Του Απόστολου Σκουμπούρη
Η αποκατάσταση του κύρους της ελληνικής κεφαλαιαγοράς – που λόγω των τρανταχτών περιπτώσεων Folli Follie και Creta Farms – έχει τρωθεί σημαντικά, θα είναι μια από τις κύριες «αποστολές» της νέας ηγεσίας της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, υπό την προεδρία της νομικού κας Βασιλικής Λαζαράκου.
Έγκριτη νομικός, με 20ετή θητεία σε χρηματιστηριακές και τράπεζες, γνωρίζει εκ των έσω τα της εποπτικής αρχής καθώς ήταν αντιπρόεδρός της την τριετία 2012- 2015. Παράλληλα, άριστοι γνώστες του αντικειμένου είναι και οι δύο που έχουν επιλεγεί για τις θέσεις αντιπροέδρων, οι οποίες θα καλυφτούν από την κα Νατάσα Στάμου, επί σειρά ετών νομικό της ΕΧΑΕ και τον κ. Νίκο Κονταρούδη, προερχόμενο από την Pantelakis Securities, με ειδίκευση στην αγορά Παραγώγων.
Η κα Λαζαράκου είναι η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της εποπτικής αρχής στα 30 χρόνια που Επ. Κεφαλαιαγοράς λειτουργεί ως ανεξάρτητη Αρχή, υπαγόμενη στο υπουργείο Οικονομικών.
Μολονότι σε όλες τις χώρες και όλες τις αγορές, ακόμη και τις πολύ μεγάλες όπως τις ΗΠΑ υπάρχουν πάντα φαινόμενα κατάχρησης και απάτης, στην Ελλάδα η ζημιά που έγινε κυρίως από την περίπτωση της Folli Follie, είναι τεράστια. Και τούτο διότι το μέγεθος της απάτης, επί σειρά ετών, κατ'' εξακολούθηση, κατ'' επάγγελμα και κατά σύστημα, είναι από τις σπάνιες περιπτώσεις και στην Ευρώπη.
Δεν ήταν μια μικρή, περιφερειακή εταιρεία της μικρής αποτίμησης, αλλά ένα προβεβλημένο μέλος της ελίτ του Χ.Α., του FTSE 25, μέλος του διεθνούς δείκτη Morgan Stanley Capital International (MSCI), έκανε placements σε ξένους θεσμικούς και σύναπτε ο ομολογιακά δάνεια εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ.
Οι ευθύνες της απερχόμενης διοίκησης της εποπτικής αρχής, είναι μεγάλες. Υπήρξε αδράνεια, καθυστέρηση, αδικαιολόγητη υποτίμηση του θέματος και ευθυνοφοβία. Η ζημιά είναι πολύ μεγάλη, ευρύτερα. Η υπόθεση της Folli Follie έφερε την Ελλάδα στον παγκόσμιο «χάρτη» με τις πιο... εμφατικές επιχειρηματικές απάτες όλων των εποχών. Στηλιτεύτηκε ολόκληρη η εγχώρια επιχειρηματική και χρηματιστηριακή κοινότητα, σε μια συγκυρία που η χώρα πάλευε και παλεύει να αποκαταστήσει την αξιοπιστία της διεθνώς.
Πέρα για πέρα άδικο ασφαλώς, διότι στην Ελλάδα υπάρχουν –μεταξύ άλλων- άριστες επιχειρήσεις και άριστοι επιχειρηματίες, παραδείγματα προς μίμηση και διεθνώς, εταιρείες διαμάντια που διαπρέπουν αξιοκρατικά στις παγκόσμιες αγορές.
Τι ζητά η αγορά από μια εποπτική αρχή
Αυτό που πλέον ζητά η αγορά είναι γρήγορη και με αντανακλαστικά εποπτική αρχή, που να παρεμβαίνει στις περιπτώσεις όπου υπάρχουν ενδείξεις κατάχρησης ή παρανομίας και να προστατεύει τους... πολλούς από τους λίγους που παρανομούν. Αποτελεσματική εποπτεία με ίσους κανόνες για όλους. Μια αγορά για να ανθίσει και να είναι ελκυστική, θέλει δίκαιους και διαφανείς κανόνες.
Οι απαιτήσεις των καιρών έχουν αλλάξει. Αυτό που χρειάζεται η αγορά από μια εποπτική αρχή, δεν είναι μόνο «στεγνός» εποπτικός, τιμωρητικός ρόλος, αλλά μια δημιουργική και εξωστρεφής προσέγγιση με στόχο τη γενικευμένη αναστήλωση του κύρους της Κεφαλαιαγοράς, που εδώ και χρόνια, δεν ελκύει πλέον, ούτε νέες προς εισαγωγή επιχειρήσεις, αλλά ούτε πολλούς Έλληνες επενδυτές.
Παρά την εύλογη αύξηση των κωδικών, λόγω της ανόδου, η αλήθεια είναι ότι η μεγάλη μάζα των Ελλήνων απέχει σχεδόν ολοσχερώς από τη χρηματιστηριακή – επενδυτική διαδικασία, με την αγορά – σε μεγάλο τμήμα του κόσμου – να παραμένει «λερωμένη» και στηλιτευμένη από τις αμαρτίες του παρελθόντος.
Η «κληρονομιά» της φούσκας του ''99 – που φέτος κλείνει είκοσι χρόνια - εξακολουθεί – όσο κι αν το ξεχνούν ορισμένοι – να πληγώνει την αγορά, καθώς έκαψε μια ολόκληρη επενδυτική γενιά, «δαιμονοποιώντας» την ενασχόληση με τις επενδύσεις, τις μετοχές, το κέρδος από αυτές αλλά και τις πιθανότητες απώλειας...
Το... ρεκόρ φυγής στελεχών της Creta Farms
Η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν φημίζονταν η ελληνική αγορά και οι εγχώριες επιχειρήσεις – πλην φωτεινών εξαιρέσεων - για το σύγχρονο τρόπο διοίκησης, τη διαφάνεια και τις οργανωτικές δομές, ήτοι για την εφαρμογή των κανόνων της λεγόμενης Εταιρικής Διακυβέρνησης.
Όμως, περιπτώσεις όπως Folli Follie και Creta Farms έβγαλαν στην επιφάνεια με εμφατικό τρόπο τη μεγάλη αυτή παθογένεια του ελληνικού επιχειρείν. Η οικογενειοκρατία και η απουσία σύγχρονων εσωτερικών ελεγκτικών δομών, σε πολλές περιπτώσεις, αποδεικνύεται… κατάρα, ακόμη και για καλές εταιρείες, με καλά προϊόντα.
Η περίπτωση της Folli Follie ήταν η κορυφή του παγόβουνου, όμως ήρθε η ιστορία της Creta Farms, να βγάλει στην επιφάνεια με απολύτως χαρακτηριστικό τρόπο το τεράστιο έλλειμμα εταιρικής διακυβέρνησης. Μια εταιρεία με αξιοσημείωτη επιχειρηματική πορεία, ηγέτιδα στην αγορά αλλαντικών στην Ελλάδα, με πολλές διεθνείς πατέντες, εξαιρετικό brand και από τις λίγες, τις ελάχιστες παραγωγικές επιχειρήσεις στον πρωτογενή τομέα στη χώρα μας.
Όμως, εδώ και χρόνια, ήταν φανερό πως διοικούνταν με τρόπο πολύ μακριά από τις αρχές της εταιρικής διακυβέρνησης. Το γεγονός ότι κανένας οικονομικός διευθυντής ή άλλο υψηλόβαθμο στέλεχος δεν στέριωσε την τελευταία 15ετία στην κρητική εταιρεία, θα έπρεπε να έχει προβληματίσει πολλούς.
Πρόκειται ίσως για ανεπανάληπτο ρεκόρ, που όμως, τόσο για την απερχόμενη διοίκηση της Επ. Κεφαλαιαγοράς όσο και για την αμέσως προηγούμενη πριν τον Χαράλαμπο Γκότση, δεν έχριζε αντικείμενο έρευνας...
Με καμιά επιχειρηματική και οικονομική λογική δεν μπορεί να δικαιολογηθεί η αποχώρηση εννέα οικονομικών διευθυντών, πέντε υπευθύνων λογιστηρίου και αρκετών εσωτερικών ελεγκτών μέσα σε μια 15ετία! Ειδικά την τελευταία τριετία, οι αλλαγές στους οικονομικούς διευθυντές ήταν κάτι πρωτοφανές και μάλλον δεν έχει ξαναγίνει, τουλάχιστον από πλευράς εισηγμένης επιχείρησης!
Συνάμα, πολύ συχνές αλλαγές έχουν γίνει σε όλα τα τμήματα του διοικητικού προσωπικού και της Επιτροπής Ελέγχου τα τελευταία χρόνια.
Οι... κακές γλώσσες λένε ότι οι διαρκείς αποχωρήσεις οικονομικών διευθυντών και κορυφαίων στελεχών οφείλονταν στην ετερόκλητη πίεση από τους δύο πόλους διοίκησης, με ό,τι μπορεί να συνεπάγεται αυτό. Όμως, η... κοινή λογική λέει ότι κανένα στέλεχος δεν αφήνει την εργασία του μέσα στην κρίση... αβασάνιστα. Πρέπει να υπάρχει σοβαρός λόγος. Όταν αυτός ο σοβαρός λόγος – φαίνεται πως – ισχύει για πολλούς, τότε παύει να είναι... σύμπτωση!
Και όμως, κανένα ερώτημα της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς δεν υπήρξε τόσα χρόνια για το πρωτοφανές αυτό φαινόμενο της αποχώρησης των στελεχών από μια εταιρεία, με καλό brand, τζίρο εκατ. ευρώ και ισχυρό momentum. Και φαίνεται πως εκεί κρύβονταν η... αιτία του κακού!
Η οικογενειοκρατία στις επιχειρήσεις
Η ελληνική επιχειρηματικότητα, το χρηματιστήριο αλλά και εν γένει η ελληνική οικονομία έχει πληρώσει πολύ ακριβά και συνεχίζει να πληρώνει την... οικογενειοκρατία στον τρόπο διοίκησης, τόσο σε δεκάδες εισηγμένες αλλά και σε χιλιάδες μη εισηγμένες εταιρείες.
Από την περίοδο της χρηματιστηριακής φούσκας του ''99, είχε διαφανεί πως ένας κυρίαρχος λόγος που φτάσαμε εκεί, ήταν η απουσία σύγχρονων μορφών διοίκησης και απουσίας δομών διαφανούς οργανωτικής λειτουργίας.
Οι εισηγμένοι ιδιοκτήτες – στην ουσία – έπρατταν όπως... επιθυμούσαν, πουλούσαν πακέτα, έκαναν παιχνίδια με τις μετοχές, ρευστοποιούσαν κατά το δοκούν, εξαγόραζαν άλλα... διπλανά «μαγαζιά» με αδιαφανείς διαδικασίες, χρέωναν υπέρμετρα τις εξαγορές αυτές και γενικώς υπήρχε ένας ευτελισμός της επιχειρηματικής – χρηματιστηριακής κοινότητας.
Είναι κοινή κουλτούρα στην Ελλάδα το... one man show, όπου ο ιδρυτής και βασικός μέτοχος δεν δίνει λογαριασμό πουθενά, διατηρεί απολύτως ελεγχόμενο διοικητικό συμβούλιο, χειραγωγώντας και όλες τις άλλες δομές, όπως την επιτροπή ελέγχου, όπου συχνά «παρκάρονται» συγγενικά πρόσωπα!
Μια τριτοκοσμική κατάσταση που – όπως αποδείχτηκε – έκρυβε τελικά πολλά κουφάρια, πολύ δήθεν, πολύ ψέμα, πολλή απάτη...
Στο παρελθόν είδαμε μετόχους – ιδιοκτήτες να μη δίνουν λογαριασμό σε κανέναν, να ρετουσάρουν όπως θέλουν ισολογισμούς μέσω... φουσκώματος ή ξεφουσκώματος αποθεμάτων και άλλων τρικ. Επίσης, έχουμε δει παραδείγματα εταιρειών που είναι ζημιογόνες για χρόνια, όμως οι αμοιβές για τα μέλη της διοίκησης είναι πλούσιες, σε βαθμό απολύτως σκανδαλώδη.
Οι οικογενειακές επιχειρήσεις, όπως είναι η συντριπτική πλειονότητα των επιχειρήσεων στην Ελλάδα, έχουν το μεγαλύτερο πρόβλημα, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν υπάρχουν οικογενειακές επιχειρήσεις με άριστη εταιρική διακυβέρνηση, υψηλότατη διαφάνεια και άριστες δομές λειτουργίας.
Πρώτη προτεραιότητα η Εταιρική Διακυβέρνηση
Η ελληνική χρηματιστηριακή και επιχειρηματική αγορά, έχει καθυστερήσει πολύ στο να εμφυσήσει (και να επιβάλει) τη σοβαρότητα της εφαρμογή κανόνων εταιρικής διακυβέρνησης, όπως έχει αργήσει στο να δημιουργήσει «μετρήσιμους» δείκτες για αυτές τις διαδικασίες.
Ανακοινώσεις και προσπάθειες έχουν γίνει. Όπως η εξαγγελία της επαναλειτουργίας του Ελληνικού Συμβουλίου Εταιρικής Διακυβέρνησης (ΕΣΕΔ), αλλά και η δημιουργία Δείκτη Εταιρικής Διακυβέρνησης από το Χ.Α. το 2020, μέσω του οποίου θα αξιολογούνται οι εισηγμένες εταιρείες.
Όπως έχει τονίσει ο πρόεδρος του Χ.Α. Σωκ. Λαζαρίδης «σε όλη την Ευρώπη η εταιρική διακυβέρνηση μπαίνει στο DNA των επιχειρήσεων, καθίσταται ένα από τα κεντρικά ζητήματα που αναζητούν οι υποψήφιοι επενδυτικές και μέτοχοι. Όσο πιο μεγάλη διαφάνεια έχει μια επιχείρηση προς τους μετόχους – συνεργάτες της, τόσο πιο ελκυστική καθίσταται. Η εταιρική διακυβέρνηση είναι πρώτιστο ζητούμενο σε όλη την Ευρώπη».
Ευχή όλων λοιπόν, είναι η νέα διοίκηση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς να επιτύχει στο δύσκολο, σύνθετο και απαιτητικό έργο της.
