Πολύ συχνά η επιστροφή μας από τις καλοκαιρινές διακοπές συνοδεύεται από την ευχή για «καλό χειμώνα». Έτσι όπως είναι αυτή την στιγμή η κατάσταση στην Ευρώπη, ελάχιστοι κάτοικοι της ηπείρου μας πιστεύουν πως ο ερχόμενος χειμώνας θα είναι πραγματικά καλός. Το γιατί δεν είναι καθόλου δύσκολο να το αντιληφθούμε. Πέρα από τον - δυστυχώς συνεχιζόμενο - πόλεμο στην Ουκρανία, η κατάσταση της αγοράς ενέργειας στην Ευρώπη είναι τέτοια που δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας.
Καθημερινά πλέον καταγράφονται νέα ρεκόρ στην τιμή του ευρωπαϊκού φυσικού αερίου, η οποία με την σειρά της παρασύρει και την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, η οποία στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει ξεπεράσει τα 500 Ευρώ/Mwh, τιμή σχεδόν δεκαπλάσια από την αντίστοιχη προ διετίας. Χθεσινό δημοσίευμα του Bloomberg, αναφερόμενο στην τιμή ρεκόρ του ηλεκτρικού ρεύματος στην Γερμανία, επισήμανε πως αντιστοιχεί σε τιμή αργού πετρελαίου πάνω από 1.000 δολάρια/βαρέλι.
Το γιατί συνεχίζεται η κούρσα του φυσικού αερίου το ξέρουμε πλέον όλοι καλά: Η ροή του αερίου από την Ρωσία βρίσκεται σταθερά σε πολύ χαμηλό επίπεδο, αφού η Gazprom βρίσκει συνεχώς προσχήματα για να μην την επαναφέρει στα προβλεπόμενα επίπεδα επικαλούμενη τεχνικά προβλήματα για τα οποία βεβαίως δεν φταίει ποτέ αυτή.
Την ίδια στιγμή, η ανάγκη της Νορβηγίας να χρησιμοποιήσει περισσότερο φυσικό αέριο για τις δικές της ανάγκες, λόγω της μειωμένης απόδοσης των υδροηλεκτρικών της εργοστασίων, χειροτερεύει την κατάσταση, όπως γίνεται και με τα προβλήματα πολλών πυρηνικών εργοστασίων της Γαλλίας, των οποίων η συντήρηση παίρνει πολύ περισσότερο χρόνο από τον προβλεπόμενο. Παρά το γεγονός πως η διαδικασία πλήρωσης των δεξαμενών φυσικού αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση πηγαίνει αρκετά καλά, οι συνεχείς αναποδιές δημιουργούν ακόμα μεγαλύτερη ανησυχία και δεν αφήνουν τους συμμετέχοντες στην αγορά φυσικού αερίου να σκεφθούν με αισιοδοξία και να σταματήσουν την καθημερινή τους προσπάθεια να εξασφαλίσουν ποσότητες φυσικού αερίου ανεξαρτήτως κόστους.
Αυτή την στιγμή είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί κάποιος που να είναι διατεθειμένος να δηλώσει δημοσίως πως η κατάσταση με την ενεργειακή αγορά θα βελτιωθεί σύντομα και οι τιμές δεν θα διατηρηθούν για πολύ σε τόσο υψηλά επίπεδα. Σε αυτό συντελούν και εξελίξεις, όπως οι ενδείξεις πως η Σαουδική Αραβία δεν πρόκειται να αφήσει με τίποτα την τιμή του πετρελαίου να πέσει για τα καλά κάτω από τα 100 δολάρια/βαρέλι και η λειψυδρία που επικρατεί στην ήπειρό μας «βγάζει εκτός μάχης» τις υδροηλεκτρικές εφεδρείες. Το μόνο καλό που έχει ακουστεί τις τελευταίες μέρες είναι η σταδιακή άνοδος της στάθμης των μεγάλων ποταμών της Βόρειας Ευρώπης, ειδικά του Ρήνου, πράγμα που απομακρύνει τις ανησυχίες για πιθανή αδυναμία παράδοσης του άνθρακα που βρίσκεται στις αποθήκες του Ρότερνταμ και του Αμβούργου στα θερμοηλεκτρικά εργοστάσια της γερμανικής ενδοχώρας.
Μέσα σε αυτό το κλίμα ανησυχίας, και με τις δύο μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρωζώνης, την Γερμανική και την Γαλλική, να δείχνουν πως δεν θα αποφύγουν την ύφεση, το μυαλό όλων πηγαίνει σε εξαιρετικά αρνητικά σενάρια σχετικά με το τι θα γίνει τον επερχόμενο χειμώνα. Τι φοβούνται οι πολίτες, οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις; Το μεγάλο κόστος της ενέργειας στην περίπτωση που οι τιμές δεν αρχίσουν να υποχωρούν σημαντικά και την πιθανότητα να μην υπάρχει αρκετή ενέργεια.
Ο πρώτος φόβος είναι κυρίως οικονομικού χαρακτήρα: οι κυβερνήσεις θα πρέπει να βοηθήσουν οικονομικά τους πολίτες τους, με όποιον τρόπο μπορούν να βρουν, πράγμα που σημαίνει πως οι ήδη στριμωγμένοι προϋπολογισμοί των περισσότερων κρατών θα στριμωχτούν ακόμα περισσότερο. Δεν είναι τυχαίο που ένα από τα βασικότερα θέματα που απασχολούν τους δύο υποψήφιους διαδόχους του Μπόρις Τζόνσον στην ηγεσία του Συντηρητικού κόμματος και την πρωθυπουργία του Ηνωμένου Βασιλείου είναι ο τρόπος με τον οποίον θα στηριχθούν οι Βρετανοί πολίτες για να αντιμετωπίσουν την αναμενόμενη αύξηση του ενεργειακού κόστους.
Η αναμενόμενη περαιτέρω αύξηση των επιτοκίων σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες σίγουρα δεν αφήνει τους διάφορους υπουργούς οικονομικών να κοιμηθούν το βράδυ όταν σκέφτονται πως πιθανότατα θα χρειαστεί να βρουν πρόσθετη χρηματοδότηση. Στην περίπτωση των επιχειρήσεων, το οικονομικό ζήτημα έχει και άλλες προεκτάσεις, καθώς η τεράστια άνοδος του κόστους ενέργειας καθιστά την λειτουργία πολλών εργοστασίων ασύμφορη, οδηγώντας κάποια από αυτά σε κλείσιμο και κάνοντας το ενδεχόμενο της οικονομικής ύφεσης όλο και πιο πιθανό. Με το θέμα ασχοληθήκαμε και χθες, αλλά δυστυχώς είχαμε και άλλο τέτοιο κρούσμα: H μεγάλη πολωνική εταιρεία χημικών Azoty ανακοίνωσε χθες πως θα σταματήσει κάποιες δραστηριότητές της, ανάμεσα σε αυτές και την παραγωγή διαφόρων ειδών λιπασμάτων, λόγω της πολύ υψηλής τιμής του φυσικού αερίου.
Ο δεύτερος φόβος είναι προς το παρόν θεωρητικός, αλλά δυστυχώς τίποτα δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο να γίνει πραγματικότητα. Σε χθεσινό ρεπορτάζ του Bloomberg διαβάσαμε πως ο διαχειριστής του συστήματος διανομής ηλεκτρικού ρεύματος στην Φινλανδία έχει ήδη εξειδικεύσει τα σχέδιά του για το πως θα γίνονται οι διακοπές ρεύματος σε περίπτωση ανάγκης: θα υποχρεώνει τους τοπικούς διανομείς ηλεκτρικού ρεύματος να προχωρούν σε δίωρες διακοπές ρεύματος άγνωστης προς το παρόν συχνότητας.
Ο φόβος του Φινλανδού διαχειριστή είναι πως σε περίπτωση ταυτόχρονου κύματος ψύχους σε όλες τις Σκανδιναβικές χώρες και την Φινλανδία, δεν θα υπάρχει αρκετό ηλεκτρικό ρεύμα, ιδίως μετά και τις νορβηγικές ανακοινώσεις για πιθανότατο περιορισμό των εξαγωγών ηλεκτρικού ρεύματος. Για το ίδιο θέμα, ρεπορτάζ του ίδιου πρακτορείου από την 9η Αυγούστου ανέφερε πως οι αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου ετοιμάζουν τα δικά τους σενάρια για την πιθανότητα εμφάνισης έλλειψης ηλεκτρικής ενέργειας τον προσεχή Ιανουάριο. Τα σενάρια περιλαμβάνουν διακοπές στην παροχή ηλεκτρικού ρεύματος προς τις βιομηχανικές μονάδες αλλά και την οικιακή κατανάλωση.
Η ψυχολογική κατάσταση που επικρατεί αυτή την εποχή στην Ευρώπη είναι αρκετά αρνητική, πράγμα που οδηγεί τις τιμές των ενεργειακών προϊόντων σε συνεχή άνοδο και χειροτερεύει την κατάσταση ακόμα περισσότερο, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο που έχει σαν τελικό αποτέλεσμα την όλο και μεγαλύτερη επιβάρυνση του οικονομικού κλίματος και πιθανότατα – αν κάτι δεν αλλάξει σύντομα – την βέβαιη εμφάνιση της ύφεσης. Στην πραγματικότητα βέβαια, κανείς δεν μπορεί να είναι απόλυτα σίγουρος ούτε για το πόσο ψηλά θα φθάσουν τελικά οι τιμές του φυσικού αερίου και του ηλεκτρικού ρεύματος ούτε για το αν κάποια στιγμή στο εγγύς μέλλον θα μας λείψει η ηλεκτρική ενέργεια.
Επειδή όμως δεν μπορούμε να επηρεάσουμε την εξέλιξη των καιρικών συνθηκών ούτε να επισπεύσουμε την επαναλειτουργία των αμερικανικών εγκαταστάσεων υγροποίησης φυσικού αερίου που έχουν τεθεί εκτός μάχης λόγω φωτιάς εδώ και αρκετές εβδομάδες ούτε βέβαια να σταματήσουμε τον πόλεμο, το μόνο που περνάει στην πραγματικότητα από το χέρι μας, στο σύνολο της κοινωνίας, είναι να περιορίσουμε την κατανάλωση ενέργειας όσο περισσότερο μπορούμε. Ό,τι και να γίνει, σε καλό θα μας βγει: βραχυπρόθεσμα θα μας βοηθήσει να μετριάσουμε τις συνέπειες της ενεργειακής κρίσης και μακροπρόθεσμα θα κάνει πιο εύκολο και πιο φιλικό προς το περιβάλλον το ενεργειακό τοπίο που θα προκύψει όταν αφήσουμε πίσω μας την τωρινή δύσκολη συγκυρία.
