Τα τελευταία 100 χρόνια έχουμε βιώσει μικρές και μεγάλες οικονομικές κρίσεις, πολλές εξ αυτών ήταν άνευ προηγουμένου, τις οποίες ελάχιστοι οικονομολόγοι μπόρεσαν να προβλέψουν. Οι πιο καταστροφικές θεωρήθηκαν το κραχ του '29, του '87, του '98, του 2008 και το τελευταίο του 2020. Τα τέσσερα είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό πέρα από τα οικονομικά στοιχεία, τον μήνα Οκτώβρη. Δίκαια λοιπόν ο μήνας κατέχει την πρωτιά στα μεγάλ κραχ,(εποχικότητα), και του απονέμεται ο τίτλος ως ο “Μαύρος μήνας των αγορών”!
Άπειρα άρθρα έχουν γραφτεί γύρω από το φαινόμενο του Οκτωβρίου. Όλα ξεκινούν από τη συνεχή αναζήτηση όλων των οικονομολόγων του πλανήτη μιας πρόβλεψης που θα κάνει τη διαφορά και θα δημιουργήσει αίσθηση στις αγορές. Μιας πρόβλεψης που θα τους δικαιώσει για τις επιλογές τους, είτε ασχολούνται με τις χρηματαγορές, είτε είναι μάνατζερ σε εταιρείες και θα έχουν αντισταθμίσει τις επιπτώσεις ενός γεγονότος, όπως συμβαίνει σήμερα με το ενεργειακό κόστος στις επιχειρήσεις κ.ο.κ. Ωστόσο, η πρόβλεψη ενός κραχ ή μιας επικείμενης κρίσης είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθεί και πόσο μάλλον να προαναγγελθεί.
Πριν από δύο χρόνια στο άρθρο της στήλης με τίτλο «Ο μαύρος Οκτώβρης των αγορών» αναφέραμε χαρακτηριστικά: «Η πτώση στις αγορές δε θα έρθει από την ανεπιτυχής έκβαση του εμπορικού πολέμου, από τους γεωπολιτικούς κινδύνους, από την κατάρρευση των τραπεζών, από την κατάρρευση εταιρειών (όπως η Thomas Cook), από το αδηφάγο τέρας του παγκοσμίου χρέους, από τις καμπύλες των ομολόγων, από τα 11 χρόνια ανόδου όλων των ενεργητικών του πλανήτη(ομόλογα-μετοχές-εμπορεύματα κ.λ.π.), από τη βόμβα μεγατόνων των παραγώγων προϊόντων των αγορών, από τόσα και τόσα που ακούμε καθημερινά και κάθε ένα από μόνο του είναι ικανό να πυροδοτήσει το φιτίλι.
Από την αποπομπή του Τραμπ, (το τελευταίο νέο) που αν θέλουν θα το πάρουν πάλι θετικό οι αγορές και να ξαναγράψουν νέα υψηλά! Όλα αυτά συμπληρώνουν το πάζλ αλλά δεν το ολοκληρώνουν! Γιατί απλά η επόμενη «μαύρη μέρα» δε θα προαναγγελθεί, όπως ποτέ δεν έχει προαναγγελθεί! Απλώς ένα πρωινό θα ξυπνήσουμε και θα ρωτήσουμε τι έκανε χθες ο Dow Jones. Η συγκεκριμένη μέρα ήρθε έπειτα από τρεις μήνες με τον νέο κίνδυνο(πανδημία), που εμφανίστηκε από το πουθενά και φυσικά που δεν περίμενε κανένας».
Σε προηγούμενα άρθρα της στήλης αναφέραμε το πρόβλημα που θα παρουσιαστεί στην πραγματική οικονομία και τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα του πλανήτη και κυρίως των φτωχών χωρών. Φυσικά, άπειρα άρθρα γράφονται καθημερινά για τις εν λόγω επιπτώσεις αλλά η ουσία είναι μία! Ο πλανήτης αιχμαλωτίζεται από την ενεργειακή κρίση και τα κράτη εγκλωβίζονται σε μια πρωτόγνωρη ενεργειακή καταιγίδα.
Όπως αναφέραμε και στο προηγούμενο μας άρθρο, «καθώς η ενέργεια αποτελεί ταυτόχρονα και ζήτημα εθνικής ασφάλειας. Η οικονομική ανάλυση αποκαλύπτει ότι καμία μεμονωμένη στρατηγική δεν αρκεί για να λύσει ταυτόχρονα το πρόβλημα της εθνικής ασφάλειας και της κλιματικής αλλαγής. Με απλά λόγια οι κυβερνήσεις βρίσκονται σε δίλημμα για το εάν θα πρέπει να εξαντλήσουν τα εγχώρια αποθέματα ενέργειας(όσες έχουν αρκετά), για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των ψηφοφόρων τους και να μην ανέβουν περαιτέρω οι τιμές, (ενώ συγχρόνως θα γίνουν πιο ευάλωτες σε μελλοντικές εξαρτήσεις από τρίτους ενεργειακούς παίκτες του πλανήτη βλ. Ρωσία).
Οι τιμές του φυσικού αερίου υποχώρησαν έπειτα από την ανακοίνωση του Β.Πούτιν ότι θα βοηθήσει την Ευρώπη ανοίγοντας περισσότερο τις κάνουλες τροφοδοσίας εν όψει του χειμώνα που έρχεται. Δε σας θυμίζει κάτι από τα tweet του προέδρου Τραμπ που αναστάτωναν τις αγορές και έφερναν τα πάνω κάτω. Σας θυμίζω ένα παλαιότερο μου σχόλιο: «Στις 3 Μαΐου ένα tweet του Trump οδήγησε τους δείκτες σε διόρθωση. Ο S&P 500 από τις 2947 μονάδες βρέθηκε στις 3 του Ιούνη στις 2728 μονάδες, όπου ένα ακόμη tweet του κερδοσκόπου προέδρου οδήγησε τη Wall Street σε νέα υψηλά την περασμένη εβδομάδα. Το ερώτημα πλέον είναι τι tweet θα βγει αυτό το Σαββατοκύριακο;Τα tweet του προέδρου κόστιζε 100 δολ (3 Ιουνίου) σε ένα δικαίωμα αγοράς του δείκτη με τιμή 2900 μονάδες. Την περασμένη εβδομάδα στην λήξη των παραγώγων πλήρωσε τον κάτοχό του 2950 μονάδες δηλ. 2950 δολ (21 Ιουνίου)!!!! Καλά καταλάβατε τα 100 δολ έγιναν μέσα σε 18 ημέρες 2950 δολ!!! δεν χρειάζονταν πολλά, απλά ένα tweet! Φυσικά και αντίστοιχη απόδοση έδωσε και το tweet της πτώσης!!! Ποιος θα κερδίσει από το επόμενο tweet;(Τα tweet του προέδρου και η παγκόσμια οικονομία,30 /6/2019).
Έτσι λοιπόν και προχθές η δήλωση του Β.Πούτιν ώθησε το φυσικό αέριο από τα 162 ευρώ στα 104 ευρώ(πτώση 30%). Και όπως αναφέραμε στο, «Οι κερδοσκόποι, η ενέργεια και ο βαρύς χειμώνας», καθώς στην αναμπουμπούλα, «ο λύκος χαίρεται», έτσι και οι κερδοσκόποι θα προσθέσουν τη «τελική πινελιά» στον ενεργειακό καμβά του φετινού χειμώνα». Αν αύριο έχουμε μια δήλωση όπως «Ναι μεν αλλά... καταλαβαίνετε που θα πάει η τιμή του φυσικού αερίου.
Ζούμε σε μια εποχή που οι πληροφορίες και οι εικόνες επηρεάζουν, σε κλάσματα δευτερολέπτου, κάθε μας ενέργεια. Tweet, δηλώσεις, εικόνες πόνου, φτώχειας, πείνας, καταστροφών, πανδημίας,κ.ο.κ., ανεβοκατεβάζουν τις διαθέσεις του πλανήτη πότε προς τη θετική και πότε προς την αρνητική πλευρά, ανάλογα με τις ορέξεις και τις θέσεις των ισχυρών. Ο κόσμος γύρω μας αλλάζει, η πανδημία έφερε άμεσα τις αλλαγές που θα γίνονταν σε βάθος χρόνου. Οι αγορές μεταλλάσσονται και συνεχώς εκπλήσσουν, εξάλλου αυτή είναι και η μαγεία τους! Ένα πράγμα μόνο δεν αλλάζει, η ανθρώπινη φύση, που παραμένει αναλλοίωτη, είναι ίδια και χειραγωγείται εύκολα, καθώς η αναζήτηση της επιτυχίας και του πλούτου μας τυφλώνει και δεν βλέπουμε την ουσία των πραγμάτων.
Αν αναζητήσουμε τους υπεύθυνους όλων των κρίσεων που ζήσαμε ως ανθρωπότητα θα πρέπει να κοιτάξουμε σε έναν καθρέφτη! Η ουσία για τις δυτικές κοινωνίες δεν είναι αν θα πρέπει να κάνω οικονομία τον χειμώνα στο πετρέλαιο ή στο αέριο, η ουσία δεν είναι αν θα αγοράσω ένα κιλό ρύζι αντί για δύο (έτσι κι αλλιώς το ένα κιλό θα το πετάξω)! Η ουσία δεν είναι αν κερδοσκοπήσω με το φυσικό αέριο, το πετρέλαιο, το ρύζι, το καλαμπόκι, το νερό κ.ο.κ. ανεβάζοντας τις τιμές και στερήσω από τον φτωχό αφρικανό πολίτη ή ασιάτη τη βασική του ανάγκη για τροφή, ώστε να μην πεθάνει από την πείνα! Η ουσία δεν είναι εάν μια εταιρεία κλείσει για 20 ημέρες και δώσει αναγκαστική άδεια στους εργαζομένους της και γράψει μια μικρή ζημία τον χειμώνα την οποία θα αναπληρώσει τον επόμενο μήνα. Εξάλλου ο πακτωλός των τρις από τις κεντρικές τράπεζες δεν πρόκειται να σταματήσει να εισρέει στο σύστημα και να ενισχύει τους πολίτες με πάσης φύσεως επιδόματα, δημιουργώντας μια βραδυφλεγής σχέση μεταξύ τους.
Η «ουσία των εικόνων», η «ουσία της παρεχόμενης πληροφορίας», που καθοδηγεί τον πλανήτη στην επόμενη κρίση, την ενεργειακή κρίση, παίρνοντας τη σκυτάλη από την ουσία των εικόνων της πανδημίας. Και στη συνέχεια η σκυτάλη θα πάει αλλού κ.ο.κ. Μέχρις ότου η ανθρώπινη φύση να κουραστεί και να περιμένει να ανάψει το φιτίλι από ένα απρόσμενο τίναγμα των φτερών μιας πεταλούδας... σε μια μακρινή γωνιά του πλανήτη... που θα είναι ικανό να επιφέρει το απόλυτο χάος.
* Ο Μιχάλης Τουτζιάρης είναι χρηματιστηριακός αναλυτής
