Ο χρηματοοικονομικός κλάδος της Ευρώπης δέχτηκε μεγάλο χτύπημα στις τραπεζικές μετοχές μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία την Πέμπτη με τη γερμανική Allianz να παγώνει την έκθεση της στα ρωσικά κρατικά ομόλογα, τη βρετανική τράπεζα Lloyds να είναι σε ετοιμότητα για πιθανή κυβερνοεπίθεση και την Deutsche Bank να ετοιμάζει σχέδια έκτακτης ανάγκης καθώς οι Ευρωπαίοι ηγέτες προειδοποιούσαν για αυστηρότερες κυρώσεις έναντι της Ρωσίας.
Οι μετοχές των μεγάλων τραπεζών έκαναν βουτιά με τον δείκτη Ευρωπαϊκών τραπεζών να χάνει 6,8% ενδοσυνεδριακά, καταγράφοντας μεγαλύτερη πτώση από τις απώλειες 4,4% του ευρύτερου δείκτη Euro Stoxx. Περισσότερο χτυπημένες ήταν οι τράπεζες με σημαντική δραστηριότητα στη Ρωσία – η αυστριακή Raiffeisen Bank με πτώση 17% και η γαλλική Societe Generale που έχανε 10.8%.
Η ιταλική UniCredit, η θυγατρική της οποίας έχει μεγάλο μερίδιο στις δανειοδοτήσεις στη Ρωσία, έχανε 9% παρόλο που ανακοίνωσε ότι η έκθεση της είναι σε μεγάλο βαθμό ασφαλισμένη. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες είναι οι περισσότερο εκτεθειμένες στη Ρωσία, ιδιαίτερα αυτές της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Αυστρίας και της Ισπανίας, πολύ περισσότερο από τις αμερικανικές, σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS).
H εισβολή των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων στην Ουκρανία επιβεβαίωσε τους χειρότερους φόβους της Δύσης καθώς πρόκειται για τη μεγαλύτερη επίθεση από ένα κράτος σε άλλο στην Ευρώπη από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες εκτιμάται ότι θα επιβάλλουν νέες αυστηρές κυρώσεις στη Ρωσία, παγώνοντας τα περιουσιακά της στοιχεία και την πρόσβαση των τραπεζών της στην ευρωπαϊκή κεφαλαιαγορά και θα στοχεύσουν στα συμφέροντα του Κρεμλίνου μετά τη «βαρβαρική» επίθεση στην Ουκρανία, σύμφωνα με Ευρωπαίους αξιωματούχους.
Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι πιθανό να αποκόψει τη Ρωσία από το παγκόσμιο διατραπεζικό σύστημα πληρωμών SWIFT, κάτι που μάλλον θα ανακουφίσει τις τράπεζες της Ευρώπης, εκτιμούν αξιωματούχοι της ΕΕ. Πάντως, η Deutsche Bank και η Allianz, δύο σημαντικοί χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί στην Ευρώπη με δραστηριότητα στη Ρωσία, είναι έτοιμοι να συμμορφωθούν με τις νέες κυρώσεις.
Η Allianz, ένας από τους μεγαλύτερους διαχειριστές περιουσίας του κόσμου, ανακοίνωσε ότι το ποσοστό ρωσικών κρατικών ομολόγων στο χαρτοφυλάκιο της είναι χαμηλό και πρόσφατα είχε παγώσει περαιτέρω συναλλαγές στα χρεόγραφα αυτά. Η Deutsche Bank, όπως και άλλες τράπεζες τα τελευταία χρόνια, έχει μειώσει την παρουσία της στη Ρωσία μετά την επιβολή προηγούμενων κυρώσεων και έχει καταστρώσει σχέδιο έκτακτης ανάγκης για περιορισμό των κινδύνων. Η μετοχή της έχανε πάνω από 8,6%, από τις μεγαλύτερες πτώσεις στη μεγάλη κεφαλαιοποίηση του γερμανικού χρηματιστηρίου.
Στη Βρετανία τράπεζες όπως η Lloyds ήταν σε ετοιμότητα για το ενδεχόμενο κυβερνοεπίθεσης σε συνεννόηση με τη βρετανική κυβέρνηση. Η μετοχή της ιταλικής τράπεζας Intesa Sanpaolo που έχει χρηματοδοτήσει μεγάλα επενδυτικά πρότζεκτ στη Ρωσία, όπως τον αγωγό αερίου Blue Stream, έχανε 8% στο Μιλάνο.
Η αυστριακή Raiffeisen Bank που αυτό τον μήνα έβαλε στην άκρη προβλέψεις 115 εκατ. ευρώ για την κάλυψη ζημιών από τις κυρώσεις στη Ρωσία, ανακοίνωσε ότι είναι πρόωρο να εκτιμήσει τις επιπτώσεις της σύρραξης στη δραστηριότητα της και ότι οι θυγατρικές της στη Ρωσία και την Ουκρανία είναι καλά κεφαλαιοποιημένες και αυτοχρηματοδοτούμενες.
Παρόλο που πολλοί Ευρωπαίοι τραπεζίτες υποβάθμιζαν τη σημαντικότητα της Ρωσίας στις δραστηριότητες τους, το γεγονός είναι ότι η Ρωσία είναι στενά συνδεδεμένη με την οικονομία της Ευρώπης. Είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ευρώπης. Μερικές από τις διοικήσεις των ευρωπαϊκών τραπεζών ανησυχούν περισσότερο για τις δευτερογενείς επιπτώσεις της ρωσο-ουκρανικής κρίσης. Ο επικεφαλής της HSBC, μιας από τις μεγαλύτερες τράπεζες στην Ευρώπη, ανησυχεί για τη μεταδοτικότητα της κρίσης στις παγκόσμιες αγορές παρόλο που η έκθεση του βρετανικού ομίλου στη Ρωσία είναι περιορισμένη.
Οι κυρώσεις της Δύσης μέχρι στιγμής προκάλεσαν μόνο εκδορές στο φρούριο Ρωσία.
Όμως, οι δυτικές κυβερνήσεις θα αυστηροποιήσουν τις κυρώσεις στη Μόσχα μετά τη στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία την Πέμπτη, κλιμακώνοντας την κρίση στην ανατολική Ευρώπη. Τα μέτρα που πάρθηκαν νωρίτερα αυτή την εβδομάδα έπληξαν μερικές μόνο ρωσικές τράπεζες, στοχεύοντας στην ικανότητα της Μόσχας να αντλεί κεφάλαια και να δανείζεται στις διεθνείς αγορές χρέους. Μετά την εισβολή όμως, οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Βρετανία και οι σύμμαχοι τους θα διευρύνουν τις κυρώσεις αυτές.
Τι έχει ανακοινωθεί μέχρι τώρα
Οι Ευρωπαίου υπουργοί Εξωτερικών συμφώνησαν νωρίτερα αυτή την εβδομάδα σε κυρώσεις 27 ατόμων και νομικών προσώπων, ανάμεσα τους τράπεζες που χρηματοδοτούν δραστηριότητες στις περιοχές της Ουκρανίας που αναγνώρισε η Ρωσία. Το πακέτο αυτό των κυρώσεων συμπεριέλαβε τα μέλη της ρωσικής Βουλής που υπερψήφισαν την αναγνώριση της ανεξαρτησίας των περιοχών αυτών.
Η Βρετανία επέβαλλε κυρώσεις στον Gennady Timchenko και άλλους δύο δισεκατομμυριούχους με στενές σχέσεις με τον πρόεδρο Πούτιν και σε πέντε ρωσικές τράπεζες - Rossiya, IS Bank, GenBank, Promsvyazbank και την Black Sea Bank. Οι τράπεζες αυτές είναι μικρές και μόνο η Promsvyazbank είναι στη λίστα των συστημικά σημαντικών τραπεζών της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας.
Η τράπεζα Rossiya ήταν ήδη σε καθεστώς κυρώσεων από τις ΗΠΑ το 2014 για τις στενές της σχέσεις με αξιωματούχους του Κρεμλίνου.
Η Ουάσινγκτον επέβαλλε κυρώσεις στις τράπεζες Promsvyazbank και VEB bank, μαζί με περιορισμούς στο ρωσικό κρατικό χρέος που σύμφωνα με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Joe Biden θα αποκόψει τη ρωσική κυβέρνηση από τη χρηματοδότηση της Δύσης. Το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ επέκτεινε τους περιορισμούς για συμμετοχή στη δευτερογενή αγορά από την κεντρική τράπεζα της Ρωσίας όσον αφορά ομόλογα που εκδόθηκαν μετά την 1η Μαρτίου.
Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις
Για τα μέτρα που έχουν ήδη ανακοινωθεί, οι επιπτώσεις θα είναι μικρές. Οι μεγάλες τράπεζες της Ρωσίας είναι στενά συνδεδεμένες με το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα, που σημαίνει ότι κυρώσεις στους μεγάλους ρωσικούς παίκτες θα γίνονταν αισθητές πέρα από τα σύνορα της Ρωσίας. Οι ήδη ανακοινωθείσες κυρώσεις στόχευσαν τος μικρές τράπεζες και δεν είναι του σκέλους αυτών που επιβλήθηκαν μετά την προσάρτηση της Κριμέας το 2014, αν και πολλές από αυτές παραμένουν σε ισχύ. Η Δύση έβαλε συγκεκριμένα άτομα σε μαύρη λίστα και περιόρισε το εμπόριο τεχνολογίας με τη Ρωσία.
Οι νέες κυρώσεις της Βρετανίας απέφυγαν να χτυπήσουν τις μεγάλες κρατικές τράπεζες Sberbank και VTB, να αποκόψουν την πρόσβαση ρωσικών επιχειρήσεων σε κεφάλαια ή να απελάσουν Ρώσους ολιγάρχες από τη Βρετανία. Σύμφωνα με αναλυτές, τα ρωσικά ιδρύματα είναι σε καλύτερη θέση να ανταπεξέλθουν στις περιορισμένες κυρώσεις σε σχέση με πριν οκτώ χρόνια και οι κρατικές τράπεζες έχουν μειώσει την έκθεση τους στις δυτικές αγορές.
Από το 2014 η Ρωσία έχει διαφοροποιηθεί από τα αμερικανικά ομόλογα και το δολάριο. Το ευρώ και ο χρυσός αποτελούν μεγαλύτερο ποσοστό των ρωσικών διαθεσίμων από ότι το δολάριο, σύμφωνα με το Institute of International Finance. Έχει επίσης μακροοικονομικές άμυνες όπως συναλλαγματικά διαθέσιμα ύψους $635 δις, χαμηλό δημόσιο χρέος γύρω στο 18% του ΑΕΠ της το 2021 και πολύ πετρέλαιο, η τιμή του οποίου έχει ξεπεράσει τα $100 το βαρέλι.
Οι αναλυτές στη RAND Corporation θεωρούν ότι οι κυρώσεις μέχρι στιγμής δεν είναι σημαντικές. Το ερώτημα πλέον είναι που θα οδηγηθεί η Δύση μετά τη ρωσική εισβολή. Εκτιμούν ότι είναι πολύ πιθανό να δούμε πολύ πιο σοβαρές κυρώσεις που θα πλήξουν τη Ρωσία μετά τις τελευταίες εξελίξεις από ότι στο παρελθόν.
Τι να περιμένουμε
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι έτοιμη για επιπτώσεις που θα χτυπήσουν τη ρωσική οικονομία αλλά έχει παράλληλα τονίσει ότι δεδομένης της ενεργειακής εξάρτησης της από τη Ρωσία, θα προβεί σε αυστηροποίηση των κυρώσεων σε στάδια. Οι κυρώσεις που ανακοινώθηκαν την Τρίτη ήταν το πρώτο στάδιο.
Δεν είναι ξεκάθαρο το πότε η αν η ΕΕ θα χτυπήσει τις μεγάλες τράπεζες της Ρωσίας. Ο πρόεδρος Biden έχει πει ότι οι χώρες του G7 και οι σύμμαχοι των ΗΠΑ ετοιμάζουν πολύ αυστηρές κυρώσεις κατά της Μόσχας. Οι ρωσικές τράπεζες Sberbank και VTB είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν κυρώσεις από τις ΗΠΑ μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Σε περίπτωση που γίνει αυτό, οι αμερικανικές τράπεζες είναι πιθανό να δεχτούν αντεπίθεση όπως κυβερνοεπιθέσεις.
Τι θα μπορούσε να πονέσει περισσότερο
Αυτό που φοβίζει περισσότερο τις τράπεζες της Δύσης είναι η πιθανότητα να αποκλειστεί η Ρωσία από το παγκόσμιο σύστημα πληρωμών SWIFT που χρησιμοποιείται από 11.000 ιδρύματα σε 200 χώρες. Μια τέτοια κύρωση θα έπληττε σοβαρά τις ρωσικές τράπεζες αλλά οι ευρύτερες επιπτώσεις είναι περίπλοκες. Αποκλεισμός από το SWIFT θα δυσκόλευε τις ευρωπαϊκές τράπεζες στην επανάκτηση των χρημάτων που έχουν δανείσει. Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (ΒΙS), οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν το μερίδιο του λέοντος στη συνολική πίτα χρηματοδοτήσεων στη Ρωσία, ιδιαίτερα οι τράπεζες στην Αυστρία, την Ιταλία και τη Γαλλία.
«Londongrad» οι νέες κυρώσεις της Βρετανίας
Η Βρετανία ανακοίνωσε το δεύτερο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας την Πέμπτη μετά την στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία. Τα νέα μέτρα αποκόπτουν τις ρωσικές επιχειρήσεις από την κεφαλαιαγορά της. Θα υπάρξει πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων των μεγάλων ρωσικών τραπεζών, συμπεριλαμβάνοντας και τη δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα, την κρατικά ελεγχόμενη VTB. Θα φέρει νομοσχέδιο που θα περιορίζει τις καταθέσεις που Ρώσοι πολίτες μπορούν να διακρατούν σε βρετανικές τράπεζες και θα απαγορεύσει εξαγωγές τεχνολογίας. Θα υπάρξει άμεση απαγόρευση όλων των αδειών εξαγωγών στη Ρωσία. Θα δημιουργήσει νέα διεύθυνση στην Εθνική Υπηρεσία Εγκλημάτων που θα στοχεύει κυρώσεις εναντίον των ολιγαρχών που αποφεύγουν τη φορολογία ώστε να μην έχουν πουθενά να κρυφτούν.
Οι ρωσικές τράπεζες που θα υποστούν κυρώσεις είναι οι Bank Rossiya, Black Sea Bank for Development and Reconstruction, Genbank, IS Bank και Promsvyazbank. Η λίστα των κυρώσεων θα συμπεριλάβει και μέλη του ρωσικού κοινοβουλίου που ψήφισαν υπέρ της αναγνώρισης του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ ως ανεξαρτήτων περιοχών.
