Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Με «φόντο» την Ιταλία, αλλά και με σοβαρές προεκτάσεις για το ελληνικό δημόσιο, διεξάγεται η μεγάλη συζήτηση που έχει ανοίξει στις τάξεις της Ευρωζώνης για την τραπεζική ενοποίηση.
Και αυτό γιατί ένα από τα βασικά ζητήματα για τα οποία πρέπει να υπάρξει συμφωνία και μάλιστα όχι μόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, είναι ο τρόπος με τον οποίο θα αντιμετωπίζονται λογιστικά τα κρατικά ομόλογα, ξεφεύγοντας από το καθεστώς «μηδενικού κινδύνου» (risk-free) που ισχύει μέχρι σήμερα.
Από επίσημα χείλη, το θέμα έχει ήδη τεθεί στο τραπέζι, με ενδεικτική τη θέση της επόπτριας των ευρωπαϊκών τραπεζών Daniele Nouy, σύμφωνα με την οποία τα κρατικά ομόλογα δεν είναι «risk-free». Πρόκειται για μία θέση που έχει αποκτήσει πολλούς υποστηρικτές τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της κρίσης χρέους στη ζώνη του ευρώ, με επίκεντρο την Ελλάδα.
Την περασμένη Παρασκευή, η ολλανδική προεδρία έφερε το θέμα στη συνεδρίαση των υπουργών Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ecofin). Οι αντιδράσεις από χώρες όπως η Ιταλία ήταν άμεσες. Ο Ιταλός υπουργός Οικονομικών Pier Carlo Padoan αν και χαρακτήρισε τις διαφωνίες «ενδιαφέρουσες», τόνισε ότι ένα τόσο σημαντικό ζήτημα πρέπει να παραπεμφθεί στην Επιτροπή της Βασιλείας και στην Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, ήτοι την κεντρική τράπεζα των κεντρικών τραπεζών.
Άμεση, όμως, ήταν και η «απάντηση» του Wolfgang Schaeuble. «Πρέπει να αρχίσουμε να μειώνουμε τους κινδύνους που προκύπτουν από τον δεσμό μεταξύ των τραπεζών και των κρατικών προϋπολογισμών και αυτό φυσικά σημαίνει ότι θα πρέπει να δούμε το θέμα των κρατικών ομολόγων και των ισολογισμών των τραπεζών», δήλωσε ο Γερμανός ΥΠΟΙΚ, επαινώντας τις προτάσεις της ολλανδικής προεδρίας.
Άλλωστε, η θέση της γερμανικής πλευράς είναι ξεκάθαρη. Η Γερμανία θέλει να μπλοκάρει την τραπεζική ένωση μέχρι να διασφαλίσει ότι οι τράπεζες έχουν εξυγιανθεί και δεν κινδυνεύουν οι Γερμανοί φορολογούμενοι από τις χώρες με τη… λιγότερο συνετή διαχείριση. Με την επιβολή περιορισμών στην κατοχή κρατικών ομολόγων, εκτιμούν ότι θα βελτιωθεί σημαντικά η κατάσταση των τραπεζικών ισολογισμών.
Σύμφωνα με πληροφορίες του liberal.gr, το ενδεχόμενο επιβολής περιορισμών στο ύψος των κρατικών ομολόγων που κατέχουν οι τράπεζες σε ένα ποσοστό της τάξης του 25%-50% επί των εποπτικών κεφαλαίων, κερδίζει έδαφος. Αναλυτές ωστόσο προειδοποιούν πως οι προεκτάσεις μίας τέτοιας εξέλιξης θα πρέπει να εξεταστούν πολύ προσεχτικά διότι θα υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις και όχι μόνο για τα κρατικά ομόλογα των κρατών της ευρωπαϊκής περιφέρειας, όπως αρκετοί πιστεύουν.
Οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι αν προχωρήσει η επιβολή περιορισμών το πιθανότερο είναι να επιλεγεί ένα μεταβατικό ποσοστό, ίσως και μεγαλύτερο από το 50% και σε καμία περίπτωση δεν θα φτάνει το μέσο όρο των αμερικανικών τραπεζών, που είναι χαμηλότερος και από το 25%.
Από γερμανικά χείλη ακούγεται και μία άλλη επιλογή που χαρακτηρίζεται «υβριδική» και θα αποτελεί συνδυασμό περιορισμών ανάλογα με τις τιμές των ομολόγων. Εξετάζεται ακόμη και η πιθανότητα καθορισμού διαφορετικών δεικτών στάθμισης κινδύνου για τα κρατικά ομόλογα.
Ο χρονικός ορίζοντας επιβολής των περιορισμών είναι ασαφής καθώς όπως συμβαίνει με όλες τις αποφάσεις στην Ευρώπη για τις οποίες υπάρχει διαφωνία, οι τελικές αποφάσεις μετατίθενται συνεχώς για το μέλλον.
Παρ' όλα αυτά, πρόκειται για ένα ζήτημα ιδιαίτερης σημασίας. Σε ανάλυσή της η Fitch Ratings, εκτιμά ότι στην περίπτωση που τεθεί «ταβάνι» κατοχής κρατικών ομολόγων στο 25% των εποπτικών κεφαλαίων, τότε οι μεγαλύτερες τράπεζες της Ευρωζώνης θα πρέπει να «ξεφορτωθούν» κρατικά ομόλογα ύψους άνω του 1 τρισ. ευρώ. Αν επιλεγεί το υψηλότερο όριο του 50%, τότε οι αναγκαστικές πωλήσεις τοποθετούνται από τον οίκο Fitch στα 800 δισ. ευρώ.
Η πρόθεση των Ευρωπαίων – με τη Γερμανία για μία ακόμη φορά να πρωτοστατεί – αφενός να τεθούν όρια στην έκθεση των τραπεζών σε κρατικά ομόλογα και αφετέρου να μην αντιμετωπίζονται πλέον ως «risk-free», επενδύσεις δηλαδή μηδενικού κινδύνου, μπορεί να φέρει τα πάνω κάτω.
Στην Ιταλία, την ώρα που καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια να καθησυχάσουν οι αγορές σχετικά με τον τεράστιο όγκο των «κόκκινων» δανείων που διαθέτουν οι ιταλικές τράπεζες, και μόνο η συζήτηση για την επιβολή περιορισμών στην κατοχή κρατικών ομολόγων προκαλεί μεγάλο κύμα αντιδράσεων.
Η επιβολή περιορισμών εκτιμάται ότι θα εξαφανίσει μία πολύ σημαντική πηγή ζήτησης για τα κρατικά ομόλογα – που είναι οι τράπεζες – με αποτέλεσμα να αυξηθεί πολύ το κόστος δανεισμού για τα κράτη με υψηλότερα χρέη. Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι κάτι τέτοιο θα είχε τεράστιο αντίκτυπο για την Ελλάδα, στην περίπτωση που η χώρα μας ήθελε να επιστρέψει στις αγορές, καθώς η συμμετοχή των τραπεζών θα είναι εξαιρετικά μειωμένη.
Σήμερα, ωστόσο, το μεγαλύτερο πρόβλημα για την Ευρώπη ακούει στο όνομα Ιταλία με αποτέλεσμα οι εξελίξεις σε όλα τα επίπεδα να… περνούν από κόσκινο για τις επιπτώσεις που θα μπορούσαν να έχουν στην ιταλική οικονομία.
