θα δίνουν κίνητρα µε χαμηλότερες τιμές σε όσους χρησιμοποιούν ψηφιακές μεθόδους πληρωμής. Και αυτό, διότι αυτές έχουν αισθητά χαμηλότερο κόστος διαχείρισης και εκτέλεσης. Οµως αυτό το χαμηλό κόστος έρχεται ως αποτέλεσμα σημαντικών επενδύσεων στον χώρο της ψηφιακής υποστήριξης των ψηφιακών τραπεζικών λειτουργιών.
Η πορεία των ψηφιακών τραπεζών
Tα νέα που έρχονται από τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων των μεγάλων ψηφιακών τραπεζών δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, παρ’ όλο που ο κύκλος εργασιών τους λόγω της Covid-19 απογειώθηκε. Οµως η αναμενόμενη υψηλή ύφεση και η αύξηση της ανεργίας θέτουν εν αμφιβόλω την παράταση της ψηφιακής ευεξίας και προβληματίζουν ως προς τη δημιουργία κόκκινων δανείων.
Η Revolut, το μεγαλύτερο βρετανικό fintech startup, µε αποτίμηση στα £4,25 δισ., παρουσίασε ζημίες ύψους £107 εκατ., παρά την αύξηση των εσόδων της κατά +163% και την αύξηση του πελατολογίου της από τα 3,5 εκατομμύρια στα 10 εκατομμύρια αποταμιευτών και χρηστών. Το κόστος λειτουργίας και ανάπτυξης της τράπεζας τριπλασιάστηκε και προσέγγισε τα £270 εκατ.
Για τη Monzo εκφράζονται πλέον ανοιχτά αμφιβολίες για τη βιωσιμότητά της, καθώς οι ζημίες της διπλασιάστηκαν, προσεγγίζοντας τα £118 εκατ. Η διοίκηση της fintech τράπεζας φιλοδοξεί να προχωρήσει σε έναν νέο γύρο αναζήτησης κεφαλαίων που θα τη βοηθήσουν να σταθεί όρθια και να αναπτυχθεί, κάτι που φαίνεται δύσκολο λόγω της πανδημίας που έχει οδηγήσει τα επενδυτικά κεφάλαια στις ασφαλείς επιλογές της Microsoft , της Google, της Apple, της Netflix και της Amazon.
H τρίτη σε μέγεθος ψηφιακή τράπεζα του Ηνωμένου Βασιλείου, η Starling Bank, έκανε χρήση της έκτακτης κρατικής βοήθειας λόγω κορονοϊού, ύψους £1 δισ., µε σκοπό να αντιμετωπίσει και αυτή τον διπλασιασμό των ζημιών της.
Διαπιστώνουμε, λοιπόν, ότι οι ψηφιακές συναλλαγές από μόνες τους δεν προσφέρουν βιωσιμότητα και ανάπτυξη, διότι σε περιόδους φόβου και ανασφάλειας, όπως είναι αυτή που περνάµε, οι αποταμιευτές προσφεύγουν στις ψηφιακές υπηρεσίες των κλασικών συστημικών τραπεζών, αποφεύγοντας τα ελκυστικά apps και τις trendy εφαρμογές. Η εποχή της Covid-19 απαιτεί σημαντικότατες επενδύσεις στον χώρο των ψηφιακών εφαρμογών και της ασφάλειας των τραπεζικών λειτουργιών, στις οποίες οι μικρές fi ntech challenger banks αδυνατούν να ανταποκριθούν
Standard Chartered Bank: Επιθετικό εγχείρημα με την Airtel στην Αφρική!
Η πανδημία από τον Covid-19 έδωσε την αφορμή για την εισβολή μιας μεγάλης παραδοσιακής βρετανικής τράπεζας στον χώρο των ψηφιακών εφαρμογών apps. Η Standard Chartered PLC ανακοίνωσε ότι σε συνεργασία µε την εταιρεία κινητής τηλεφωνίας Airtel Africa θα προσφέρει ψηφιακές τραπεζικές υπηρεσίες στους πολίτες της αφρικανικής ηπείρου. Η Standard Chartered PLC είναι μια βρετανική τράπεζα µε 1.200 υποκαταστήματα σε 70 χώρες, που απασχολεί πάνω από 87.000 εργαζομένους. Δραστηριοποιείται στον χώρο της λιανικής, της εταιρικής και της επενδυτικής τραπεζικής, µε το 90% των κερδών της να προέρχεται από τις αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας, της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής.
Η Airtel Africa είναι ο σημαντικότερος πάροχος κινητής τηλεφωνίας στις χώρες της Ανατολικής, της Κεντρικής και της Δυτικής Αφρικής, µε σημαία των δραστηριοτήτων της αυτή της Airtel Nigeria, λόγω των επιδοτήσεων της κυβέρνησης της Νιγηρίας. Η Airtel Africa έχει 100 εκατ. συνδρομητές και παρέχει υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας, υπηρεσίες διαδικτύου, καθώς και υπηρεσίες μεταφοράς εμβασμάτων σε όλη την αφρικανική ήπειρο, υποκαθιστώντας σε σημαντικό βαθμό την απουσία ενός θεσμοθετημένου δικτύου τραπεζικών υποκαταστημάτων.
Η συνεργασία ανάμεσα στην Standard Chartered PLC και στην Airtel Africa έχει πρωτοποριακό χαρακτήρα. Διότι θα παρέχει τραπεζικές και χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες σε πολίτες οι οποίοι δεν έχουν πρόσβαση στο παραδοσιακό τραπεζικό σύστημα µε τα φυσικά υποκαταστήματα, είτε διότι ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές, είτε διότι δεν είναι ενταγμένοι στην επίσημη οικονομία κάποιου αφρικανικού κράτους, είτε διότι έχουν συναλλαγές µόνο µε το εξωτερικό µέσω εμβασμάτων που δέχονται από μετανάστες χωρίς οι ίδιοι να διαθέτουν αποταμιευτικούς λογαριασμούς.
Ηλεκτρονικά πορτοφόλια
Η Standard Chartered Bank και η Airtel Africa θα δημιουργήσουν ψηφιακά ηλεκτρονικά πορτοφόλια στα οποία θα πιστώνονται οι μισθοδοσίες των εταιρειών που συνεργάζονται µε την τράπεζα προς τους εργαζομένους, που µε τη σειρά τους είτε θα προβαίνουν σε ψηφιακές πληρωμές για τις αγορές τους είτε θα προβαίνουν σε αναλήψεις μετρητών στα υποκαταστήματα πώλησης προϊόντων κινητής τηλεφωνίας της Airtel Africa.
Τι κερδίζει η Airtel Africa; Πρώτον, προσφέρει µέσω των καταστημάτων της υποτυπώδεις τραπεζικές υπηρεσίες και δεύτερον, µέσω του δικτύου της κινητής τηλεφωνίας πραγματοποιούνται ψηφιακές συναλλαγές από ένα κοινό στο οποίο δεν είχε προηγουμένως πρόσβαση. Ένα κοινό της τάξης των 19 εκατ. πελατών της τράπεζας. Ταυτόχρονα προσφέρει στους συνδρομητές της υπηρεσίες που δεν προσφέρει ο ανταγωνισμός.
Τι κερδίζει η Standard Chartered Bank; Η τράπεζα αποκτά πρόσβαση σε 100 εκατ. συνδρομητές κινητής τηλεφωνίας που είναι εξοικειωμένοι µε τις ψηφιακές εφαρμογές, προσφέροντάς τους τη δυνατότητα παροχής τραπεζικών υπηρεσιών σε περιοχές που δεν καλύπτονται καν από το παραδοσιακό τραπεζικό σύστημα και το φυσικό κατάστημα. Σε περιοχές όπου δεν υπάρχει φυσική αποταμίευση και η διεκπεραίωση συναλλαγών µε φυσικό χρήμα απαιτεί χρόνο και ενέχει κινδύνους. Ουσιαστικά µε αυτόν τον τρόπο η Standard Chartered Bank αποκτά θυγατρικές ψηφιακές τράπεζες σε όλες τις περιοχές της Κεντρικής, Ανατολικής και Δυτικής Αφρικής όπου δραστηριοποιείται η Airtel, µε σκοπό να υπερδεκαπλασιάσει το πελατολόγιό της.
Τα συµπεράσματα που εξάγονται από τα προαναφερθέντα παραδείγματα των καθαρά ψηφιακών τραπεζών, αλλά και του παραδοσιακού τραπεζικού συστήματος δείχνουν την κατεύθυνση που ακολουθούν πλέον οι εξελίξεις. Όσες τράπεζες μείνουν πίσω, θα γλείφουν τις πληγές τους από τα κόκκινα δάνεια και θα βλέπουν τα τρένα να περνούν από ένα σταθμό στον οποίο θα παραμένουν ακινητοποιημένες. Διότι το παράδειγμα των απομονωμένων γεωγραφικών περιοχών της Αφρικής δεν θα απέχει σχηματικά πολύ από τον νέο τρόπο ζωής των σύγχρονων κοινωνιών, που βάλλονται από την πανδημία του Covid-19. Η επόμενη ημέρα απαιτεί συντονισμένες επενδύσεις στους τομείς αιχμής, µε άξονα τον τραπεζικό πελάτη, στον οποίο πρέπει πλέον να προσφέρεται ένα ευρύ και πολύχρωμο μπουκέτο υπηρεσιών.
* Ο Κωνσταντίνος Χαροκόπος είναι οικονομικός αναλυτής, µε ειδίκευση στον σχεδιασμό σύνθετων επενδυτικών στρατηγικών
** Το περιεχόμενο της στήλης είναι καθαρά ενηµερωτικό και πληροφοριακό και δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση επενδυτική συµβουλή, ούτε υποκίνηση για συμμετοχή σε οποιαδήποτε συναλλαγή. Ο αρθρογράφος δεν ευθύνεται για τυχόν επενδυτικές και λοιπές αποφάσεις που θα ληφθούν µε βάση τις πληροφορίες αυτές.
*** Αναδημοσίευση από την ένθετη επενδυτική και οικονομική εφημερίδα Liberal Markets που κυκλοφόρησε μαζί με τον Φιλελεύθερο το Σάββατο 22 Αυγούστου.
