Το παράδοξο συνεχίζεται. Οι αντιθέσεις διογκώνονται. Σε ένα κλειστό οικονομικό περιβάλλον, στην δίνη των αυστηρών ή πιο χαλαρών lockdowns και με τα κύματα της πανδημίας να επηρεάζουν τις μεταφορές και την κοινωνική ζωή.
Μέσα σε αυτό το χάος συνυπάρχει η τεράστια οικονομική αισιοδοξία για την μετά Covid αλλά και τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται σήμερα. Δίπλα στον καταστηματάρχη που «κλαίει» έναν χαμένο χρόνο (και πόσο ακόμα) μια κρίσιμη μάζα επιχειρήσεων βρίσκεται σε επενδυτικό και επιχειρηματικό οργασμό. Τα projects στο Λονδίνο έχουν αυξηθεί κατά 50% και προετοιμάζονται μεγάλα deals εξαγορών. Πολλά χρηματιστήρια ενισχύονται εν μέσω Covid.
Από την πρώτη στιγμή που ξέσπασε η κρίση, μεγάλες εταιρείες, κυρίως στις ΗΠΑ έσπευσαν να συγκεντρώσουν φτηνό (ενίοτε και εντελώς άτοκο) χρήμα. Ως ασπίδα στις χρηματοοικονομικές συνέπειες της πανδημίας αλλά και τελικά ως μια ευκαιρία για επενδύσεις. Ακόμα και η καλβινίστρια Ευρωπαϊκή Ένωση προέβη λόγω της κρίσης σε πρωτοφανή δημοσιονομική χαλάρωση, ρίχνει 1,3 τρισ. στην αγορά και «αφήνει» τις χώρες μέλη να εφαρμόζουν πολιτικές στήριξης. Η Ελλάδα έχει διασφαλίσει πρόσβαση πλέον σε πολιτικές διάσωσης και από τις 8 Απριλίου μέχρι σήμερα έχουν εγκριθεί 23 πακέτα βοήθειας. Από το μεγάλο πακέτο εγγυοδοσίας μέχρι την ενίσχυση με 40 εκατ. ευρώ των παραγωγών κηπευτικών προϊόντων. Το Ταμείο Ανάκαμψης, οι νέοι Αναπτυξιακοί νόμοι είναι μερικά εργαλεία πλάι στο χαμηλότοκο κεφάλαιο που ήδη διοχετεύουν πολύ πιο εύκολα οι τράπεζες.
Είναι κοινό μυστικό ότι θα προκύψουν επιχειρηματικές ανακατατάξεις, θα διογκωθούν ορισμένοι «παίκτες» και θα ακούμε συνεχώς για νέες επενδύσεις. Ξεκίνησαν οι ανακοινώσεις από την φαρμακοβιομηχανία, πολλά ακούγονται στα τρόφιμα, οι δείκτες της ναυτιλίας είναι στα πάνω τους (και στα containers στα ύψη).
Μια σκληρή αλλά αισιόδοξη ανάλυση θα υποστήριζε ότι αυτού του τύπου ο μετασχηματισμός είναι υγιής καθώς βοηθά τις «καθαρές» και πιο μεγάλες εταιρείες και δεν στρέφεται προς την κοινότυπη μικρο-επιχειρηματικότητα του λιανεμπορίου και της ευκαιριακής εστίασης.
Αλλά θέλει προσοχή. Η κακή ανάπτυξη είναι ακόμα εδώ. Στην Ελλάδα ακόμα υπάρχει και βασιλεύει η καιροσκοπική επιχειρηματικότητα που θέλει να υφαρπάξει το φτηνό και διαθέσιμο χρήμα. Παρωχημένοι επιχειρηματίες συστήνουν εταιρείες, προσεγγίζουν funds και προωθούν ανεδαφικά business plans.
Ακόμα και αρκετοί υγιείς επιχειρηματίες δεν βλέπουν στην πανδημία την ευκαιρία να ξεφύγουν από την εσωτερική κατανάλωση και κεφαλαιακή ανακύκλωση. Η θλιβερή λίστα του ελληνικού Forbes 100+ (εταιρείες με κύκλο εργασιών πάνω από 100 εκατ.) είναι γεμάτη από τράπεζες, πολυεθνικές, το λιανεμπόριο ή μεταπρατικές φαρμακαποθήκες, υπηρεσίες εσωτερικού και πρώην ΔΕΚΟ.
Λίγοι οι εθνικοί πρωταθλητές (champions) με εξαγωγικό χαρακτήρα και ελάχιστες οι εταιρείες νέας τεχνολογίας, καινοτομίας και μηχανικής. Ένας ιός μπορεί να το αλλάξει αυτό δημιουργώντας ποσοτικά χαλαρό χρήμα και τραπεζική στήριξη σε νέα εγχειρήματα τώρα που το ρίσκο έχει διαφορετική διάσταση; Αυτό είναι το στοίχημα.
Για να αλλάξουμε τον τύπο της οικονομικής μας ανάπτυξης πρέπει να ψάξουμε ακούραστα τις επιχειρήσεις που μπορεί να μεγαλώσουν και μαζί τους να επεκταθούν οι εξαγωγές, το εθνικό μας brand και το επενδυτικό ενδιαφέρον.
Στα όρθια και έξω από τα καφέ (σχεδόν παράνομα) έρχονται μέσα στην καραντίνα οι επενδυτές και αρκετοί φεύγουν απογοητευμένοι από την έλλειψη ιδεών και οράματος. Η εποχή της ψεύτικης επιδότησης και της χρηματοδότησης των «φίλων» φεύγει ή πρέπει να φύγει και να επενδύσουμε στην σωστή κατεύθυνση. Αναμφίβολα οι συστημικές τράπεζες θα μοιράσουν χρήμα και σε κακές ιδέες και θα δημιουργήσουν επιχειρήσεις με υψηλό και μελλοντικά μη εξυπηρετούμενο δανεισμό. Το ζήτημα είναι μαζί με τα ξερά να ποτίσουμε και πολλά χλωρά, μια κρίσιμη μάζα στρατηγικών επενδύσεων σε μεσαίες και μεγάλες εταιρείες.
Ας μην ξεχνάμε ότι το παρελθόν μας στις κρατικές ενισχύσεις είναι θλιβερό. Η χώρα κατάφερε να μετατρέψει την ευκαιρία της ευρωπαϊκής της πορείας σε μια οικονομική κατάπτωση. Τώρα που «λεφτά υπάρχουν» πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στην προστιθέμενη αξία των επενδύσεων, στον έλεγχο των εταιρικών δανείων, στην επίβλεψη των επενδυτικών σχεδίων.
Ας το έχει αυτό υπ’ όψιν της η ηγεσία του Υπουργείου Ανάπτυξης και οι Τράπεζες, οι δύο ρυθμιστές της επόμενης ημέρας. Δεν χρειαζόμαστε μόνο επενδύσεις, χρειαζόμαστε «καλές» επενδύσεις για την επόμενη μέρα της πανδημίας.
*Ο Επαμεινώνδας Κορώνης είναι Καθηγητής Ηγεσίας και Διαχείρισης Κρίσεων στα Πανεπιστήμια Hult και Westminster του Λονδίνου
