Σήμερα τελειώνει, θεωρητικά τουλάχιστον, η δεκαήμερη περίοδος συντήρησης του αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου Nord Stream 1, που είναι ο βασικός αγωγός μεταφοράς φυσικού αερίου προς τη Γερμανία. Η άποψη που επικρατεί μέσα στους κόλπους της ευρωπαϊκής ηγεσίας είναι πως η ροή αερίου δεν θα αποκατασταθεί μετά το πέρας της συντήρησης, καθώς η ρωσική πλευρά έχει αποφασίσει να στραγγαλίσει ενεργειακά την Ευρώπη και ειδικότερα τη Γερμανία και την Ευρωπαϊκή Ένωση, υπολογίζοντας πως χωρίς το ρωσικό αέριο η Ε.Ε. θα αντιμετωπίσει τεράστιο πρόβλημα επάρκειας ενέργειας τον ερχόμενο χειμώνα.
Προς το παρόν βέβαια, η ρωσική πλευρά αρνείται κατηγορηματικά αυτήν τη θεωρία, επιμένοντας στη δική της εκδοχή, η οποία λέει πως η μείωση των ποσοτήτων φυσικού αερίου που στέλνει το τελευταίο διάστημα στην Ευρώπη είναι αποτέλεσμα τεχνικών προβλημάτων για τα οποία δεν ευθύνεται η ίδια. Αναφερόμαστε βέβαια στην υπόθεση της περίφημης τουρμπίνας, την οποία γνωρίζει πλέον σχεδόν όλος ο κόσμος. Η ρωσική εκδοχή κέρδισε λίγο έδαφος μετά το δημοσίευμα του Reuters το απόγευμα της Τρίτης, στο οποίο παρατέθηκαν αποκλειστικές πληροφορίες του πρακτορείου, σύμφωνα με τις οποίες η ροή φυσικού αερίου θα επανέλθει αργότερα σήμερα στα προ συντήρησης επίπεδα. Χθες βέβαια τα πράγματα μπερδεύτηκαν και πάλι, καθώς η ρωσική πλευρά επανέφερε στο προσκήνιο τη «τουρμπινολογία».
Προφανώς, δεν έχει νόημα να ασχοληθούμε με το τι θα γίνει αν αποδειχθεί πως η ρωσική εκδοχή είναι η σωστή. Θα είναι μία, προσωρινή κατά πάσα πιθανότητα, παραλλαγή της γνωστής από τα παραμύθια φράσης «και έζησαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα». Για να είμαστε ειλικρινείς, δεν θα μας πειράξει και πολύ αν αποδειχθεί πως οι ευρωπαϊκοί φόβοι ήταν τελικά υπερβολικοί. Θα ασχοληθούμε λοιπόν με το τι θα γίνει αν αποδειχθούν βάσιμοι. Σίγουρα τα πράγματα δεν θα είναι καλά, καθώς θα δυσκολέψει πάρα πολύ ο στόχος της Ε.Ε. για πλήρωση των δεξαμενών αποθήκευσης φυσικού αερίου κατά τουλάχιστον 85% μέχρι την έναρξη του χειμώνα. Δεν θα πάνε καλά σημαίνει πως είναι πολύ πιθανόν να παρουσιαστούν ελλείψεις ενέργειας σε αρκετές χώρες της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Για να το εξειδικεύσουμε λίγο, υπάρχουν σημαντικές πιθανότητες να μην υπάρχει αρκετή ηλεκτρική ενέργεια στα δίκτυα της Ευρώπης και για οικιακή και για βιομηχανική κατανάλωση και ακόμα μεγαλύτερη πιθανότητα να χρειαστεί η προσωρινή απενεργοποίηση εργοστασίων, τα οποία χρησιμοποιούν ως πρωτογενή πηγή ενέργειας το φυσικό αέριο. Το αν και πότε θα παρουσιαστούν αυτές οι ελλείψεις θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες:
Από το αν το ρωσικό αέριο θα σταματήσει μόνο να πηγαίνει στη Γερμανία μέσω του Nord Stream 1 ή θα σταματήσει να πηγαίνει και σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες από όλους τους αγωγούς που έρχονται από τη Ρωσία.
Από τις καιρικές συνθήκες, οι οποίες θα παίξουν καίριο ρόλο και στην παραγωγή και στην κατανάλωση ενέργειας. Όσο πιο πολύ φυσήξει το καλοκαίρι στην Ευρώπη, τόσο περισσότερη αιολική ενέργεια θα παραχθεί, μειώνοντας την κατανάλωση φυσικού αερίου για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Επίσης, όσο λιγότεροι καύσωνες, τόσο το καλύτερο, αφού θα χρειάζεται λιγότερη ηλεκτρική ενέργεια για την ψύξη κτιρίων κάθε χρήσης, ενώ θα πέσει και η θερμοκρασία του νερού που χρησιμοποιείται για την ψύξη των πυρηνικών εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος.
Ο καύσωνας που πλήττει την δυτική Ευρώπη τις τελευταίες ημέρες έχει δημιουργήσει πρόβλημα στην ομαλή λειτουργία των γαλλικών πυρηνικών εργοστασίων, ακριβώς για αυτόν τον λόγο. Μιλώντας για νερό, η στάθμη των ποταμών έχει πέσει επικίνδυνα, δυσκολεύοντας την μεταφορά φορτίων άνθρακα από τα μεγάλα λιμάνια της Βόρειας Θάλασσας προς τα εργοστάσια και τους θερμοηλεκτρικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος της ενδοχώρας.
Από το πόσο σοβαρό και ρεαλιστικό θα είναι το τελικό σχέδιο εξοικονόμησης ενέργειας που αναμένεται να συζητηθεί αύριο Παρασκευή με σκοπό να εγκριθεί την Τρίτη 26 Ιουλίου από τους υπουργούς ενέργειας της Ε.Ε. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του Bloomberg και των άλλων διεθνών πρακτορείων, πέρα από την προτροπή για μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου κατά 15% (η οποία έχει ήδη γίνει γνωστή επισήμως) μέχρι την άνοιξη του 2023, το σχέδιο θα περιλαμβάνει προτάσεις όπως η χρήση εναλλακτικών καυσίμων στην θέση του φυσικού αερίου (μάλλον άνθρακα και πετρελαίου), η θέσπιση κινήτρων μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας από τους βιομηχανικούς χρήστες, η ενημέρωση των πολιτών για τους τρόπους με τους οποίους θα πρέπει να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας και η εκπόνηση συγκεκριμένων κανόνων για την υποχρεωτική μείωση της κατανάλωσης σε περιπτώσεις ανάγκης.
Και βέβαια, από το πόσα φορτία LNG θα φθάσουν τελικά στην Ευρώπη από τις ΗΠΑ, την Αλγερία, το Κατάρ και άλλους προμηθευτές από τώρα μέχρι τον Νοέμβριο, όταν θα αρχίσει να αυξάνεται η κατανάλωση φυσικού αερίου λόγω του ψύχους και από το πόσο ομαλά θα έρθει και το φυσικό αέριο από τους αγωγούς που το φέρνουν από το Αζερμπαϊτζάν.
Προφανώς, είναι πολύ δύσκολο να γίνουν αξιόπιστες προβλέψεις σχετικά με το πώς θα επηρεαστεί η ευρωπαϊκή οικονομία από την πιθανή μερική ή πλήρη διακοπή της παροχής φυσικού αερίου από τους ρωσικούς αγωγούς. Στελέχη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου ετοίμασαν μία μελέτη η οποία υπολογίζει πως, στην περίπτωση κατά την οποία θα διακοπεί πλήρως η ροή ρωσικού αερίου, η τιμή του φυσικού αερίου στην Ευρώπη θα διπλασιαστεί (τουλάχιστον) από τα τωρινά εξαιρετικά υψηλά επίπεδα και το ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μειωθεί κατά 2,65% μέσα σε έναν χρόνο από τώρα.
Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, το πιο ισχυρό πλήγμα θα δεχθεί η Ουγγαρία, με την Βουλγαρία, την Σλοβακία, την Κροατία και την Ολλανδία να ακολουθούν από κοντά. Σύμφωνα με πληροφορίες του Bloomberg, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά πως το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν της Ένωσης μπορεί να μειωθεί, στην χειρότερη περίπτωση, κατά 1,5% μέσα στον επόμενο χρόνο. Ως χειρότερη περίπτωση εννοούν τον συνδυασμό έλλειψης ρωσικού αερίου με έναν βαρύ χειμώνα και ανεπαρκή μέτρα μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας. Από την μεριά της η Διεθνής Ένωση Ενέργειας, δια του επικεφαλής της Φατίχ Μπιρόλ, προτρέπει την Ευρώπη να δώσει πολύ μεγαλύτερο βάρος στην εξοικονόμηση ενέργειας και ειδικότερα φυσικού αερίου, προτείνοντας μέτρα παρόμοια με αυτά που επεξεργάζεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Για τους πολίτες της Ευρώπης, το ενδεχόμενο διακοπής της ροής ρωσικού αερίου θα σημαίνει αυξημένο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας, είτε απ’ ευθείας μέσω αυξημένων λογαριασμών στο ηλεκτρικό ρεύμα είτε έμμεσα, μέσω μεγάλης επιβάρυνσης των κρατικών προϋπολογισμών που θα προσπαθήσουν να ενισχύσουν τους πολίτες. Για πολλούς μπορεί να σημαίνει και προσωρινή ανεργία, αν επαληθευθούν οι φόβοι για κλείσιμο εργοστασίων λόγω μεγάλου κόστους ή έλλειψης του ηλεκτρικού ρεύματος και του φυσικού αερίου.
Για τις επιχειρήσεις που καταναλώνουν πολύ ηλεκτρικό ρεύμα ή πολύ φυσικό αέριο, η οικονομική ζημιά μπορεί να είναι πολύ μεγάλη. Αυτό εξάλλου έχει φανεί καθαρά από τη μεγάλη πτώση των μετοχών των περισσότερων βιομηχανικών εταιρειών στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια. Το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα έντονο στην Γερμανία, που ούτως ή άλλως είναι η βιομηχανική καρδιά της ηπείρου. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα από την γερμανική χημική βιομηχανία BASF (BASF XETRA) είναι ίσως δύσκολο να βρούμε. Η μετοχή της βρισκόταν τον Φεβρουάριο λίγο κάτω από τα 70 Ευρώ και πριν μερικές ημέρες βρέθηκε λίγο κάτω από τα 40.
Η πτώση μπορεί τελικά να αποδειχθεί υπερβολική, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η επιχείρηση αυτή καταναλώνει περίπου το 4% του φυσικού αερίου που χρησιμοποιείται κάθε χρόνο στην Γερμανία. Για να καταλάβουμε την ευαισθησία των επενδυτών απέναντι στις συνέπειες της ενεργειακής κρίσης στις βιομηχανικές επιχειρήσεις, αρκεί να πούμε πως οι πληροφορίες του Reuters την Τρίτη που μας πέρασε, ανέβασαν την μετοχή της BASF κατά 4,6% δίνοντάς μας και μία γεύση για το πώς θα αντιδράσουν τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια στην περίπτωση που ο Nord Stream 1 αρχίσει και πάλι να στέλνει φυσικό αέριο, έστω και στα – ήδη μειωμένα – επίπεδα των αρχών του μήνα.
Δεν ξέρουμε τι θα γίνει τελικά, θα μάθουμε όμως αρκετά γρήγορα. Στην περίπτωση που θα επαληθευθούν οι γερμανικοί (και γαλλικοί και ιταλικοί) φόβοι για πλήρη διακοπή της παροχής αερίου, οι Ευρωπαίοι πολίτες θα χρειαστεί να δοκιμαστούμε κάτω από δύσκολες, πρωτόγνωρες για τους περισσότερους από εμάς, συνθήκες, ενώ οι ηγέτες των ευρωπαϊκών χωρών θα αναγκαστούν να διοικήσουν τα κράτη τους υπό συνθήκες πραγματικού συναγερμού (όπως λένε στις αμερικανικές ταινίες «this is not a drill»).
Είναι απόλυτα βέβαιο πως αυτή η κρίση θα αναγκάσει την Ένωση να ασχοληθεί πολύ πιο σοβαρά με την εξασφάλιση της επάρκειας ενεργειακών πόρων για τα μέλη της, καθώς και με την εκπόνηση σοβαρών σχεδίων με έμφαση στην εξοικονόμηση ενέργειας με κάθε δυνατό τρόπο. Χωρίς να είμαστε αιθεροβάμονες, αυτή η δύσκολη κατάσταση μπορεί να αποτελέσει την αφορμή για την περαιτέρω ενοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν θα είναι εξάλλου η πρώτη φορά που η Ένωση θα περάσει σε ένα ανώτερο επίπεδο μέσα από την κοινή αντίδραση των μελών της σε μία σοβαρή κρίση.
