Μπορεί να αποφευχθεί μια περίοδος παγκόσμιας λιτότητας όπου το ΔΝΤ θα έχει ρόλο σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη για να αποπληρωθούν τα περίπου 30 τρισ. δολάρια που αναμένεται να δαπανηθούν συνολικά τη διετία 2020-21 για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας;
Επειδή είναι δραματικές οι στιγμές που βιώνει η ανθρωπότητα μέχρι στιγμής όλη η προσοχή είναι στραμμένη στους εμβολιασμούς για να καταφέρουμε να επιστρέψουμε κάποια στιγμή στην κανονικότητα. Όμως υπάρχει σοβαρός κίνδυνος πολλές οικονομίες να μείνουν για πάρα πολλά χρόνια εγκλωβισμένες σε ένα φαύλο κύκλο λιτότητας παρόμοιο με αυτόν που έζησε η χώρα μας την περασμένη δεκαετία.
Δεν χρειάζεται βέβαια να πούμε ότι για την Ελλάδα μία τέτοια εξέλιξη θα ήταν απολύτως καταστροφική. Το καλό για τη χώρα μας είναι πως διεθνείς οργανισμοί, αναλυτές και παράγοντες της αγοράς, συμφωνούν ότι έχει μπροστά της μια μεγάλη ευκαιρία να αναπτύσσεται για χρόνια με υψηλούς ρυθμούς και να αντισταθμίσει το δημοσιονομικό πισωγύρισμα κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Αν, λοιπόν, η Ελλάδα αξιοποιήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και τις ευνοϊκές χρηματοδοτικές συνθήκες με τη συμμετοχή της στο QE, τότε θα μπορέσει να αναπτυχθεί με ετήσιο ρυθμό της τάξης του 3,5% την επόμενη δεκαετία, όπως εκτίμησε πρόσφατα ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, κ. Γιάννης Στουρνάρας, και να αποσοβήσει τους όποιους κινδύνους λιτότητας.
Αυτή είναι η απάντηση στον δημοσιονομικό εκτροχιασμό του 2020 και του 2021. Οι χώρες που δεν θα καταφέρουν να επιτύχουν υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης θα αναγκαστούν σε δημοσιονομική προσαρμογή – άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο. Και επειδή στην Ελλάδα μάθαμε καλά τι σημαίνει δημοσιονομική προσαρμογή στα χρόνια της κρίσης, οι προσπάθειες αυτές θα συνοδευτούν από ανάλογης έκτασης και σφοδρότητας μέτρα λιτότητας.
Μέχρι στιγμής οι δημοσιονομικοί κανόνες στην Ευρώπη έχουν μπει στην άκρη και κανείς δεν γνωρίζει αν θα επιστρέψουν το 2022. Όπως προβλέπει το ΔΝΤ, το χρέος των χωρών-μελών της Ευρωζώνης θα αυξηθεί στο 99% του ΑΕΠ στο τέλος του 2021 που σημαίνει ότι οι περισσότερες χώρες θα έχουν χρέος «μη βιώσιμο» με τη στενή έννοια του όρου, ήτοι χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ πάνω από το 60%.
Ο φόβος ανεξέλεγκτης αύξησης του δημοσίου χρέους και οι ανησυχίες υποβάθμισης από τους οίκους αξιολόγησης και κατ’ επέκταση αναταράξεων στις αγορές στην περίπτωση που τα ελλείμματα δεν κλείσουν, θα υποχρεώσουν πολλές αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες οικονομίες να σφίξουν τα δημοσιονομικά λουριά το 2021. Το ΔΝΤ εκτιμά με τα σημερινά δεδομένα, ότι οι χώρες με αυξημένο δημόσιο χρέος και δυσκολίες στη χρηματοδότηση θα προχωρήσουν σε μεγαλύτερη δημοσιονομική προσαρμογή την επόμενη 5ετία, επομένως και περισσότερη λιτότητα.
Οι περισσότερες χώρες, σημειώνει το ΔΝΤ, προβλέπεται να εμφανίσουν χαμηλότερα δημοσιονομικά ελλείμματα το 2021 σε σύγκριση με πέρσι καθώς τα έσοδα θα αυξηθούν και οι δαπάνες θα μειωθούν αυτομάτως μόλις λήξουν τα προγράμματα στήριξης της οικονομίας. Τι θα γίνει όμως αν η πανδημία δεν περιοριστεί σύντομα και η φετινή χρονιά αποδειχθεί αντίστοιχων οικονομικών επιδόσεων με το καταστροφικό 2020;
Όπως και να’ χει, τα κρατικά χρέη μετά την πανδημία θα είναι υψηλότερα από τα προ κρίσης επίπεδα για την πλειονότητα των κρατών σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα και πολλές χώρες θα αυξήσουν τα χρέη τους ακόμη περισσότερο για να καλύψουν τις ανάγκες υγείας και σύνταξης καθώς η γήρανση του πληθυσμού συνεχίζεται αλλά και για να καλύψουν τις επενδύσεις σε έργα υποδομής.
Σε αυτό το ιδιαίτερα δυσμενές σενάριο είναι πολύ πιθανό να χρειαστούν εκτεταμένες ρυθμίσεις κρατικών χρεών. Επίσης, το ΔΝΤ καλεί τις μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη που διαθέτουν άπλετο δημοσιονομικό χώρο – π.χ. η Γερμανία – να αυξήσουν σημαντικά τις δημόσιες επενδύσεις.
Εν κατακλείδι, στο βασικό σενάριο οι οικονομίες που κινδυνεύουν περισσότερο με σκληρή λιτότητα είναι των φτωχών κρατών (λ.χ. Αιθιοπία, Τσαντ, Βιετνάμ, Κονγκό), στις οποίες η πανδημία απλώς θα επιδεινώσει τις συνθήκες και θα δώσει το… τελικό χτύπημα. Οι μεγάλες οικονομίες θα έχουν για χρόνια τη δυνατότητα να δανείζονται φθηνά για να τονώσουν την ανάπτυξη και να αποφύγουν τη σκληρή λιτότητα, ενώ στην Ευρώπη σημαντικό ρόλο θα παίξει το Ταμείο Ανάκαμψης.
