Mε το βλέμμα στις υπέρογκες προμήθειες και διαγωνισμούς του Ταμείου Ανάκαμψης έρχεται η αλλαγή του νόμου 4412/2016 περί δημοσίων συμβάσεων. Ο νέος νόμος, έρχεται μεταξύ άλλων να αντικαταστήσει το χαρτί, να μειώσει τους χρόνους αποφάσεων μετά την άσκηση ένδικων μέσων και να επιταχύνει την εκτέλεση των δημοσίων διαγωνισμών. Τα όρια αναθέσεων αυξάνουν, ενώ μειώνονται τα όρια των εγγυητικών καλής εκτέλεσης των έργων, προκειμένου να διευκολυνθεί η συμμετοχή περισσότερων επιχειρήσεων.
Το πιο σημαντικό είναι ότι έρχεται να κάνει περισσότερο λειτουργικό έναν νόμο που ψηφίστηκε πριν τέσσερα χρόνια, και ο οποίος, όπως είπε πρόσφατα ο υπουργός Υποδομών & Μεταφορών Κώστας Καραμανλής, ήδη έχει τροποποιηθεί… 385 φορές! Ο υπουργός Υποδομών έχει επικρίνει συχνά-πυκνά την λειτουργικότητα του νόμου, ειδικά στη διαδικασία διαγωνισμών για τα μεγάλα και μικρά κατασκευαστικά έργα. Η βασική επίκριση αφορά στο ότι η προηγούμενη κυβέρνησης, στο όνομα της διαφάνειας έφερε ένα «βαριές» και αναποτελεσματικές διαδικασίες.
Αυτή η ανάγκη αλλαγης του ν 4412/2016, κατέστη επιτακτική και επείγουσα μετά την δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης. Αξίζει να αναφερθεί ότι, κατά την ερχόμενη πενταετία, η κυβέρνηση έχει την πρόκληση της υλοποίησης έργων ύψους 32 δις. ευρώ, πολλά από τα οποία αφορούν υποδομές (πάνω από 7 δις. ευρώ), πληροφορική (6 δις. ευρώ), ενεργειακές «πράσινες» επενδύσεις (12 δις. ευρώ) κ.ά.
Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, οι βασικοί άξονες της τροποποίησης που θα επιχειρήσει η κυβέρνηση στο ρυθμιστικό πλαίσιο των Δημοσίων Συμβάσεων, είναι:
1ον Επιτάχυνση των διαδικασιών προετοιμασίας, ανάθεσης και εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων με την απλοποίηση του θεσμικού πλαισίου και την ευχερέστερη εφαρμογή του από τις αναθέτουσες αρχές και επιχειρήσεις. Με το νέο πλαίσιο καταργείται μεγάλο μέρος της «τυπικότητας» του 4412/2016, ώστε να αποφευχθούν χρονικές καθυστερήσεις και αυξημένα διοικητικά βάρη. Πλέον θα αποφεύγεται η απόρριψη προσφορών, που ενώ πληρούν τα κριτήρια ποιοτικής επιλογής, φέρουν τυπικά σφάλματα-ελλείψεις.
Επίσης η διαδικασία θα απλοποιηθεί με την απλοποίηση των διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων. Π.χ. στους μειοδοτικούς διαγωνισμούς θα περιληφθούν διαδικασίες ενός σταδίου, δηλαδή μιας απόφασης, αντί τριών σταδίων που είναι σήμερα (δικαιολογητικά, τεχνική αξιολόγηση, οικονομική αξιολόγηση). Επίσης θα υπάρξει ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών ανάθεσης και εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων μέσω της υιοθέτησης ενιαίων Τεχνικών Προδιαγραφών και Εξειδικευμένων Προτύπων Διακηρύξεων και Συμβάσεων.
2ον Επιτάχυνση των διαδικασιών, χωρίς εκπτώσεις σε όρους διαφάνειας και ίσης μεταχείρισης των επιχειρήσεων.
3ον Εξάλειψη παρωχημένων διαδικασιών ανάθεσης (έγχαρτη μορφή) και αντικατάστασή τους με ηλεκτρονικές διαδικασίες ανάθεσης (e-government / e-procurement) και
4ον Επιτάχυνση των διαδικασιών προδικαστικής και δικαστικής επίλυσης διαφορών, που ανακύπτουν κατά τις διαδικασίες ανάθεσης και εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων.
Διαδικασίες άνω των ορίων
Ειδικότερα, σε ζητήματα διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων, άνω των ορίων της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ, ο νέος νόμος που σχδιάζεται αναμένεται να περιλάβει:
• Διαδικασία αξιολόγησης προσφορών για την προμήθεια αγαθών και υπηρεσιών σε ένα μόνο στάδιο όταν κριτήριο ανάθεσης είναι η βέλτιστη οικονομική προσφορά βάσει μόνο της (χαμηλότερης) τιμής (Άρθρο 100 του ν. 4412/2016).
• Διαδικασία αξιολόγησης προσφορών για την προμήθεια αγαθών και υπηρεσιών σε δύο μόνο στάδια, όταν κριτήριο ανάθεσης είναι η βέλτιστη οικονομική προσφορά βάσει σχέσης κόστους-ποιότητας (Άρθρο 100).
• Μείωση της γραφειοκρατίας, της υπερβολικής τυπικότητας και των σημείων που οδηγούν στην απόρριψη συμφερουσών προσφορών για τυπικούς λόγους (Άρθρο 102)
• Εξορθολογισμός της διαδικασίας ανάθεσης με διασαφήνιση των διατάξεων που αφορούν στο σύνολο της διαδικασίας, από την υποβολή προσφορών μέχρι την υπογραφή της σύμβασης (Άρθρα 103-106).
• Προώθηση των διαδικασίας της διαβούλευσης με την αγορά πριν από την προκήρυξη διαγωνισμών σημαντικής αξίας (Άρθρα 46-47)
• Πρόβλεψη δυνατότητας δημιουργίας Ενιαίων Τεχνικών Προδιαγραφών για τις προμήθειες του δημοσίου των οποίων η χρήση μπορεί, σε ορισμένες κρίσιμες περιπτώσεις να καθίσταται υποχρεωτική (Άρθρο 54)
• Πρόβλεψη για την επέκταση των εργαλείων e-procurement με τη χρήση συστήματος ηλεκτρονικών καταλόγων προκειμένου να ψηφιοποιηθεί πλήρως επιταχυνθεί η διαδικασία ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων σε ορισμένες κατηγορίες αγαθών (Άρθρα 35, 35Α, 36, 118Α).
• Μείωση ύψους εγγυήσεων καλής εκτέλεσης προμηθειών αγαθών και υπηρεσιών από 5% σε 4% προκειμένου να διευκολυνθεί, περαιτέρω, η πρόσβαση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στις δημόσιες συμβάσεις (Άρθρο 72).
• Πρόβλεψη έκδοσης Υπουργικών Αποφάσεων που θα καθιστά τον ηλεκτρονικό πλειστηριασμό υποχρεωτική διαδικασία ανάθεσης για ορισμένα αγαθά και υπηρεσίες προκειμένου το Δημόσιο να επιτυγχάνει χαμηλές τιμές προμήθειας (Άρθρο 34).
Διαδικασίες απ’ ευθείας αναθέσεων
Για τις διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων κάτω των ορίων της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ, προβλέπεται η κατάργηση της διαδικασίας του συνοπτικού διαγωνισμού (έγχαρτος ανοικτός διαγωνισμός) και αύξηση των ορίων της απευθείας ανάθεσης. Για προμήθεια αγαθών, υπηρεσιών και μελετών, το νέο ανώτατο όριο της απευθείας ανάθεσης ανέρχεται στις 30.000 ευρώ από 20.000 ευρώ σήμερα (άρθρο 118 του ν. 4412/2016).
Επίσης για δημόσια έργα με παράλληλη εισαγωγή υποχρέωσης δημοσίευσης της σχετικής πρόσκλησης στο ΚΗΜΔΗΣ πέντε (5) ημέρες πριν από την ανάθεση της σύμβασης προκειμένου να διαφυλάσσεται η τήρηση της αρχής της φανερής δράσης της Διοίκησης (αρχή της διαφάνειας) το όριο της απευθείας ανάθεσης ορίζεται στις 60.000 ευρώ. Τόσο ήταν το ανώτατο όριο του συνοπτικού διαγωνισμού (άρθρο 117) που τώρα καταργείται.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι για τις διαδικασίες της απευθείας ανάθεσης, στο νέο νόμο καταργείται η διαδικασία των ενστάσεων (ενδικοφανών προσφυγών) με απευθείας προσφυγή στα διοικητικά δικαστήρια. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται σημαντική επιτάχυνση των διαδικασιών ανάθεσης χωρίς να απομειώνεται η δυνατότητα δικαστικής προστασίας του καλόπιστου προμηθευτή του Δημοσίου.
Εξίσου σημαντικό είναι ότι κατεβαίνει το όριο υποχρεωτικής χρήσης των ηλεκτρονικών εργαλείων (ΕΣΗΔΗΣ). Η χρήση τους καθίσταται υποχρεωτική από τις αναθέτουσες αρχές σε όλες τις διαδικασίες ανάθεσης με αντικείμενο άνω των 30.000 ευρώ, από 60.000 ευρώ σήμερα. Η αλλαγή αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς χιλιάδες δημόσιοι διαγωνισμοί πραγματοποιούνται μέσα στο πλαίσιο αυτό. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται, ουσιαστικά, εξάλειψη των έγχαρτων διαδικασιών και επέκταση του e-procurement σε όλες σχεδόν τις δημόσιες συμβάσεις.
Τέλος, για την επιτάχυνση των διαδικασιών για προμήθειες πολύ μικρής αξίας (έως 2.500 ευρώ) οι αναθέσεις συμβάσεων θα γίνονται χωρίς διαδικασίες αλλά απευθείας με εξόφληση σχετικού φορολογικού παραστατικού.
Προδικαστικές προσφυγές
Με το νέο νόμο, επιχειρείται η απεμπλοκή της ΑΕΠΠ από τους μικρούς διαγωνισμούς. Συγκεκριμένα για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας στη διαδικασία προδικαστικής επίλυσης διαφορών, η Αρχή Εξέταση Προδικαστικών Προσφυγών (ΑΕΠΠ) έχει αρμοδιότητα για διαφορές που ανακύπτουν, κατά τις διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων, πάνω από τα όρια της απευθείας ανάθεσης. Οι διαφορές στην ανάθεση δημοσίων συμβάσεων κάτω των εκατό χιλιάδων (100.000) ευρώ τις αναλαμβάνουν μονομελή Κλιμάκια της ΑΕΠΠ. Με τον τρόπο αυτό περιορίζεται η διάχυση δυνάμεων της ΑΕΠΠ.
Επίσης ο νέος νόμος θα προβλέπει εμπροσθοβαρείς προθεσμίες για την ωρίμανση της υπόθεσης με την έναρξη προθεσμιών από την κατάθεση της προδικαστικής προσφυγής). Επίσης προβλέπεται ενιαίο ένδικο βοήθημα για προσωρινή και οριστική δικαστική προστασία με προθεσμία άσκησης δέκα (10) ημέρες από τη κοινοποίηση της απόφασης της ΑΕΠΠ. Τέλος η εκδίκαση μιας υπόθεσης θα γίνεται μέσα σε σύντομη προθεσμία με έκδοση διατακτικού δέκα πέντε (15) ημέρες μετά τη συζήτηση.
Ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης, αλλά και ο καθ’ ύλην αρμόδιος υπουργός Άδωνις Γεωργιάδης, έχουν αναφέρει ότι ο νόμος θα παρουσιαστεί μέσα στον Οκτώβριο με στόχο να έχει ολοκληρωθεί η μεταβολή του νόμου 44/2016 μέσα στο Νοέμβριο ή το αργότερο μέχρι τα μέσα του Δεκέμβρη.
