Του Γιώργου Φιντικάκη
Σε μια κοσμογονία αλλαγών που όμοιά της δεν έχει ξαναζήσει η ελληνική αγορά θα βρεθεί ο ενεργειακός τομέας τα αμέσως επόμενα χρόνια, όπου πρόκειται να γίνουν όσα δεν έγιναν μαζί την τελευταία 30ετία. Το εθνικό μας καύσιμο, ο λιγνίτης, που στήριξε τον εξηλεκτρισμό της χώρας για πάνω από μισόν αιώνα, θα μπει στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας.
Τη θέση του παίρνουν οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, δηλαδή ο άνεμος και ο ήλιος, που με τα σημερινά δεδομένα είναι για τη χώρα ό,τι ήταν ο λιγνίτης στα μέσα του περασμένου αιώνα και μέχρι πρότινος.
Το μονοπώλιο της ΔΕΗ στα υδροηλεκτρικά, ένα από τα τελευταία «ταμπού» στην ελληνική αγορά ενέργειας, πλησιάζει η ώρα που θα αποτελέσει και αυτό παρελθόν, καθώς η επιχείρηση εξετάζει συνεργασίες με ιδιώτες. Τα κρατικά μονοπώλια, όπως το δίκτυο ηλεκτρισμού των 239.000 χλμ. του ΔΕΔΔΗΕ, και εμβληματικές επιχειρήσεις, όπως η ΔΕΠΑ, θα ιδιωτικοποιηθούν.
Τα παραπάνω είναι μερικές μόνο από τις ανατροπές που έρχονται και που αναπόφευκτα θα επηρεάσουν και τους καταναλωτές. Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα θα αρχίσουν να μπαίνουν όλο και πιο δυναμικά στη ζωή μας, οι πάροχοι θα πάψουν να πωλούν μόνο ρεύμα και φυσικό αέριο, την εμφάνισή τους μέσα στο 2020 θα κάνουν σύγχρονα πακέτα ελέγχου της ενεργειακής κατανάλωσης -αυτό που ονομάζουμε έξυπνο σπίτι, ενώ ο καταναλωτής θα πάψει να περιορίζεται στον ρόλο του παθητικού αποδέκτη λογαριασμών. Καινοτομίες στον χώρο των ευφυών δικτύων, των έξυπνων μετρητών, μαζί με τεχνολογίες αποθήκευσης ρεύματος σε οικιακές μπαταρίες θα αρχίσουν σταδιακά να τον μετατρέπουν από απλό πελάτη σε παραγωγό ρεύματος (prosumer).
Τα πάντα αλλάζουν, μετασχηματίζονται και η αγορά ηλεκτρισμού μπαίνει σε έναν παρόμοιο δρόμο με αυτόν των τηλεπικοινωνιών και του SKYPE. Τα πρώτα χρόνια της έκρηξης των telecoms, τα περισσότερα έσοδα προέρχονταν από τα sms και τις υπηρεσίες επικοινωνίας. Σταδιακά αυτά άρχισαν να μειώνονται λόγω της εμφάνισης του SKYPE, μετέπειτα του Messenger και σήμερα πολλών free applications για επικοινωνία. Αργά ή γρήγορα, οι εταιρείες αυτές αναζήτησαν εναλλακτικούς τρόπους νέων ροών εσόδων. Ετσι θα γίνει και στην ενέργεια.
1. Το τέλος του λιγνίτη, ξημερώνει η εποχή των ΑΠΕ
Με χρονική υστέρηση δεκαετίας, η ΔΕΗ κόβει τον ομφάλιο λώρο με το εθνικό καύσιμο του λιγνίτη και ανακαλύπτει τις ΑΠΕ. Στη διάρκεια της επόμενης τετραετίας θα έχουν αποσυρθεί και οι 12 σημερινές λιγνιτικές της μονάδες, το προσωπικό
θα έχει μειωθεί κατά 4.000 άτομα -από 15.350 σήμερα θα αριθμεί 11.500 εργαζομένους- ενώ η εταιρεία φιλοδοξεί να πρωταγωνιστεί στην πράσινη ενέργεια, με ένα χαρτοφυλάκιο 1.000 και πλέον νέων έργων σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, μέσα από κοινά σχήματα που θα συστήσει με εγχώριους και ξένους ενεργειακούς ομίλους. Στο αφήγημα αυτό, κομβικό ίσως ρόλο θα παίξουν τα υδροηλεκτρικά της ΔΕΗ, το πιο πολύτιμο χαρτί της, πέραν των δικτύων.
Το μοντέλο που βρίσκεται στο τραπέζι είναι σε αυτά τα joint ventures που εξετάζει η μεν ΔΕΗ να εισφέρει υδροηλεκτρικές μονάδες και οι ιδιώτες τα κεφάλαια, προκειμένου χωρίς σημαντικές οικονομικές εκροές να φέρει εις πέρας τους μεγαλεπήβολους «πράσινους» στόχους της επόμενης τετραετίας. Στην πράξη είναι ένα σχέδιο που της λύνει τα χέρια, καθώς σε μια χρονική περίοδο με πολλά οικονομικά προβλήματα θα μπορέσει να τρέξει τα νέα σχέδια για προσθήκη στο χαρτοφυλάκιό της -μέχρι το 2024- πράσινων έργων ισχύος 1 GW και αύξηση του μεριδίου στις ΑΠΕ από 2% σήμερα σε περίπου 17%. Σε κάθε περίπτωση, η ΔΕΗ του μέλλοντος θα είναι μικρότερη, πιο υγιής οικονομικά, με έμφαση στις ΑΠΕ και την ηλεκτροκίνηση, φιλοδοξεί δηλαδή να μοιάζει σε έναν κανονικό ενεργειακό ευρωπαϊκό όμιλο.
2. Tέλος στα παραδοσιακά προϊόντα ρεύματος
Το νέο ενεργειακό αφήγημα συμπληρώνουν τα εμπορικά προϊόντα που θα δούμε το 2020 τόσο από τη ΔΕΗ όσο και από άλλους παρόχους, με εκπτώσεις που θα επιβραβεύουν τους συνεπείς καταναλωτές, οι οποίοι όμως θα δεσμεύονται από συμβόλαια ορισμένου χρόνου, όπως στην κινητή τηλεφωνία. Τα νέα αυτά πακέτα θα υπερβαίνουν κατά πολύ την παραδοσιακή έννοια των εκπτώσεων και θα παραπέμπουν περισσότερο σε αυτό που σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες ορίζεται ως «υπηρεσίες για το έξυπνο σπίτι» (smart homes), παρέχοντας ευρεία γκάμα υπηρεσιών:
Από ανακαινίσεις μικρής κλίμακας μέσα από συνεργασία με επαγγελματίες της οικοδομής (υδραυλικοί, ηλεκτρολόγοι κ.λπ.) έως συντήρηση του καυστήρα και του θερμοστάτη, τοποθέτηση έξυπνων μετρητών για έλεγχο της κατανάλωσης, ασφάλιση οικιακών συσκευών και γενικά παροχή τεχνολογικών εφαρμογών που χρησιμοποιούνται ήδη σε Ολλανδία, Γερμανία, Βρετανία και Ιταλία. Τα παραπάνω είναι μερικά μόνο απ' όσα έρχονται καθώς το 2020 θα είναι γεμάτο από εκπλήξεις.
3. Η πράσινη επανάσταση
Τα νούμερα που καλείται να πετύχει η Ελλάδα μέσα στην επόμενη δεκαετία είναι συγκλονιστικά. Το... 61% της ακαθάριστης τελικής κατανάλωσης ενέργειας το 2030 θα πρέπει να προέρχεται από ΑΠΕ, κυρίως αιολικά και φωτοβολταϊκά. Τούτο μεταφράζεται σε νέες επενδύσεις 9 δισ. ευρώ, που με τη σειρά του σημαίνει περίπου 1 δισ. κατ'' έτος για τα επόμενα 11 χρόνια. Πώς θα επιτευχθούν όλα αυτά τα φιλόδοξα πλάνα; Διασυνδέσεις δικτύων και αποθήκευση ενέργειας είναι οι λέξεις-κλειδιά.
Τίποτα από τα παραπάνω δεν θα γίνει αν πρώτα δεν απλοποιηθεί το αδειοδοτικό πλαίσιο (η κυβέρνηση έχει δεσμευθεί αυτό να έχει συμβεί μέσα στο 2020), αν δεν ολοκληρωθούν οι επενδύσεις 3,5 δισ. σε νέα δίκτυα, που αφορούν εν πολλοίς τις διασυνδέσεις του συνόλου των ελληνικών νησιών προκειμένου να αξιοποιηθεί το πλούσιο αιολικό και ηλιακό τους δυναμικό, και αν δεν ενισχυθούν οι διεθνείς διασυνδέσεις της χώρας, όπου και θα διοχετεύεται μέσω εξαγωγών μέρος της παραγόμενης πράσινης ενέργειας.
Το κάδρο συμπληρώνουν οι αναγκαίες υποδομές αποθήκευσης, όπου επίσης μέσα στο 2020 αναμένεται ένα νέο απλό θεσμικό πλαίσιο, κυρίως για τα αντλησιοταμιευτικά έργα. Εργα-μονόδρομος για να στηρίξουν τη διείσδυση των ΑΠΕ, όπως συμβαίνει σε χώρες όπως την Πορτογαλία και την Ισπανία, όπου το μερίδιο της πράσινης ενέργειας υπερβαίνει το 35%-40% κυρίως λόγω αιολικών και φωτοβολταϊκών.
4. Ανατροπές στην αγορά φυσικού αερίου
Το φυσικό αέριο αποτελεί το καύσιμο-γέφυρα μέχρι την πλήρη απανθρακοποίηση, γεγονός που σημαίνει ότι ο νικητής του διαγωνισμού για τη ΔΕΠΑ αποκτά αυτόματα πολύ ισχυρό πλεονέκτημα έναντι όλων των άλλων παικτών. Στη χονδρεμπορική μπορεί το μερίδιο της ΔΕΠΑ να έχει συρρικνωθεί στο 40%, ωστόσο η τεχνογνωσία της, οι εξαγωγικές προοπτικές που διανοίγονται στις αγορές των Βαλκανίων μέσω της ολοκλήρωσης αγωγών και σταθμών αποθήκευσης, αλλά και η σημασία του φυσικού αερίου εξηγούν γιατί θέση μάχης για την απόκτησή της έχει πάρει διψήφιος αριθμός μνηστήρων.
Στην παρούσα φάση, τον τόνο θα δώσουν οι ζυμώσεις για την απόκτηση του 100% της ΔΕΠΑ Υποδομών, που με επενδυτικό πρόγραμμα 400 εκατ. ευρώ μέσα στην επόμενη πενταετία αποτελεί πεδίο διεκδίκησης μόνο ξένων παικτών που δραστηριοποιούνται στη διαχείριση δικτύων, όπως οι EON, Italgas, αλλά και η ιταλο-βελγο-ισπανική κοινοπραξία «Σενφλούγκα», που ελέγχει τον ΔΕΣΦΑ.
Από τις αρχές του νέου έτους κυριαρχεί η μάχη για την αγορά του 65% της ΔΕΠΑ Εμπορίας, γύρω από την οποία συνωστίζονται όλα τα μεγάλα εγχώρια ονόματα, γι'' αυτό και έχει χαρακτηρισθεί ως η «μητέρα των μαχών» στην αγορά ενέργειας. Μεγαλύτερη προίκα της είναι η ΕΠΑ Αττικής, με ένα πελατολόγιο πάνω από 400.000 νοικοκυριά, περισσότερους από 9.000 επιχειρηματικούς - βιομηχανικούς πελάτες και ένα συνεχώς διευρυνόμενο δίκτυο εντός και εκτός Λεκανοπεδίου.
Δημόσια έχουν επιβεβαιώσει το ενδιαφέρον τους η Mytilineos και τα ΕΛΠΕ (μόνα ή από κοινού με τον συνέταιρό τους Edison), ενώ ανάμεσα σε εκείνους που θεωρείται πολύ πιθανό να κατέβουν στον διαγωνισμό είναι οι TΕΡΝΑ, Motor Oil, όμιλος Κοπελούζου και ZeniΘ.
5. Δίκτυα και οπτικές ίνες
Έναν κρυμμένο θησαυρό στο ηλεκτρικό δίκτυο των 239.000 χλμ. του ΔΕΔΔΗΕ, λογιστικής αξίας 3,5 δισ. ευρώ, βλέπουν ελληνικοί και ξένοι ευρωπαϊκοί όμιλοι που πρόκειται να συμμετάσχουν στη διαδικασία πώλησης του 49% της εταιρείας, αποκτώντας ταυτόχρονα ισχυρά δικαιώματα μειοψηφίας.
Ευρωπαίοι και Κινέζοι βλέπουν στη θυγατρική της ΔΕΗ μια σίγουρη επένδυση σε έναν κόσμο αρνητικών επιτοκίων, με διασφαλισμένη απόδοση γύρω στο 7% και χαμηλό βαθμό ρίσκου, καθώς τα κεφάλαια που απαιτούνται για νέα δίκτυα και εκσυγχρονισμό των παλαιών ανακτώνται μέσα από τις ρυθμιζόμενες από τη ΡΑΕ ταρίφες, οι οποίες επιμερίζονται στα τιμολόγια που πληρώνουμε οι τελικοί καταναλωτές, ως τέλος διανομής δικτύου.
Βλέπουν επίσης τεράστιες ευκαιρίες καθώς η θυγατρική της ΔΕΗ καλείται να αντικαταστήσει την πλειονότητα του σημερινού αριθμού των 7,5 εκατομμυρίων παλαιών μετρητών με «έξυπνους», έργο ύψους 1,5 δισ .ευρώ, αλλά και επειδή πάνω στα 239.000 χλμ. του πεπαλαιωμένου δικτύου μπορεί να κουμπώσουν οπτικές ίνες, προκειμένου αυτό να χρησιμοποιηθεί ως βάση ανάπτυξης δικτύου κινητής τηλεφωνίας πέμπτης γενιάς (5G).
6. Έρχεται η ηλεκτροκίνηση
Τα νερά είναι άγνωστα, το εγχείρημα πρωτόγνωρο και ο στόχος, το 30% των αυτοκινήτων που θα κυκλοφορούν το 2030 στους ελληνικούς δρόμους να είναι ηλεκτροκίνητα, μοιάζει δύσκολος να επιτευχθεί. Το στοίχημα απαιτεί γενναία κίνητρα (τελούν υπό επεξεργασία) για επιδότηση αγοράς ηλεκτροκίνητων οχημάτων, μείωση κόστους ταξινόμησης και χρήσης μέσω φορολογικών απαλλαγών, ειδική τιμολογιακή πολιτική στα προγράμματα ασφάλισης, μειωμένα διόδια, μαζί με κίνητρα χρήσης, όπως ελεύθερη είσοδος και καθημερινή κυκλοφορία εντός των μεγάλων πόλεων, ελεύθερη στάθμευση στους ΟΤΑ όπου εφαρμόζεται ελεγχόμενο σύστημα και φυσικά δημιουργία δικτύων παροχής ενέργειας για την επαναφόρτιση των οχημάτων.
Ήδη, η ΔΕΗ εξήγγειλε ότι μέσα στην επόμενη 2-3ετία θα δημιουργήσει 1.000 σταθμούς φόρτισης πανελλαδικά και μεσοπρόθεσμα αυτοί θα φτάσουν τους 10.000. Στο νέο εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ), που εγκρίθηκε χθες από το ΚΥΣΟΙΠ και αποστέλλεται στις Βρυξέλλες προς έγκριση, προβλέπεται ότι η διείσδυση των ηλεκτροκίνητων οχημάτων θα αρχίσει σταδιακά μετά το 2020, με ραγδαία επιτάχυνση από το 2027 και μετά και αποκορύφωμα το 2030.
Σύμφωνα με το σχέδιο που είχε τεθεί σε διαβούλευση, οι πωλήσεις προβλέπεται να ανέλθουν το 2020 σε πάνω από 1.200 ηλεκτροκίνητα οχήματα, να αυξηθούν το 2022 σε περίπου 7.500, να εκτιναχθούν το 2025 σε 24.000, να διπλασιαστούν το 2027 σε 40.000, να φτάσουν το 2029 τα 66.000, για να ξεπεράσουν το 2030 τα 82.000.
Τα νούμερα που ζαλίζουν (στόχοι ΕΣΕΚ για επενδύσεις έως το 2030)
9 δισ. ευρώ σε νέα έργα ΑΠΕ (κυρίως αιολικά, φωτοβολταϊκά)
5,5 δισ. σε νέες υποδομές ηλεκτρικού συστήματος
1,3 δισ. ευρώ σε νέες θερμικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής και κεντρικές μονάδες αποθήκευσης
3,5 δισ. ευρώ σε νέα έργα ανάπτυξης δικτύου διανομής ηλεκτρισμού και ψηφιοποίηση
2,2 δισ. σε νέους διασυνοριακούς αγωγούς φυσικού αερίου
2 δισ. σε νέα δίκτυα και αποθήκευση φυσικού αερίου
800 εκατ. ευρώ σε έρευνα και καινοτομία
11 δισ. σε επενδύσεις ενεργειακής εξοικονόμησης κυρίως στα κτίρια, τομέας που μαζί με τις ΑΠΕ φιλοδοξεί να δημιουργήσει πάνω από 60.000 θέσεις εργασίας
1,5 δισ. σε περιβαλλοντική αναβάθμιση των διυλιστηρίων
Οι βασικές ανατροπές
12, οι λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ που κλείνουν ως το 2023
11.500, έναντι 15.350 σήμερα, το προσωπικό της ΔΕΗ ως το 2024
1 GW, οι νέες της επενδύσεις σε ΑΠΕ ως το 2024 από κοινού με ιδιώτες
49%, το ποσοστό πώλησης του ΔΕΔΔΗΕ
100%, το ποσοστό πώλησης της ΔΕΠΑ Υποδομών
65%, το ποσοστό πώλησης της ΔΕΠΑ Εμπορίας
Εκπτώσεις, συμβόλαια α λα κινητής και υπηρεσίες για το «έξυπνο» σπίτι, τα νέα πακέτα για τον καταναλωτή
1.200, τα ηλεκτροκίνητα οχήματα που προβλέπεται να ταξινομηθούν το 2020, ενώ θα φτάσουν τα 82.000 το 2030.
* Αναδημοσίευση από τον «Φιλελεύθερο» της Παρασκευής 20 Δεκεμβρίου 2019.
