Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Ενώ η συζήτηση για την εγγύηση των καταθέσεων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο συνεχίζεται, χωρίς ωστόσο να υπάρχει ούτε πρόοδος ούτε μια γενικότερη κατεύθυνση, στην Ελλάδα διαμορφώνεται –καθυστερημένα λόγω capital controls - μία νέα εποχή για τις καταθέσεις στην οποία τα χρήματα που «κάθονται» στις τράπεζες δεν δίνουν κάποιο τόκο, με αποτέλεσμα οι καταθέτες να οδηγούνται εκ των πραγμάτων σε λύσεις που εμπεριέχουν επενδυτικό ρίσκο.
Ποιος μπορεί να ξεχάσει τα χρόνια πριν την κρίση αλλά και μέχρι το 2012 όταν τα επιτόκια των προθεσμιακών καταθέσεων ξεπερνούσαν ακόμη και το 5% ή την εποχή των υψηλών επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών που έκαναν ελκυστικά λόγω αποδόσεων τα ομόλογα; Οι καιροί αυτοί έχουν περάσει ανεπιστρεπτί, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την επόμενη δεκαετία, ενώ δεν λείπουν και εκτιμήσεις που τοποθετούν τα επιτόκια διεθνώς σε επίπεδα κοντά στο μηδέν για τις επόμενες δύο δεκαετίες.
Τα επιτόκια των τραπεζικών καταθέσεων σήμερα – είτε πρόκειται για ταμιευτήρια είτε για προθεσμιακές - είναι ουσιαστικά μηδενικά, ενώ ομόλογα αξίας άνω των 12 τρισ. δολαρίων δίνουν αρνητικές αποδόσεις (πριν λίγους μήνες το ύψος των ομολόγων με αρνητικές αποδόσεις ήταν 17 τρισ. δολάρια).
Αυτό σημαίνει ότι τα εισοδήματα που προέρχονται από τόκους καταθέσεων και ομόλογα αναπόφευκτα περιορίζονται και μάλιστα σημαντικά. Οι ελληνικές τράπεζες, μάλιστα, αναμένεται να μειώσουν περαιτέρω τα επιτόκια μέσα στο 2020 με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε σταδιακά στο τέλος της εποχής των προϊόντων εγγυημένου κεφαλαίου.
Είναι λοιπόν εύλογο – και σε συνδυασμό βέβαια με την κρίση και την υπερφορολόγηση των τελευταίων χρόνων - να μειώνονται κάθε χρόνο τα υπόλοιπα των προθεσμιακών καταθέσεων. Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, από το 2010 μέχρι σήμερα οι προθεσμιακές καταθέσεις των νοικοκυριών έχουν υποχωρήσει από τα 26 δισ. ευρώ στα 7,5 δισ. ευρώ και οι προθεσμιακές επιχειρήσεων από τα 7,7 δισ. ευρώ στα 1,45 δισ. ευρώ. Όσο για τα επιτόκια, ένα απλό ταμιευτήριο σήμερα δίνει επιτόκιο της τάξης του 0,2% και μία προθεσμιακή κυμαίνεται στο… εντυπωσιακό εύρος του 0,4%-0,6%. Τα στοιχεία δείχνουν ότι πριν από 7-8 χρόνια οι απλές καταθέσεις έδιναν επιτόκιο της τάξης του 3% και οι προθεσμιακές 5%.
Στο εξής, όσοι θέλουν να αποταμιεύσουν και να πάρουν πίσω μία ικανοποιητική απόδοση (π.χ. 2%-5% όπως συνέβαινε παλιότερα με τις καταθέσεις) είναι αναγκασμένοι να αναζητήσουν εναλλακτικές λύσεις, όπως τα αμοιβαία κεφάλαια, τα οποία μπορούν να δώσουν μια καλή σχέση απόδοσης και ρίσκου. Οι ίδιες οι τράπεζες κατευθύνουν τους πελάτες τους προς αυτή την κατεύθυνση προτείνοντας εναλλακτικές, όπως ασφαλιστικά προϊόντα και αμοιβαία κεφάλαια.
Οι ενέργειες αυτές εντείνονται το τελευταίο διάστημα, καθώς με την πλήρη άρση των capital controls οι αποταμιευτές έχουν πλέον τη δυνατότητα να επενδύσουν και σε ξένα αμοιβαία κεφάλαια μεγάλων επενδυτικών οίκων.
Έτσι οι καταθέτες γίνονται επενδυτές και θα πρέπει να εκπαιδευτούν πριν αποφασίσουν να μετατρέψουν μία κατάθεση με μηδενικό επιτόκιο σε επένδυση που μπορεί να υπόσχεται κέρδη αλλά καμία απόδοση δεν είναι διασφαλισμένη, ούτε και οι προηγούμενες αποδόσεις διασφαλίζουν τις μελλοντικές.
Τα ομολογιακά αμοιβαία κεφάλαια που επενδύουν σε ομόλογα ανεπτυγμένων χωρών εμφανίζουν μέχρι στιγμής για το 2019 αποδόσεις από 1,75% έως 8,67%, ενώ οι αποδόσεις των ομολογιακών αμοιβαίων κεφαλαίων Ελλάδας φτάνουν έως το +35,62%. Τα διεθνή ομολογιακά σημειώνουν χαμηλότερες επιδόσεις μεταξύ 4%-6%, ενώ λόγω της μεγάλης ανόδου των χρηματιστηρίων μέσα στο έτος τα μικτά και τα μετοχικά έχουν πρωταγωνιστήσει σε επίπεδο αποδόσεων.
Οι ξένες τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα θέλουν να αξιοποιήσουν την άρση των capital controls και την μείωση των επιτοκίων καταθέσεων, προσφέροντας αμοιβαία κεφάλαια ξένων οίκων. Ένα παράδειγμα είναι η HSBC η οποία παρουσίασε μία σειρά νέων αμοιβαίων κεφαλαίων από την JPMorgan, την BlackRock, την Pimco και την Schroders τα οποία δίνουν τη δυνατότητα στους επενδυτές να εισπράττουν εισόδημα σε μετρητά απευθείας στο λογαριασμό τους, ανά μήνα ή τρίμηνο, με ελάχιστο ποσό επένδυσης τα 3.000 ευρώ. Ανάλογη είναι η κατεύθυνση όλων των τραπεζών καθώς και καταθέτες αναζητούν καλύτερες αποδόσεις αλλά και οι τράπεζες θέλουν να αυξήσουν τα έσοδα από προμήθειες.
Στη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται όσοι θέλουν να αποταμιεύσουν με κάποιο ικανοποιητικό επιτόκιο δεν μπορούν να βασιστούν στις «απλές» καταθέσεις και γι' αυτό το λόγο θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεχτικοί στις επιλογές που κάνουν αφού οποιαδήποτε εναλλακτική εμπεριέχει επενδυτικό ρίσκο.
