Του Αριστοτέλη Αϊβαλιώτη
Η ιδέα είναι παλιά. Καθώς πολλοί εντοπίζουν σαν κυρίαρχο πρόβλημα στην Ελλάδα μια γενική καχυποψία, αν όχι εχθρότητα, της κοινής γνώμης απέναντι στην έννοια της επιχειρηματικότητας, του οικονομικού ανταγωνισμού, του κέρδους. Και μία αντίστοιχη προτίμηση για την κρατική ανάμιξη στις οικονομικές δραστηριότητες που έχει γιγαντώσει ένα σπάταλο και αναποτελεσματικό κράτος.
Έτσι έχει γεννηθεί η ιδέα ότι αυτό το κυρίαρχο ρεύμα στις αντιλήψεις των ανθρώπων στη χώρα μας θα μπορούσε να καταπολεμηθεί αν η επιχειρηματικότητα γινόταν μάθημα στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ώστε να χτιστεί μία πιο υγιής αντίληψη της κοινής γνώμης απέναντι στην έννοια της επιχείρησης και του επιχειρηματία.
Πράγματι, από την Παιδεία ξεκινάνε όλα. Μπορείς μέσω αυτής να διαμορφώσεις στέρεες συλλογικές αντιλήψεις για τα πράγματα, μπορείς ακόμα και να διαμορφώσεις εθνικές ταυτότητες που να αντέχουν στον χρόνο, πόσο μάλλον μια τόσο μερική κοσμοαντίληψη, όπως είναι μία μόνο πλευρά της οικονομικής μας ζωής.
Ωστόσο, ελλοχεύουν κίνδυνοι. Ο πρώτος είναι μία μετάθεση του πραγματικού μας προβλήματος. Στη χώρα μας δεν είναι ότι δεν έχουμε επιχειρήσεις και επιχειρηματίες, μάλλον έχουμε υπερβολικά πολλούς (όπως άλλωστε και γιατρούς, μηχανικούς, δικηγόρους, φαρμακοποιούς, ταξιτζήδες κ.ά.). Το αποδεικνύει το γενικά μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων και ο οικουμενικός κατακερματισμός της οικονομικής δραστηριότητας σε μικρά μεγέθη. Το πρόβλημά μας είναι ότι δεν έχουμε αρκετές μεγάλες επιχειρήσεις, τουλάχιστον εκείνου του μεγέθους που θα μπορούσαν να τις κάνουν ανταγωνιστικές, καινοτόμες, εξωστρεφείς, οικονομικά αποδοτικές και ισχυρές. Αναρωτιέται κανείς πώς μία διδασκαλία στα σχολεία θα μπορούσε να μεταφέρει σωστά αυτόν τον προβληματισμό, ιδιαίτερα σε μια χώρα που βαυκαλίζεται επί δεκαετίες να λατρεύει τους «μικρομεσαίους».
Δεύτερος κίνδυνος είναι το ποιος θα διδάσκει. Η σημερινή κυρίαρχη αντίληψη των περισσότερων δασκάλων και καθηγητών είναι μαρξίζουσα, απολύτως εχθρική με την ιδιωτική επιχειρηματικότητα, τουλάχιστον αυτό αποδεικνύουν τα αποτελέσματα των διαδοχικών συνδικαλιστικών εκλογών τους, αλλά και των αιτημάτων που αυτοί συλλογικά προβάλλουν. Πού θα βρεθούν οι κατάλληλοι διδάσκοντες; Που θα πρέπει να είναι χιλιάδες, αν υποτεθεί ότι το μάθημα της επιχειρηματικότητας θα είναι γενική προσθήκη στα σχολεία της χώρας; Θα ανατεθεί στα συλλογικά όργανα των επιχειρηματιών; Και ποια; Καθώς σε πολλά από αυτά κυριαρχούν οι ίδιες μίζερες αντιλήψεις που ακριβώς τροφοδοτούν, με αντανάκλαση, τις αρνητικές αντιλήψεις και τα στερεότυπα της κοινής γνώμης για τους επιχειρηματίες.
Τρίτος κίνδυνος, ποιος θα ορίσει τον τρόπο και το είδος διδασκαλίας. Το υπουργείο Παιδείας, όπως συνηθίζει να αποφασίζει για όλα; Και αυτό θα σημαίνει ότι το τι θα διδάσκεται θα αλλάζει ανάλογα με τις ιδιότητες (και τις ιδεοληψίες) του εκάστοτε υπουργού;
Υπάρχει και κάτι άλλο. Στην Ελλάδα η επιχειρηματικότητα στραγγαλίζεται με κάθε ευκαιρία, διαχρονικά, επί δεκαετίες, με τις αλλεπάλληλες αποφάσεις του κράτους και το ρυθμιστικό βάρος που συνεχώς αυξάνεται. Τα ποσοστά κέρδους των επιχειρηματικών προσπαθειών είναι τελικά μικρά, σαν αποτέλεσμα της κρατικής θεσμικής βαρβαρότητας, της υπερβολικής και ανερμάτιστης φορολογίας, του συνεπαγόμενου από το θεσμικό πλαίσιο κατακερματισμού των επιχειρήσεων και τελικά από το μικρό μέγεθος της εσωτερικής αγοράς. Και όμως, σε πείσμα όλων αυτών η ιδιωτική επιχειρηματικότητα συνεχίζεται. Και κατά καιρούς ακμάζει. Καθώς η επιχειρηματική ιδιότητα δημιουργείται σε κάποιο βαθμό και από την άγνοια κινδύνου (πολλές φορές και από τη σκέτη άγνοια) των ανθρώπων που έχουν εκείνο το ζουζούνι της δημιουργίας μέσα τους. Αναρωτιέμαι, αν τους κάνουμε κοινωνούς των κινδύνων και των βασάνων που τους περιμένουν, στη μικρή τους ηλικία, πριν επιχειρήσουν, πόσοι άραγε από αυτούς δεν θα απογοητευτούν και δεν θα ξεκινήσουν ποτέ αυτό το ταξίδι προς το ρίσκο και το άγνωστο, στη χώρα αυτή που βρισκόμαστε και ζούμε;
Επιχειρηματικότητα στα σχολεία; Ας μετρήσουμε σωστά τους κινδύνους.
* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος» στις 27.11.2018.
