Αντιμετωπίσιμες είναι οι επιπτώσεις της οξυμένης κρίσης μετά την εισβολή στην Ουκρανία, σύμφωνα με (συγκρατημένο και ιδιαίτερα μετριοπαθές) βασικό σενάριο που επεξεργάστηκε η Εθνική Τράπεζα και το οποίο προβλέπει μικρότερη ανάπτυξη φέτος με αύξηση του ΑΕΠ 3% αλλά υποχώρηση των πιέσεων στο πρώτο εξάμηνο του 2023.
Προβλέπει επίσης κορύφωση των πληθωριστικών επιδράσεων στο δίμηνο Μαρτίου- Απριλίου στο 8%-8,5% και σταδιακή πτώση του πληθωριστικού ρυθμού από το τρίτο τρίμηνο με κατάληξη στο 3,6% στο τέλος της χρονιάς, διαμορφώνοντας μέσο ετήσιο πληθωρισμό 5,8% φέτος. Αυτή η σταδιακή αποκλιμάκωση οδηγεί σε μέσο πληθωρισμό 1,4% του 2023, όταν και η ανάπτυξη θα επιταχύνει στο 4,1%.
Υπενθυμίζεται εδώ ότι το βασικό σενάριο της ΕΤΕ πριν την εισβολή ήταν για ανάπτυξη 4,4% το 2022, αλλά η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία άλλαξε εντελώς τα δεδομένα. Η εξασθένηση του οικονομικού κλίματος φέτος είναι περιορισμένη και τα μέτρα στήριξης απορροφούν τμήμα του πλήγματος στο διαθέσιμο εισόδημα το 2022, ενώ οι τουριστικές εισπράξεις, αυξάνουν στο 85% του επιπέδου του 2019 (έτους ρεκόρ) ή αυξάνουν κατά 4,5 δισ. ευρώ ετησίως από το 2021 δηλαδή κατά 43% από πέρυσι. Οι επιδόσεις του τουρισμού είναι κρίσιμες για την επίτευξη των στόχων του σεναρίου αυτού, όπως και για την επίτευξη καλύτερων επιδόσεων ακόμα.
Σύμφωνα με το βασικό σενάριο οι μέσες ετήσιες τιμές 2022 θα είναι :
- Στα 105 δολάρια το βαρέλι για το πετρέλαιο brent
- Στα 125 ευρώ η μεγαβατώρα για το φυσικό αέριο (αγορά Ολλανδίας TTF)
Η Διεύθυνση Οικονομικής Ανάλυσης της Εθνικής Τράπεζας, αναφέρει ότι «παρότι παραμένει δύσκολο να αποδοθεί συγκριμένη πιθανότητα πραγματοποίησης στο κάθε σενάριο, θεωρούμε ότι αυτό που περιγράφουμε ως βασικό, το οποίο υποθέτει σταδιακή υποχώρηση των πιέσεων μέχρι το πρώτο εξάμηνο του 2023, καθώς και το ευνοϊκό σενάριο που προβλέπει ταχύτερη ομαλοποίηση εντός του 2022, συγκεντρώνουν τις μεγαλύτερες πιθανότητες βάσει των εξελίξεων των τελευταίων δύο εβδομάδων».
Το ευνοϊκό σενάριο προβλέπει ταχύτερη ομαλοποίηση εντός του 2022, με άνοδο του ΑΕΠ κατά 4% φέτος και 4,5% το 2023, μέσο πληθωρισμό φέτος στο 4,4% και 0,6% του χρόνου, με μέση τιμή αερίου στα 89 ευρώ η μεγαβατώρα φέτος και στα 45 ευρώ για το 2023.
Οι πιέσεις στις τιμές ενέργειας και πρώτων υλών
Το θέμα της ενεργειακής ασφάλειας αλλά και της επαρκούς προσφοράς μιας σειράς αγαθών και πρώτων υλών, των οποίων Ρωσία και Ουκρανία είναι βασικοί εξαγωγείς (κυρίως σιτηρά, λιπάσματα, συγκεκριμένα μέταλλα και πρώτες ύλες για τη χημική βιομηχανία και την αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή), αποτελούν παράγοντες που θα μπορούσαν να έχουν, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, σημαντικές αρνητικές επιδράσεις, αναφέρει η ανάλυση της Εθνικής.
«Αναφορικά με την Ελλάδα, ο κίνδυνος ενεργειακής επάρκειας, ακόμη και σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, είναι περιορισμένος, κυρίως λόγω:
- των συγκριτικά μικρών εγχώριων αναγκών, σε σύγκριση με τις ανάγκες της ΕΕ, σε φυσικό αέριο (το οποίο αντιστοιχεί σε περίπου 20% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας στην οικονομία, με το 7% να προέρχεται από τη Ρωσία),
- της επιλογής για περαιτέρω αξιοποίηση φορτίων υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG – που προσεγγίζει πλέον το 1/2 των συνολικών εισαγωγών αερίου στη χώρα στις αρχές του 2022 – με την τρέχουσα δυνατότητα υποδοχής και αποθήκευσης να είναι πολλαπλάσια από αυτή που διασφαλίζουν οι υφιστάμενες ροές,
- της εντατικότερης χρήσης και των νέων επενδύσεων σε ΑΠΕ, με βελτιούμενες και τις καιρικές συνθήκες όσο πλησιάζουμε την άνοιξη, και
- της δυνατότητας, σε ακραίο ενδεχόμενο, αύξησης της χρήσης λιγνιτικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής.
Η πρόσθετη δημοσιονομική στήριξη αποτρέπει διψήφιο πληθωρισμό
Η άμεση δημοσιονομική στήριξη που παρέχεται για τον μετριασμό των επιδράσεων των ενεργειακών ανατιμήσεων – συνεκτιμώντας τις ανακοινώσεις στις 17 Μαρτίου για ενεργοποίηση πρόσθετης δέσμης ενεργειακών μέτρων 1,1 δισ. ευρώ, κυρίως για το δίμηνο Μαρτίου-Απριλίου, προσεγγίζει έως σήμερα τα 2 δισ. ευρώ για το 2022. Βάσει των προβλέψεων για την πορεία της ενέργειας που ενσωματώνονται στο βασικό μας σενάριο και θεωρώντας ότι θα επιχειρηθεί να διατηρηθεί στο σύνολο του έτους ένα πλέγμα προστασίας αντίστοιχο με το μέσο όρο του πρώτου τετραμήνου – θεωρούμε ότι η αξία της άμεσης στήριξης θα αγγίξει σε ετήσια βάση τα 4 -4,5 δισ. ευρώ.
Ο καθαρός δημοσιονομικός αντίκτυπος εκτιμάται σε περίπου 2-2,5 δισ. ευρώ περίπου (1,3% του ΑΕΠ), βασιζόμενοι στην υπόθεση ότι τα έσοδα από τη διάθεση των δικαιωμάτων ρύπων, που συνιστούν βασική πηγή χρηματοδότησης των επιδοτήσεων στους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου μέσω πόρων του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης, καθώς και οι λοιποί σχετικοί χρηματοδοτικοί πόροι, θα κινηθούν ανοδικά σε συνάρτηση με τις αυξημένες τιμές, στα 1,5-2 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, το πρωτογενές έλλειμμα θα διαμορφωθεί στο 1,5-1,8% του ΑΕΠ – πολύ κοντά στο στόχο του προϋπολογισμού (1,2%) – ή και ακόμη χαμηλότερα αν ληφθούν υπόψη:
- η μετακύλιση (carry-over effect) τμήματος της αναμενόμενης δημοσιονομικής υπεραπόδοσης κατά το 2021, και
- (ii) οι ενθαρρυντικές ενδείξεις για την πορεία των φορολογικών εσόδων κατά το πρώτο δίμηνο του 2022, τα οποία υπερβαίνουν κατά τουλάχιστον 0,3 δισ. ευρώ, το στόχο του προϋπολογισμού, εξαιρώντας την επίδραση των εσόδων που εισπράχθηκαν μεν τους δύο πρώτους μήνες του τρέχοντος έτους, αλλά αφορούν έσοδα του 2021.
Επιπτώσεις σε εμπόριο και τουρισμό από το εμπάργκο στη Ρωσία
Σε μακροοικονομικό επίπεδο, οι δυνητικές άμεσες επιδράσεις από μια ενδεχόμενη διακοπή στο εμπόριο με τη Ρωσική Ομοσπονδία, εξαιρουμένου του τομέα της ενέργειας, είναι αμελητέες, καθώς οι συνολικές εξαγωγές προς Ρωσία ακολουθούν σταθερά πτωτική τροχιά την τελευταία δεκαετία και έχουν περιοριστεί στο 0,5% των συνολικών ελληνικών εμπορευματικών εξαγωγών το 2021, ανερχόμενες σε €0,2 δισ. (0,1% του ΑΕΠ από 0, % το 2012).
Αντίστοιχα, η επίδραση στον τουρισμό αναμένεται να είναι επίσης μικρή, καθώς το μερίδιο της ρωσικής αγοράς βαίνει σταθερά μειούμενο τα τελευταία 8 έτη, αντιστοιχώντας στο 0,8% των τουριστικών εισπράξεων (70 εκατ. ευρώ) και στο 0,6 % των αφίξεων από το εξωτερικό το εννεάμηνο του 2021 έναντι 2,5% των συνολικών τουριστικών εσόδων (€433 εκατ.) το 2019.
Εντούτοις, παρουσιάζουμε και ένα σενάριο παρατεταμένης κρίσης το 2022, καθώς και σε ένα τμήμα του 2023 , όπου η ενεργοποίηση πρόσθετων μέτρων και αντιμέτρων προκαλούν σοβαρές διαταραχές στη ροή φυσικού αερίου, παρατεταμένες ανατιμήσεις στο πετρέλαιο και ακόμη εντονότερες πληθωριστικές πιέσεις. Παράλληλα, το πλήγμα στο οικονομικό κλίμα και τις επιδόσεις της ευρωζώνης εξασθενεί τόσο τις εξαγωγές και όσο και τον τουρισμό.
Στο δυσμενές σενάριο, ο μέσος ετήσιος πληθωρισμός ανέρχεται σε 8,0% φέτος και στο 2,2% το 2023 , λόγω υψηλότερων τιμών ενέργειας και ισχυρών δευτερογενών επιδράσεων. Το ΑΕΠ σημειώνει οριακή μόνο αύξηση 0,2% το 2022, με ταυτόχρονη υποχώρηση της κατανάλωσης και συρρίκνωση των ιδιωτικών επενδύσεων. Ωστόσο, το 2023 το ΑΕΠ ανακάμπτει κατά 2,8%, με το επίπεδό του, όμως, να παραμένει 3,9% χαμηλότερα από το βασικό σενάριο». Το πολύ κακό σενάριο της Εθνικής έχει τρέξει με την υπόθεση μέσης ετήσιας τιμής φυσικού αερίου το 2022 στα 178 ευρώ ανά μεγαβατώρα και στα 122 δολάρια το βαρέλι για το brent
