Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, ξεκίνησε μια ανοργάνωτη συζήτηση για θέματα φορολογίας και φορολογικής πολιτικής.
Επιλεκτική αναφορά στους φορολογικούς συντελεστές, όπως για τη φορολογία μερισμάτων, κερδών, γονικών παροχών, ή και τον ΦΠΑ, περισσότερο προκάλεσε σύγχυση παρά φώτισε το όποιο πρόβλημα.
Έλειψε και συνεχίζει να λείπει από τη συζήτηση το ζήτημα της φοροδιαφυγής, που είναι και ο ελέφαντας στο δωμάτιο.
Παλαιότερη μελέτη του ΔΝΤ δείχνει ότι από το 2000 έως και το 2016 η αδήλωτη οικονομία στην Ελλάδα κυμαίνεται, με μικρές αποκλίσεις, γύρω στο 30% ΑΕΠ ετησίως. Μια τελευταία μελέτη της Διεθνούς Διαφάνειας σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας δείχνει ένα μέγεθος 26% του ΑΕΠ για το 2020, σχετικά κοντά στο 30%.
Με την υπόθεση ότι η παραοικονομία είναι περίπου στο 30% του ΑΕΠ, με ονομαστικό ΑΕΠ το 2023 στα 220 δισ. ευρώ και ένα μέσο φορολογικό συντελεστή εισοδημάτων, π.χ. επίσης στο 30%, η απώλεια φορολογικών εσόδων το 2023 υπολογίζεται να είναι περίπου 20 δισ. ευρώ Αυτός είναι ο ελέφαντας στο δωμάτιο. Το μέγεθος είναι τόσο μεγάλο, που υπερσκελίζει οποιαδήποτε άλλη συζήτηση. Καθιστά εμφανές σε όλους το τι ακριβώς σημαίνει περισσότερη φορολογική δικαιοσύνη. Σημαίνει σημαντική μείωση της ετήσιας διαρροής του ποσού αυτού.
Άλλοι ερευνητές από την Τράπεζα της Ελλάδος, οι οποίοι εκτίμησαν ένα υπόδειγμα γενικής ισορροπίας της ελληνικής οικονομίας, ισχυρίζονται ότι στη διάρκεια της κρίσης η παραοικονομία εκτινάχτηκε προς τα πάνω κατά περίπου ένα τρίτο του προηγούμενου μεγέθους της και, ως συνέπεια, για να πιαστούν οι τότε δημοσιονομικοί στόχοι της Τρόικα, πρώτον, οι νομιμόφρονες πολίτες υπερ-φορολογήθηκαν και δεύτερον, η ύφεση κατέληξε πολύ μεγαλύτερη της αναμενόμενης.
Με άλλα λόγια, αφού για να πιαστούν οι στόχοι φορολογήθηκαν λιγότεροι, αυτοί οι λιγότεροι υπέφεραν περισσότερο και μαζί τους ολόκληρη η οικονομία. Η παραοικονομία δεν αφαιρεί μόνον έσοδα από το κράτος, αλλά σε περίπτωση μιας αρνητικής διαταραχής, δημιουργεί και ένα φαύλο κύκλο ελεύθερης πτώσης της οικονομίας. Είναι διπλό το κακό που επιφέρουν στους υπόλοιπους πολίτες αυτοί που φοροδιαφεύγουν.
Χθες ο κεντρικός μας τραπεζίτης, ο κ. Στουρνάρας, επανέφερε το ζήτημα, παραθέτοντας τον εξής καθαρό συλλογισμό: Με εγχώρια κατανάλωση 140 δισ. ευρώ το 2022 και δηλωμένα εισοδήματα €80 δις, και με τις τραπεζικές καταθέσεις που αυξάνονται, φαίνεται να λείπουν από τα δηλωμένα εισοδήματα τουλάχιστον €60 δις.
Τρομακτική η απόκλιση μεταξύ πραγματικών και δηλωμένων εισοδημάτων.Το ποσό αυτό μας φέρνει πολύ κοντά στις προηγούμενες εκτιμήσεις, αφού ισοδυναμεί με 29% του ονομαστικού ΑΕΠ του 2022.
Για θέματα παραοικονομίας έχουν γίνει και πιο συγκεκριμένες μελέτες σχετικά με την απώλεια φορολογικών εσόδων από τον ΦΠΑ. Η Ελλάδα χάνει περίπου το 20% των εσόδων που έπρεπε να εισπράξει από τον ΦΠΑ, δηλαδή περίπου 3,2 δισ. ευρώ το 2020, μια απώλεια υπερδιπλάσια από την αντίστοιχη απώλεια, π.χ., στη Γερμανία. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σαφής βελτίωση στα έσοδα του ΦΠΑ, με την απώλεια να μειώνεται. Αυτό είναι αποτέλεσμα της αυξημένης χρήσης ηλεκτρονικών πληρωμών, οι οποίες εκτινάχθηκαν μετά την έλευση της πανδημίας και βοηθούν στη σταδιακή μείωση της παραοικονομίας.
Ας δούμε τη μεγάλη εικόνα, τη μακροοικονομική. Οι απώλειες στα έσοδα είναι μεγάλες και οι ανάγκες μας, επίσης, μεγάλες. Η Ελλάδα χρειάζεται φορολογικά έσοδα για να επενδύσει στην Παιδεία, την Υγεία, την Άμυνα, και, γενικότερα, να αυξήσει την παραγωγικότητα, τους μισθούς και το μέσο βιοτικό επίπεδο.
Συνεπώς, ο διάλογος για τη φορολογία πρέπει να μπει στη σωστή του διάσταση: Να αφορά στην εμφάνιση των αδήλωτων εισοδημάτων και του αδήλωτου πλούτου, και όχι στη φορολογία του υπάρχοντος πλούτου και εισοδημάτων. Η πολιτική αντιπαράθεση ας επικεντρωθεί σε αυτό που πιστεύω όλοι συμφωνούν, στην πάταξη της φοροδιαφυγής. Τότε το αποτέλεσμα της αντιπαράθεσης θα έχει θετικό πρόσημο για τη χώρα μας, πιθανόν να φέρει και νέες πρακτικές ιδέες.
Είναι άμεση προτεραιότητα για την επόμενη κυβέρνηση, να εξετάσει σοβαρά το θέμα της τεράστιας φοροδιαφυγής και το πώς με την επέκταση της χρήσης των ηλεκτρονικών πληρωμών θα τη μειώσει, πώς π.χ. θα συνδεθούν οι ταμειακές μηχανές με τα POS, οι ταμειακές με την ΑΑΔΕ, κλπ. Ελπίζουμε και περιμένουμε πολλά.
* O Γκίκας Χαρδούβελης είναι ο πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος και πρώην υπουργός Οικονομικών.
