Η λογική λέει ότι μία οικονομία βρίσκεται σε ύφεση όταν το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν συρρικνώνεται. Τώρα, αν κάποιοι επιλέγουν τον καθαρά τεχνικό ορισμό των δύο διαδοχικών τριμήνων συρρίκνωσης ή προτιμούν πιο απτές αποδείξεις και σύνθετους δείκτες για τα εισοδήματα και την παραγωγή, μικρή σημασία έχει. Σε κάθε περίπτωση η ύφεση είναι μία οικονομική κρίση, αφού τα εισοδήματα μειώνονται και η ανεργία αυξάνεται. Σε παγκόσμιο επίπεδο, ωστόσο, είναι πολύ δύσκολο να δούμε το ΑΕΠ των μεγαλύτερων οικονομιών να συρρικνώνεται συγχρονισμένα.
Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι εδώ και επτά δεκαετίες έχει καταγραφεί αρνητικός ρυθμός ανάπτυξης σε ένα έτος για το παγκόσμιο ΑΕΠ μόνο το 2009 (-1,3%) και το 2020 (-3,3%), αλλά και στις δύο περιπτώσεις η Κίνα εμφάνιζε ανάπτυξη. Γι’ αυτό έχει επικρατήσει να θεωρείται ύφεση όταν η παγκόσμια ανάπτυξη είναι χαμηλότερη του 2%. Το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα χαρακτηρίζουν ως ύφεση μία περίοδο κατά την οποία μειώνεται το παγκόσμιο πραγματικό εισόδημα.
Λαμβάνοντας όλα αυτά υπόψη, η παγκόσμια ύφεση που εκτός συγκλονιστικού απροόπτου έρχεται – αφού μόνο η λήξη του πολέμου και η αποκατάσταση των σχέσεων της Ρωσίας με τη Δύση θα μπορούσε με βεβαιότητα να την αποτρέψει – θα είναι πολύ διαφορετική από τις προηγούμενες. Και αυτό γιατί στις μεγάλες υφέσεις των περασμένων δεκαετιών η Κίνα εμφάνιζε ανάπτυξη άνω του 8% αλλά αντιστοιχούσε σε μικρό κομμάτι του παγκόσμιου ΑΕΠ, με αποτέλεσμα η ύφεση σε ΗΠΑ και Ευρώπη να ευθύνεται για την παγκόσμια κρίση.
Τώρα, η Κίνα θα αποτελέσει μέρος του προβλήματος και μάλιστα πολύ κρίσιμο. Αφενός η Κίνα παραπαίει σε σύγκριση με το παρελθόν και αφετέρου αποτελεί πολύ μεγαλύτερο ποσοστό του παγκόσμιου ΑΕΠ (19%). Επίσης, ενδέχεται για πρώτη φορά στην ιστορία να βιώσουμε παγκόσμια ύφεση χωρίς καμία μεγάλη οικονομία να εμφανίζει συρρίκνωση του ΑΕΠ σε έναν ολόκληρο χρόνο. Μοιάζει οξύμωρο αλλά είναι πιθανό. Στην περίπτωση που Αμερική, Ευρωζώνη και Ιαπωνία αναπτυχθούν με ετήσιο ρυθμό κοντά στο 1,5% και η Κίνα κοντά στο 3%, η παγκόσμια ανάπτυξη θα είναι μικρότερη του 2% που θεωρείται ύφεση.
Πόσο κοντά είμαστε σε αυτό το σενάριο;
Τον περασμένο Δεκέμβριο, η Παγκόσμια Τράπεζα προέβλεπε ότι το κινεζικό ΑΕΠ θα αναπτυσσόταν με ρυθμό 5,1% το 2022. Στην πρόσφατη αναθεώρηση των προβλέψεων (αρχές Ιουνίου), η πρόβλεψη υποβαθμίστηκε στο 4,3%. Αυτό σημαίνει ότι με βάση τις νέες προβλέψεις το παγκόσμιο ΑΕΠ θα αναπτυχθεί κατά 2,9% το 2022, έναντι 4,1% που προβλεπόταν στις αρχές του έτους. Υπό τη [προϋπόθεση βέβαια ότι θα εφαρμοστούν μέτρα ενίσχυσης της ανάπτυξης στο β’ εξάμηνο, δεν θα σκάσει η αγορά ακινήτων και δεν θα υπάρξει νέα έξαρση της πανδημίας.
Αν επιβεβαιωθεί το δυσμενές σενάριο τότε η ανάπτυξη της κινεζικής οικονομίας θα είναι πολύ χαμηλότερη και θα ρίξει τον παγκόσμιο ρυθμό κάτω και από το 2%. Αυτό θα συμβεί στην περίπτωση που οι επιθετικές αυξήσεις επιτοκίων προκαλέσουν βαθιά ύφεση στις ΗΠΑ, η Μόσχα κλείσει τις στρόφιγγες του φυσικού αερίου προς την Ευρώπη και η Κίνα συνεχίσει την πολιτική «zero covid» και δούμε νέα lockdown από το φθινόπωρο. Όπως και να’ χει, η Κίνα κινδυνεύει να αναπτυχθεί με ρυθμό χαμηλότερο του 3%, κάτι που συνέβη τελευταία φορά το 1976, αν φυσικά εξαιρέσουμε το 2020 ως έτος ακραίων αναταράξεων λόγω της πανδημίας.
Στις ΗΠΑ το σενάριο της ύφεσης γίνεται ολοένα και πιο πιθανό ενώ στην Ευρώπη τα στοιχεία δείχνουν ότι η ύφεση ξεκίνησε στη Γερμανία ήδη στο τρίμηνο Απριλίου-Ιουνίου και θα επιβεβαιωθεί το φθινόπωρο.
Η επερχόμενη ύφεση θα έχει ως βασικό χαρακτηριστικό την κρίση που βιώνουν τα νοικοκυριά σε ό,τι αφορά το κόστος διαβίωσης σε παγκόσμιο επίπεδο. Θα οφείλεται έως ένα βαθμό στον πληθωρισμό, στις επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία αλλά και στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εφοδιαστικές αλυσίδες. Όμως, όπως τόνισε χθες από το συνέδριο του Economist ο «γκουρού» των αγορών Μοχάμεντ Ελ-Εριάν, μεγάλο μερίδιο ευθύνης έχουν και οι κεντρικές τράπεζες, με τη Fed να καθυστερεί πάρα πολύ να αλλάξει πολιτική, διοχετεύοντας άπλετη ρευστότητα στο σύστημα ακόμη και όταν ήταν ξεκάθαρο ότι ο πληθωρισμός δεν αποτελούσε παροδικό φαινόμενο.
