Καλπάζουσα ακρίβεια σε τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης, τρομακτικό ενεργειακό κόστος και ακραία αβεβαιότητα με πιθανό ακόμη και το ενδεχόμενο γενικευμένου πολέμου που θα ξεπεράσει τα σύνορα της Ουκρανίας. Σε αυτό το εκρηκτικό μείγμα που αντιμετωπίζουν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις σε Ελλάδα και Ευρώπη, έρχεται να προστεθεί ένας… φόρος που απειλεί με ύφεση ξανά την οικονομία.
Ο «μαύρος κύκνος» του πολέμου στην Ουκρανία ανέτρεψε το σκηνικό, καθώς εκτός από τη δεδομένη ανθρωπιστική κρίση που μας πάει πολλά χρόνια πίσω, συντελείται και μία εμπορική αναταραχή που έχει τη δυναμική να εξελιχθεί ακόμη και σε κρίση υπό τη μορφή ύφεσης. Η Ευρώπη καλείται να αντιμετωπίσει το μεγαλύτερο εμπορικό σοκ των τελευταίων 40 ετών, που μπορεί να συγκριθεί μόνο με τις πετρελαϊκές κρίσεις του 1973 και του 1979.
Σύμφωνα με την αμερικανική τράπεζα Citi, η εμπορική κρίση, όπως αυτή αντανακλάται στους όρους εμπορίου (στο λόγο δηλαδή της τιμής των εξαγωγών προς την τιμή των εισαγωγών), αποτελεί στην ουσία ένα «φόρο» για το σύνολο της οικονομίας. Ένα επιπρόσθετο και εισαγόμενο οικονομικό βάρος που συνθλίβει τα εισοδήματα των νοικοκυριών και τα περιθώρια κέρδους των επιχειρήσεων.
Μέχρι στιγμής, η αλήθεια είναι ότι στην πλειονότητά τους οι αναλυτές που κάνουν προβλέψεις για τις οικονομικές επιπτώσεις της ουκρανικής κρίσης και του χρηματοοικονομικού αποκλεισμού της Ρωσίας, εκτιμούν ότι η ανάπτυξη στην Ευρώπη θα επιβραδυνθεί αλλά δεν θα σταματήσει. Γενικότερα ο αντίκτυπος του πολέμου για την παγκόσμια οικονομία δεν θεωρείται ανησυχητικός.
Όμως υπάρχει και ένα πιο απαισιόδοξο σενάριο, από τη Citi. Σύμφωνα με αυτό, η ανάπτυξη του ΑΕΠ της Ευρωζώνης στα επόμενα τρία τρίμηνα του 2022 θα είναι μηδενική (από τρίμηνο σε τρίμηνο), ενώ αυξάνεται ο κίνδυνος ύφεσης τους καλοκαιρινούς μήνες. Η ύφεση θα είναι κατά πάσα πιθανότητα σύντομη, ενώ η ελληνική οικονομία θα είναι στις χώρες που μπορούν να αποφύγουν τη συρρίκνωση του ΑΕΠ, αν δεν υπάρξουν μεγάλα προβλήματα με τον τουρισμό.
Παρά τη μικρή της διάρκεια, η ύφεση αυτή ενδέχεται να έχει απρόβλεπτες προεκτάσεις γιατί ανακόπτει την ανάπτυξη σε μία πολύ κρίσιμη στιγμή.
Για να γίνει καλύτερα αντιληπτό πόσο σημαντικός μπορεί να είναι τελικά ο οικονομικός αντίκτυπος για την Ευρωζώνη, αρκεί να πούμε ότι η μηδενική ανάπτυξη ή η συρρίκνωση του ΑΕΠ στα επόμενα τρίμηνα είναι πιθανή παρά τη μεγάλη ώθηση που δέχεται η οικονομία από τη σχετική «απελευθέρωση» από την πανδημία.
Μην ξεχνάμε ότι πριν τον πόλεμο οι προβλέψεις έκαναν λόγο για ανάπτυξη περίπου 3,9% στην Ευρωζώνη φέτος και ήδη έχουν υποχωρήσει στο 2,2%-2,5% ανάλογα με τον επενδυτικό οίκο ή τον οργανισμό που τις κάνει.
Επομένως, δεν θα είναι έκπληξη να δούμε ακόμη χαμηλότερες προβλέψεις, στην περίπτωση που η κατάσταση στην Ουκρανία επιδεινωθεί τις επόμενες εβδομάδες.
Η ελληνική οικονομία μπορεί να γλιτώσει από μεγαλύτερες περιπέτειες, αν και βιώνει ήδη υψηλότερο πληθωρισμό από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Αυτό θα συμβεί στην περίπτωση που οι εχθροπραξίες σταματήσουν σύντομα και το πλήγμα για τον τουρισμό δεν είναι μεγάλο.
Μία ακόμη επίπτωση είναι ότι η εντυπωσιακή ανάπτυξη που προβλεπόταν για το 2022, μεταφέρεται για το 2024. Η Citi υποβαθμίζει την πρόβλεψη για την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονομίας στο 2,2% το 2022, έναντι 3,3% προηγουμένως, κάνει λόγο για ανάπτυξη 2,6% το 2023 και αναβαθμίζει την πρόβλεψη για το 2024 στο 3,6%, όταν όλοι οι αναλυτές πριν τον πόλεμο πίστευαν ότι η ανάπτυξη θα ακολουθούσε πτωτική τροχιά την επόμενη διετία.
Η ιστορία δείχνει ότι οι μεγάλες εμπορικές κρίσεις συνοδεύονται πάντα από επιβράδυνση της πραγματικής ιδιωτικής κατανάλωσης, συνήθως με υστέρηση 2-3 τριμήνων. Μετά την κρίση του 1979, η οποία θεωρείται ότι μπορεί να συγκριθεί με τη σημερινή κρίση σε μέγεθος, η κατανάλωση επιβράδυνε από το 4% στο 0,7% και παρέμεινε σε αυτό το επίπεδο για περίπου τρία χρόνια, ενώ παρόμοια ήταν και η επιβράδυνση του ΑΕΠ.
Σίγουρα, πολύ λίγα πράγματα είναι σήμερα ίδια με πριν από 40 χρόνια όμως και πάλι το σοκ μπορεί να αποδειχθεί μεγαλύτερο από ό,τι πολλοί αναμένουν. Ήδη βλέπουμε τι συμβαίνει με τον πληθωρισμό, οποίος από την πρόβλεψη του 3% για το σύνολο του 2022, πήγε στο 4% και από εκεί στο 6,5%, που συνεπάγεται ότι τα πραγματικά εισοδήματα θα μειωθούν το 2022 στην Ευρώπη κατά περίπου 2% από τη στιγμή που αναμένεται ανάπτυξη των ονομαστικών εισοδημάτων κατά 4% - 4,5%.
