Του Βασίλη Γεώργα
Ο γνωστός οικονομολόγος Joseph Stiglitz μοιάζει να λειτουργεί το τελευταίο διάστημα σαν να είναι ο τηλεβόας του ευρωπαϊκού Νότου για τη «σωτηρία» του Ευρώ. Λέει δυνατά όλα όσα θα ήθελαν να πουν οι κυβερνήσεις των οικονομικά αδύναμων και ελλειμματικών χωρών στη γερμανική ατμομηχανή, αλλά δεν τολμούν, καθώς πρώτες από όλες εκείνες εισήγαγαν και εφάρμοσαν τις πολιτικές που σήμερα δείχνουν ότι αντιστρατεύονται. Υποστηρίζει, για παράδειγμα, ότι έχει έρθει ο καιρός να αλλάξουν κάποιες συνθήκες και κανόνες όπως το σύμφωνο σταθερότητας, να υιοθετηθούν δημόσιες πολιτικές με αναπτυξιακό πρόσημο, να μπούμε στην εποχή των ευρωομολόγων και της τραπεζικής ενοποίησης και να βρεθούν μηχανισμοί «ευελιξίας» του Ευρώ.
Πολλά από αυτά ακούγονται απολύτως λογικά, κάποια άλλα απλώς χαϊδεύουν τα αυτιά των εξουθενωμένων οικονομικά πολιτών μιας Ευρωζώνης που έχει χωριστεί στα δύο, και κάποια άλλα ηχούν τελείως ανεφάρμοστα από τη στιγμή που εχθρεύονται την πολιτική δημοσιονομικής πειθαρχίας στην Ευρώπη και εναντιώνονται ευθέως στα διακηρυγμένα συμφέροντα των πλεονασματικών κρατών μελών. Εκείνων δηλαδή που έχουν τα λεφτά και καλούνται να χρηματοδοτήσουν τα σχέδια μιας βαθύτερης ευρωπαϊκής ενοποίησης σε όλα τα επίπεδα, μεταξύ οικονομικά άνισων κρατών.
Το «nein» και το Brexit
Όμως το Brexit και η αναταραχή που ακολούθησε την απόφαση των Βρετανών στην ήδη αποδυναμωμένη από την κρίση Ευρωπαϊκή Ένωση έχει λειτουργήσει ως καταλύτης για να ξαναβγούν στον αφρό ιδέες, εργαλεία και προτάσεις πολιτικής που πρωτοακούστηκαν με το ξέσπασμα της διεθνούς κρίσης το 2008, αλλά στη συνέχεια αποδυναμώθηκαν κάτω από το «nein» των Γερμανών, τις πολιτικές δημοσιονομικής σύσφιξης οι οποίες κρίθηκαν αναγκαίες για να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα και εν συνεχεία σκεπάστηκαν κάτω από το εν εξελίξει πείραμα της ποσοτικής χαλάρωσης που έβαλαν μπροστά οι κεντρικές τράπεζες.
Πολλές από αυτές τις ιδέες είναι βέβαιο ότι θα ξαναπέσουν επίσημα πια στο τραπέζι της συζήτησης που άνοιξε για το μέλλον της Ευρώπης, και η οποία αναμένεται ότι θα διεξάγεται τουλάχιστον για τους επόμενους επτά-οκτώ μήνες πριν αρχίσει να παράγει κάποια αποτελέσματα.
Οι προτάσεις Stiglitz που δεν θέλει ο πλούσιος Βορράς
Προαναγγέλοντας σε άρθρο του κάποιες από τις ιδέες που θα κομίσουν στις προσεχείς Συνόδους Κορυφής και στις «παρασυνάξεις» οι ηγέτες χωρών όπως η Ιταλία, η Γαλλία, η Πορτογαλία, η Ελλάδα κ.α., ο Stiglitz πρότεινε να γίνει διάλογος πάνω σε επτά συγκεκριμένες προτάσεις:
Την κατάργηση των κριτηρίων σύγκλισης που περιορίζουν τα δημόσια ελλείμματα κάτω από το 3% του ΑΕΠ.- Την αντικατάσταση των πολιτικών λιτότητας με μια στρατηγική για την ανάπτυξη που θα υποστηρίζεται από ένα ειδικό ταμείο αλληλεγγύης για τη σταθερότητα.
- Τη «διάλυση» του συστήματος κρατικού δανεισμού από τις αγορές, που, όπως λέει, έχει την τάση να τροφοδοτεί κρίσεις, υποχρεώνοντας τις χώρες να δανείζονται σε ένα νόμισμα (Ευρώ) που δεν ελέγχουν, και την αντικατάστασή του από ένα σύστημα δανεισμού που θα βασίζεται στα ευρωομόλογα ή κάτι αντίστοιχο.
- Την καλύτερη κατανομή των βαρών κατά τη διάρκεια περιόδων οικονομικής προσαρμογής, με τις χώρες που εμφανίζουν πλεονάσματα στο ισοζύγιο πληρωμών να δεσμεύονται για αυξήσεις μισθών και δημοσιονομικών δαπανών. Με τον τρόπο αυτό, υποστηρίζει, θα διασφαλιστεί ταχύτερη αύξηση των τιμών στις πλεονασματικές χώρες έναντι όσων εμφανίζουν έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών.
- Την αλλαγή της εντολής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία επικεντρώνεται μόνο στον πληθωρισμό, σε αντίθεση με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, η οποία λαμβάνει παράλληλα υπόψη της την απασχόληση, την ανάπτυξη και τη σταθερότητα.
- Την καθιέρωση κοινής ασφάλισης καταθέσεων στην Ευρωζώνη και την ενίσχυση της τραπεζικής ενοποίησης, που θα μπορούσαν να αναχαιτίσουν τις εκροές κεφαλαίων από τις αδύναμες χώρες προς τις ισχυρότερες.
- Τέλος, την ενθάρρυνση –αντί την απαγόρευση– πολιτικών ενίσχυσης της βιομηχανικής παραγωγής οι οποίες θα έχουν ως στόχο να καλυφθεί το κενό που χωρίζει τις πιο αδύναμες οικονομίες από τους «ηγέτες» της Eυρωζώνης.
Οι παραπάνω προτάσεις απηχούν σχεδόν αποκλειστικά τις επιδιώξεις των ηγετών του ευρωπαϊκού Νότου, ανεξάρτητα αν προέρχονται από την κεντροαριστερά ή την κεντροδεξιά, ενώ βρίσκονται σε ευθεία σύγκρουση με τις πολιτικές που προκρίνει ο πλούσιος Βορράς και οι οποίες βασίζονται στη διατήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας, στην υλοποίηση μεταρρυθμίσεων, την κινητοποίηση αμιγώς ιδιωτικών επενδύσεων αλλά και την «ακινησία» στο σημερινό status quo της τραπεζικής ένωσης, της πανευρωπαϊκής εγγύησης καταθέσεων και στις επενδύσεις με δημόσιους πόρους.
Η συνάντηση... προετοιμασίας και οι επόμενες στον απόηχο του Brexit
Η πρώτη επίσημη προσπάθεια «προσέγγισης» ανάμεσα στη Γαλλία, την Ιταλία και τη Γερμανία, που έγινε τη Δευτέρα στο Βεντοτένε της Ιταλίας, δεν απέφερε πάντως κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα, καθώς οι διαφωνίες δεν γεφυρώθηκαν. Είχε δε τα χαρακτηριστικά ενός επικοινωνιακού «σόου» τριών σημαντικών ηγετών που βρίσκονται ενώπιον κρίσιμων εκλογικών αναμετρήσεων τους επόμενους μήνες.
Ήταν όμως μια συνάντηση προετοιμασίας, ενόψει των επόμενων Συνόδων που θα ακολουθήσουν. Εκείνης μεταξύ των επτά χωρών του Νότου που θα γίνει στην Αθήνα στις 9 Σεπτεμβρίου (Ελλάδα, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Κύπρος, Μάλτα), η οποία αποτελεί μια συνάντηση που «βολεύει» πολιτικά όλες τις πλευρές, και τη Σύνοδο Κορυφής των «27» στην Μπρατισλάβα, όπου πλέον θα συζητηθούν διεξοδικά οι στρατηγικές επιλογές της Ε.Ε στον απόηχο του Brexit.
Το τι είδους αποφάσεις θα ληφθούν είναι άγνωστο και θα χρειαστεί να κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι πριν τις μάθουμε. Οι πιθανότητες, όμως, ήταν και παραμένουν υπέρ της ισχύος του πλεονασματικού Βορρά, παρά του ελλειμματικού Νότου.
