Σχεδόν μισό δισεκατομμύριο ευρώ θα ξοδέψουν φέτος οι μεγάλες εταιρείες της χώρας σε προγράμματα μείωσης του προσωπικού. Πρόκειται για προγράμματα εθελούσιας εξόδου (Voluntary Exit Schemes, VES) όπου ο εργοδότης προσφέρει έξτρα αποζημιώσεις για μια πρόωρη αποχώρηση.
Μέχρι σήμερα, τα στοιχεία δείχνουν ότι πάνω από 5.500 εργαζόμενοι θα αποχωρήσουν φέτος με συνολικό κόστος που θα πλησιάσει τα 100.000 ευρώ ανά αποχώρηση. Πρόκειται αναμφίβολα για αποκαλούμενες «χρυσές» αποχωρήσεις, δεδομένου ότι οι νόμιμες αποζημιώσεις στις λήξεις συμβάσεων εργασίας είναι σαφώς υποδεέστερες.
Ο χορηγούμενες αποζημιώσεις απόλυσης φυσικά δεν φτάνουν τα όρια που ίσχυαν προ των μνημονιακών χρόνων. Κατ’ αρχάς προ του 2010 δεν υφίσταντο προγράμματα εθελούσιας εξόδου. Το μοναδικό γνωστό πρόγραμμα ήταν εκείνο του ΟΤΕ, επί διοίκησης Παναγή Βουρλούμη, όπου στο πλαίσιο μετασχηματισμού του ομίλου έχοντας ως κύριο στόχο την ιδιωτικοποίηση, έπρεπε να προηγηθεί μια γενναία μείωση του προσωπικού. Το πακέτο που δόθηκε τότε για περίπου 6.000 εργαζόμενους ανήλθε κοντά στο 1 δισ. ευρώ.
Τα μεγέθη αυτά δεν μπορούν σήμερα να συγκριθούν με τα σημερινά. Φέτος οι περίπου 6.000 ενταγμένοι στα διάφορα προγράμματα εθελούσιας εξόδου εκτιμάται ότι θα αποζημιωθούν με 500 εκατ. ευρώ. Βεβαίως μεταξύ του πρώτου προγράμματος του ΟΤΕ και αυτών που υλοποιούνται φέτος, υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις. Για παράδειγμα όσοι εντάχθηκαν στο πρόγραμμα VES του ΟΤΕ του 2007, ήταν όλοι κοντά στην συνταξιοδότηση. Αντίθετα στα σημερινά προγράμματα εντάσσονται και εργαζόμενοι που δεν βρίσκονται κοντά στην συνταξιοδότηση. Το κόστος αποζημίωσης στην δεύτερη περίπτωση είναι σαφώς χαμηλότερο.
Οι «χρυσές» απολύσεις
Τα Προγράμματα Εθελούσιας Εξόδου άρχισαν να εισέρχονται στη ζωή μας μετά το 2010 και κυρίως μετά το 2015, δηλαδή μετά την τελευταία ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Τα προγράμματα αυτά περιλαμβάνουν αποζημιώσεις που ακόμη και σήμερα, παρά τη μείωση τους, σαφώς παραμένουν ακόμη «χρυσές» σε σχέση με τις αποζημιώσεις που δίνονται στις αντίστοιχες λήξεις συμβάσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα.
Στον ΟΤΕ για παράδειγμα, που τώρα τρέχει πρόγραμμα αποχώρησης περίπου 600 εργαζομένων, κάποιος που αποχωρεί χωρίς να είναι κοντά στην συνταξιοδότηση θα λάβει, ανάλογα με τα έτη απασχόλησης, αποζημίωση 20 έως 48 μισθών. Μάλιστα η αποζημίωση μπορεί να προσαυξηθεί κατά 4 μήνες ανάλογα με τον αριθμό των τέκνων. Στον ιδιωτικό τομέα οι αντίστοιχες αποζημιώσεις είναι της τάξης των 6 έως 9 μηνών.
Αντίστοιχα διέθεσε η Eurobank στο τελευταίο πρόγραμμα εθελούσιας εξόδου 750 εργαζομένων. Η τράπεζα πρόσφερε αποζημίωση έως 45 μισθών που με προϋποθέσεις μπορούσαν να φτάσουν ακόμη και τους 52 μισθούς. Το πρόγραμμα σύμφωνα με πληροφορίες αρχικά απευθύνονταν σε 500 άτομα, αλλά τελικά εντάχθηκαν 50% περισσότεροι.
Ο συνωστισμός εργαζομένων στα προγράμματα εθελούσιας εξόδου συμβαίνει επειδή υπάρχει η αγωνία των εργαζομένων, ότι η επόμενη φορά που θα υπάρξει ένα πρόγραμμα, θα γίνει με χειρότερους όρους. Αυτό συμβαίνει για παράδειγμα στο πρόγραμμα του ΟΤΕ. Όσοι βρίσκονται κοντά στην συνταξιοδότηση (έως το 2026) στο τελευταίο πρόγραμμα αποζημιώνονται με ποσά που αντιστοιχούν σε αναπλήρωση μισθού στο 70% των καθαρών αποδοχών, αντί μέχρι 90% που ίσχυε τα προηγούμενα χρόνια. Επιπλέον αν συνυπολογιστεί ότι αυτή τη φορά η αναπλήρωση γίνεται στη βάση των 12 και όχι των 14 μισθών, τότε η αναπλήρωση γίνεται σε επίπεδο 55%.
Σημειώνεται ότι τα προγράμματα εθελούσιας εξόδου, συχνά αναφέρονται έτσι, αλλά πολλές φορές σημειώνονται πιέσεις ένταξης των εργαζομένων σε αυτά. Οι καταγγελίες είναι πολλές, κυρίως από συνδικαλιστικούς φορείς. Ωστόσο οι πιέσεις είναι τεράστιες καθώς οι μεγάλοι μονολιθικοί οργανισμοί πιέζονται από μικρότερους, πιο ευέλικτους και πιθανώς πιο ισχυρούς.
Για παράδειγμα καθώς οι ηλεκτρονικές πληρωμές καλπάζουν, το τραπεζικό σύστημα σήμερα λειτουργεί με 50% λιγότερα υποκαταστήματα απ’ ότι στο τέλος του 2009. Συγκεκριμένα στις 31/12/2009 το Ελληνικό τραπεζικό σύστημα λειτουργούσε δίκτυο περίπου 4.200 υποκαταστημάτων και απασχολούσε περίπου 67.000 εργαζόμενους.
Δέκα χρόνια αργότερα (31/12/2019) το ελληνικό τραπεζικό σύστημα λειτουργούσε με 1.800 υποκαταστήματα και 37.000 απασχολούμενους. Και μέχρι του τέλος του έτους, θα έχουν αποχωρήσει επιπλέον 2.000 εργαζόμενοι (ΕΤΕ:310, Eurobank: 750 και Τρ. Πειραιώς: 1.000 εργαζόμενοι).
Η περίπτωση των ΕΛΤΑ
Μέχρι σήμερα έχουν ανακοινωθεί και υλοποιηθεί περίπου 11 προγράμματα εθελούσιας εξόδου. Έχουν συμπεριλάβει 5.760 εργαζόμενους ενώ οι εκτιμώμενες αποζημιώσεις ανέρχονται σε περίπου 500 εκατ. ευρώ. Το τελευταίο πρόγραμμα που ανακοινώθηκε είναι της Τράπεζας Πειραιώς που στοχεύει μέσω κινήτρων να αποχωρήσουν περίπου 1.000 εργαζόμενοι, με αποζημιώσεις που κυμαίνονται από 20 έως 45 μισθούς και με πλαφόν αποζημίωσης τα 150.000 ευρώ.
Τα φετινά μεγέθη θα εκτοξευθούν εφόσον προχωρήσει το σχέδιο αναδιάρθρωσης των ΕΛΤΑ. Η κυβέρνηση και η διοίκηση του οργανισμού, έχουν έτοιμο το σχετικό σχέδιο εδώ και πολλούς μήνες, αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει δώσει το πράσινο φως. Το σχέδιο αυτό προβλέπει την μείωση του προσωπικού των ΕΛΤΑ κατά 2.000 εργαζόμενους οι οποίοι θα αποχωρήσουν μέσα από ένα πρόγραμμα ύψους 200 εκατ. ευρώ.
