Είναι το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης ένα προσωρινό εργαλείο που απλώς θα βοηθήσει τις χώρες της ΕΕ να ξεπεράσουν την πανδημική κρίση ή αποτελεί τη «στιγμή Χάμιλτον» για την Ευρώπη, ήτοι έναν πιο μόνιμο μηχανισμό που θα οδηγήσει στην πραγματική οικονομική ενοποίηση;
Σε αυτό το ερώτημα προσπαθεί να δώσει απάντηση η Goldman Sachs, αναλύοντας τις διάφορες απόψεις που επικρατούν, το όραμα των Ευρωπαίων αλλά και τη… σκληρή πραγματικότητα.
Το Ταμείο Ανάκαμψης συμφωνήθηκε ως ένα έκτακτο πακέτο ενίσχυσης των οικονομιών στον απόηχο των δραματικών επιπτώσεων της πανδημίας. Μετά την εκταμίευση των επιχορηγήσεων την επόμενη πενταετία, η αποπληρωμή των πόρων έχει σχεδιαστεί για την περίοδο 2027-2058, μέσω ενός συνδυασμού συνεισφορών των κρατών-μελών και νέων πηγών εσόδων της Ε.Ε.
Πολλοί ωστόσο υποστηρίζουν ότι το Ταμείο είναι κάτι περισσότερο από έκτακτο εργαλείο και αποτελεί σημαντική πρόοδο προς την υλοποίηση των… Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης.
Άλλοι θεωρούν ότι το Ταμείο Ανάκαμψης θα γίνει θεσμός -αλλά παροχής δανείων και όχι επιδοτήσεων - ενώ οι πιο «προχωρημένοι» σε φαντασία εκτιμούν ότι θα αποτελέσει την αρχή για τη δημιουργία ενός κεντρικού δημοσιονομικού μηχανισμού που θα έχει λόγο τόσο στα φορολογικά όσο και στις δαπάνες.
Τι από όλα αυτά, λοιπόν, είναι το Ταμείο Ανάκαμψης; Σηματοδοτεί τη «στιγμή Χάμιλτον» για την Ευρώπη;
Υπενθυμίζεται ότι ο Αλεξάντερ Χάμιλτον ήταν ένας από τους Πατέρες του Έθνους των ΗΠΑ, ο πρώτος υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, ενώ αναγνωρίζεται ευρέως ότι ηγήθηκε της αμοιβαιοποίησης των χρεών των 13 αμερικανικών αποικιών κατά την Αμερικανική Επανάσταση και επινόησε το χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ.
Δεδομένων των πολιτικών δυσκολιών ως προς το να συμφωνηθεί ένας μεγάλος, κεντρικός δημοσιονομικός μηχανισμός, η Goldman Sachs εκτιμά ότι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης θα προωθήσει την ευρωπαϊκή δημοσιονομική ενοποίηση πιο σταδιακά και όχι άμεσα, αλλά σε πολλές διαστάσεις.
Η αμερικανική τράπεζα βάζει χαμηλά τον πήχη σε ό,τι αφορά τη συνέχιση του μηχανισμού παροχής δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης, τονίζοντας ωστόσο ότι θα αποτελέσει προηγούμενο για τη δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού δημοσιονομικού εργαλείου το οποίο θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περιόδους κρίσης.
Με άλλα λόγια, η Goldman πιστεύει ότι το Ταμείο Ανάκαμψης δεν θα έχει προσωρινό χαρακτήρα, αλλά ούτε θα αποτελέσει και τη «στιγμή Χάμιλτον» για την Ευρώπη. Είναι πάνω απ’ όλα, ένα πολύ σημαντικό βήμα στον δύσκολο, όπως και να τον δει κανείς, δρόμο της ευρωπαϊκής ενοποίησης.
Όποιο και αν ήταν το όραμα ή ο σκοπός των Γερμανών και των Ιταλών, του Βορρά και του Νότου αν θέλετε, όταν συμφωνούσαν στη δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης, υπάρχει και η σκληρή πραγματικότητα. Ποια είναι αυτή;
Όσο πειστικά ή ενδιαφέρονται κι αν είναι τα οικονομικά επιχειρήματα για τη μετατροπή του Ταμείου σε μόνιμο μηχανισμό – αφού ο ESM θα συμπληρωνόταν από έναν πιο κεντρικό δημοσιονομικό μηχανισμό - είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί συμφωνία σε πολιτικό επίπεδο, ξεκαθαρίζει η Goldman και γι’ αυτό θα βοηθήσει σταδιακά.
Αν, για παράδειγμα, οι Ευρωπαίοι συμφωνούσαν στη συνέχιση του δανειακού μηχανισμού του Ταμείου, θα έπρεπε κάποια στιγμή να γίνει roll over του νέου χρέους της ΕΕ πιο πέρα από τον προγραμματισμένο ορίζοντα, αφού τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης συνοδεύονται από πολύ ήπιες προϋποθέσεις.
Δεύτερον, ο οίκος εκτιμά ότι οι νέες πανευρωπαϊκές πηγές εσόδων θα δώσουν τη δυνατότητα κατάρτισης μεγαλύτερου Κοινοτικού Προϋπολογισμού. Ο μεγαλύτερος προϋπολογισμός με τη σειρά του, θα μπορούσε να επιτρέψει στις επιδοτήσεις να λειτουργήσουν ως μηχανισμός εφαρμογής προαπαιτούμενων, στην περίπτωση που το Ταμείο Ανάκαμψης αποδειχθεί ένα αποτελεσματικό εργαλείο συντονισμού.
Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι το Ταμείο Ανάκαμψης είναι το πρώτο στην ιστορία παράδειγμα κοινής ευρωπαϊκής δημοσιονομικής αντίδρασης, καθώς για πρώτη φορά παρατηρείται αμοιβαιοποίηση χρέους και έκδοση ευρωομολόγου.
Θα μπορέσει λοιπόν να αποτελέσει μπούσουλα για μελλοντικές κρίσεις, από τη στιγμή που αποτελεί δεδικασμένο χρήσης του Άρθρου 122 του Συμφώνου Σταθερότητας για την έκδοση χρέους το οποίο διανέμεται υπό τη μορφή επιδοτήσεων.
Γι’ αυτό το λόγο, το Ταμείο Ανάκαμψης δεδομένα ανοίγει το δρόμο για την περαιτέρω ενοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όμως και πάλι δεν είναι η στιγμή που η ΕΕ αποφασίζει να περάσει το κατώφλι της πραγματικής ενοποίησης, που σημαίνει ότι όσοι περιμένουν τη μετατροπή της σε… Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης μάλλον θα πρέπει να έχουν αρκετή υπομονή.
