Η διψασμένη για πράσινη ενέργεια Ευρώπη ποντάρει πολλά στον ήλιο και τον άνεμο της Αιγύπτου. Η Ελλάδα ανταγωνίζεται με την Ιταλία ποιος θα κόψει πρώτος το νήμα. Η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Αιγύπτου με στόχο να μεταφέρει «πράσινη» φθηνή ενέργεια στις ευρωπαϊκές αγορές είναι ανάμεσα στα έργα που και ρεαλιστικό δείχνει, και διεθνή στήριξη φαίνεται να εξασφαλίζει από ΕΕ και ΗΠΑ, και γεωστρατηγικά μπορεί να ενισχύσει την Ελλάδα, χωρίς αυτά να σημαίνουν ότι δεν θα δοκιμαστεί η αντοχή της Τουρκίας.
Η συνομιλία Μητσοτάκη - Αλ Σίσι την Παρασκευή που αφορούσε μεταξύ άλλων και το καλώδιο και η συνάντηση με τον Αιγύπτιο πρόεδρο το Σάββατο του Δημήτρη Κοπελούζου, επικεφαλής του ελληνικού ομίλου που προωθεί το project (GREGY) δείχνουν τόσο την ισχυρή πολιτική στήριξη στο έργο, όσο και την κινητικότητα γύρω από αυτό.
Τόσο οι Βρυξέλλες, όπως δήλωσε πρόσφατα ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της ΕΕ Φράντς Τίμερμανς, όσο και η Ουάσινγκτον, όπου ο όμιλος Κοπελούζου, παρουσίασε τη περασμένη εβδομάδα το έργο, παρουσία αμερικανών αξιωματούχων, όπως του υφυπουργού Ενέργειας και πρώην πρέσβη στην Αθήνα, Τζέφρι Πάιατ, φαίνεται να παρέχουν στήριξη στο έργο.
Σε μια συγκυρία όπου ούτως ή άλλως οι ΗΠΑ ενθαρρύνουν τη σύσφιξη της γεωστρατηγικής σχέσης Αθήνας-Καίρου, το γεγονός ότι επενδύσεις όπως η συγκεκριμένη φέρνουν πιο κοντά τον ευρωπαϊκό στόχο για οριστική απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο, εντάσσονται στο αμερικανικό ενδιαφέρον.
Στην νέα εποχή, έργα με περιβαλλοντικό αποτύπωμα έχουν βαρύνοντα ρόλο στις αμερικανικές επιλογές. Ο Τζον Κέρι, ειδικός προεδρικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για το Κλίμα, έχει επισκεφτεί τέσσερις -πέντε φορές την Αίγυπτο για το θέμα αυτό. Και η «πράσινη» ενέργεια των 3,5 γιγαβάτ που θα έρχονται στην Ευρώπη μέσω του καλωδίου, ισούται με 4,5 bcm φυσικού αερίου, μειώνοντας τις εκπομπές CO2 κατά 10 εκατ τόνους το χρόνο.
Στη «κούρσα» πάντως των στρατηγικών ηλεκτρικών διασυνδέσεων μπήκε πρόσφατα και η Ιταλία υποβάλλοντας στην Αίγυπτο πρόταση για θαλάσσιο καλώδιο που θα μεταφέρει στις ιταλικές ακτές «πράσινη» ενέργεια, ανάλογη του ελληνικού, 2,5 - 3 γιγαβάτ. Οι Ιταλοί, που κατέθεσαν την πρόταση τον Ιανουάριο και μιλούν για χρηματοδότηση από ιταλικές τράπεζες και ευρωπαϊκά κονδύλια, έχουν το μειονέκτημα της μακρύτερης όδευσης, αφού καλείται να καλύψει απόσταση 1.600 χλμ.
Στα πλεονεκτήματα της ελληνικής πρότασης, το χαμηλότερο κόστος, αφού η όδευση είναι 950 χλμ, ακολουθώντας τη διαδρομή Ελ Σαλούμ (στα σύνορα της Αιγύπτου με τη Λιβύη) - Νέα Μάκρη (Αττική), αλλά και το γεγονός ότι πρόκειται για πιο ώριμο έργο, καθώς από το Δεκέμβριο έχει υποβληθεί αίτημα χρηματοδότησης στην ΕΕ για ένταξη στο καθεστώς των Έργων Κοινού και Αμοιβαίου Ενδιαφέροντος με τρίτες χώρες (PCI/PMI). Η ανακοίνωση της short list με τα PCI/PMI αναμένεται τον Ιούνιο του 2023 και οι τελικές ανακοινώσεις των Βρυξελλών τον Νοέμβριο.
Το κατά πόσο θα το δούμε να γίνεται πράξη, θα εξαρτηθεί από το πόσο γρήγορα θα «τρέξουν» οι τεχνικές μελέτες σκοπιμότητας που θα κρίνουν το χρονοδιάγραμμα και το τελικό κόστος υλοποίησης ενός δύσκολου έργου με μέγιστα βάθη που φτάνουν τα 2,6 -2,7 χιλιόμετρα. Σε σημερινές τιμές, το καλώδιο εκτιμάται σε πάνω από 4 δισ ευρώ, με στόχο να μεταφέρει 3,5 γιγαβάτ από ενέργεια που θα παράγεται από φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα, ισχύος 9,5 γιγαβατ (8 δισ κατ’ εκτίμηση), που θα κατασκευάσει ο όμιλος Κοπελούζου στην Αίγυπτο από κοινού με επενδυτές.
Τα κόστη του έργου, που αθροιστικά φτάνουν τα 12 δισ. ευρώ, αλλά και η γεωπολιτική του σημασία, καθιστούν μονόδρομο την συνεργασία με ξένους επιχειρηματικούς ομίλους, με τον όμιλο Κοπελούζου να βρίσκεται, όπως λένε οι πληροφορίες, σε επαφές, με μεγάλες δυτικές, αμερικανικές και ευρωπαϊκές εταιρείες. Αντίστοιχες επαφές φαίνεται ότι γίνονται με ονόματα από ΕΕ, ΗΠΑ, Μ.Ανατολή, ακόμη και από Ιαπωνία για την από κοινού ανάπτυξη των επενδύσεων ΑΠΕ στην Αίγυπτο.
Γιατί η Αίγυπτος;
Η αιτία που η Αίγυπτος φέρεται να έχει πάρει κεφάλι για τη μεταφορά «πράσινης» ενέργειας στην Ευρώπη, έναντι άλλων βορειοαφρικανικών χωρών με ανάλογο ηλιακό και αιολικό δυναμικό, συνδέεται καταρχήν με το ευρύτερα φιλοδυτικό προφίλ της κυβέρνησης Σίσι. Δεν είναι τυχαίο ότι εκτός των Ιταλών, το Κάιρο δέχεται και από αλλού προτάσεις για αντίστοιχα σχέδια, μεταξύ των οποίων και από την επίσης ελληνική εταιρεία Eunice.
Τα τεχνικά πλεονεκτήματα (capacity factors) της ανάπτυξης ανανεώσιμων στην αιγυπτιακή γη είναι ασύγκριτα, λένε οι γνωρίζοντες. Σε επίπεδο αιολικού δυναμικού, υπάρχουν περιοχές όπου η ταχύτητα του ανέμου ξεπερνά τα 10 μέτρα το δευτερόλεπτο, όταν στην Ελλάδα, τα έργα με τις μεγαλύτερες αποδόσεις βρίσκονται σε σημεία με ταχύτητες 6,5 - 7 μέτρα.
Όσο για το ηλιακό δυναμικό, οι τιμές των 15-17 δολαρίων ανά μεγαβατώρα που έδωσαν παλαιότερες δημοπρασίες για φωτοβολταϊκά στην Αίγυπτο, ακόμη και αν συνυπολογιστούν τα κόστη μεταφοράς προς Ευρώπη, είναι και πάλι άκρως ανταγωνιστικές σε σχέση με τις ελληνικές και τις ιταλικές.
Και η εξαγωγή προς Ευρώπη;
Το άλλο μεγάλο κεφάλαιο αφορά το πως όλη αυτή ενέργεια θα μπει μέσω διασυνδέσεων στην Ελλάδα και θα φτάσει στην Ευρώπη. Εξετάζονται πολλά σενάρια. Ένα περιγράφεται ήδη στο νέο επενδυτικό πρόγραμμα του ΑΔΜΗΕ, σύμφωνα με το οποίο, το υφιστάμενο υποθαλάσσιο καλώδιο Ελλάδας-Ιταλίας, ισχύος μόλις 500 MW, πρόκειται να διπλασιαστεί φτάνοντας το 1 GW. Εφόσον επιλεγεί μια τέτοια πρόταση, μέρος της «πράσινης» αιγυπτιακής ενέργειας θα μπορούσε μέσω του ελληνικού συστήματος να διοχετευθεί υποθαλάσσια στην Ιταλία.
Ένα άλλο πιο δύσκολο σενάριο, για το οποίο είχε μιλήσει για πρώτη φορά τον Οκτώβριο ο υπ. Ενέργειας Κ. Σκρέκας, αφορά ένα νέο κάθετο ηλεκτρικό διάδρομο, αρχικής ισχύος 3 GW με προοπτική να φτάσει στα 9, που θα συνδέει την Ελλάδα με την Αυστρία και τελική κατάληξη τη νότια Γερμανία. Ειδικά στο Νότο, η Γερμανία, λέγεται ότι δυσκολεύεται να αναπτύξει μεγάλης κλίμακας έργα ΑΠΕ, λόγω των περιβαλλοντικών όρων προστασίας του Μέλανα Δρυμού.
Σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό, η διασύνδεση θα ακολουθεί τη διαδρομή Ελλάδα-Αλβανία και από εκεί θα μπορούσαν να επιλεγούν δύο διαφορετικές οδεύσεις. Η μία να διασχίσει το Μαυροβούνιο, την Κροατία και την Σλοβενία, καταλήγοντας στην Αυστρία. Και η δεύτερη, υποθαλάσσια από τα παράλια της Αλβανίας μέχρι τη Σλοβενία και από εκεί με χερσαία όδευση προς Αυστρία και Νότια Γερμανία.
Η μάχη των επόμενων 50 ετών
Ένα είναι βέβαιο όποια διαδρομή και να επιλεγεί και όποιο σενάριο να επιλεγεί. Η Αίγυπτος και συνολικά η Β.Αφρική είναι το γήπεδο για την ενεργειακή μάχη των επόμενων 50 ετών.
Ισπανία και Μαρόκο συνδέονται ήδη μέσω ηλεκτρικών γραμμών, ενώ οι δύο χώρες έχουν συμφωνήσει και στην κατασκευή μιας τρίτης. Τυνησία και Αλγερία σχεδιάζουν διασυνδέσεις που θα περνούν κάτω από το στενό της Σικελίας και θα φτάνουν στην Ιταλία και στην Ισπανία.
«Η Αφρική θα είναι πιθανότατα ο σημαντικότερος εταίρος μας στις ΑΠΕ», δήλωσε πρόσφατα ο αντιπρόεδρος της ΕΕ Φράντς Τίμερμανς, μιλώντας για την Αίγυπτο και όχι μόνο.
Και οι ΗΠΑ, που ειδικά μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχουν αποφασίσει να επιστρέψουν στρατηγικά στην Μ.Ανατολή και την Αν.Μεσόγειο, αναγνωρίζοντας στην Ελλάδα συγκεκριμένο γεωπολιτικό ρόλο, παρακολουθούν από κοντά τις ενεργειακές εξελίξεις, όπως αυτές στον άξονα Αθήνας - Καΐρου.
