Τετελεσμένα στις ενεργειακές εξελίξεις της Ανατολικής Μεσογείου επιχειρούν να επιβάλλουν η Άγκυρα και μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα της Τουρκίας και του Ισραήλ, που πριν προλάβει να στεγνώσει το μελάνι της συμφωνίας για αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ των δυο χωρών, έχουν ήδη σχεδιάσει τον αγωγό που θα μεταφέρει το φυσικό αέριο της περιοχής στην Τουρκία και από εκεί στην Ευρώπη. Συγχρόνως η έναρξη της διαδικασίας εξομάλυνσης των ρωσοτουρκικών σχέσεων, ξαναζεσταίνει τις συζητήσεις για την ενεργειακή συνεργασία μεταξύ των δυο χωρών που είχε παγώσει μετά την κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού.
Όμως κάθε άλλο πάρα είναι «αυτόματη» αυτή η διαδικασία, και παρά τις μεγάλες προσδοκίες που έχουν δημιουργηθεί απομένει πολύς δρόμος να διανυθεί ακόμη μέχρις ότου το Ισραήλ «εμπιστευθεί» το στρατηγικό πλεονέκτημα του φυσικού αερίου του στην Τουρκία και μέχρις ότου η Ρωσία επιλέξει οριστικά την Νότια Διαδρομή που δεν δείχνει να αποτελεί πλέον προτεραιότητα για την Μόσχα.
Το ενεργειακό ήταν ένα από τα βασικά κίνητρα, μαζί με αυτό της συνεργασίας στους τομείς της ασφάλειας του εμπορίου και του τουρισμού, που οδήγησε την Άγκυρα και το Τελ Αβίβ σε έναν έντιμο συμβιβασμό, αλλά απομένουν ακόμη πολλά να γίνουν προκειμένου να εγκαινιασθεί ο αγωγός προς την Τουρκία.
Τα πιο σημαντικά εμπόδια που πρέπει να υπερπηδηθούν είναι οι οικονομικές συνθήκες που θα κρίνουν και την βιωσιμότητα του έργου, οι ευαίσθητες και δύσκολες ισορροπίες μεταξύ των δυο χωρών σε ότι αφορά κρίσιμα ζητήματα της περιοχής, και φυσικά το Κυπριακό.
Ο ισραηλινός υπουργός ενέργειας Στάινιτς ήταν πάντοτε από τους πιο σθεναρούς υποστηρικτές της επιλογής της Τουρκίας για την εξαγωγή του ισραηλινού φυσικού αερίου και μέσω του τουρκικού εδάφους η εξαγωγή προς την ευρωπαϊκή αγορά.
Ο Γουβάλ Στάινιτς έσπευσε μάλιστα να δηλώσει στην Χουριέτ ότι είναι πολύ πιθανόν πλέον η εξαγωγή του ισραηλινού φυσικού αερίου να γίνει προς την Τουρκία και μελλοντικά μπορεί να εξαχθεί φυσικό αέριο και προς την Ευρώπη μέσω του δικτύου αγωγών που ώρα κατασκευάζονται (σ.σ. εννοεί τον ΤΑΝΑΡ).
Αν και όπως ο ίδιος ο κ. Στάινιτς δήλωσε η απόφαση ανήκει στις εταιρίες, και οι χώρες θα πρέπει να προσφέρουν την συναίνεση τους για την κατασκευή ενός αγωγού από το Ισραήλ προς την Τουρκία.
Ο κ. Στάινιτς πάντως έσπευσε να δηλώσει ότι προς το παρόν η ποσότητα που μπορεί να εξάγει το Ισραήλ είναι 350 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα , ενώ σε λίγα χρόνια αναμένεται με τις νέες ανακαλύψεις να αυξηθεί αυτή η ποσότητα στα 2,500 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Μια ποσότητα που όπως είπε θα είναι αρκετή για να γίνει εξαγωγή και στην Ευρώπη.
Ο κ. Στάινιτς αρκετά κυνικά δηλώνει στην τουρκική εφημερίδα ότι η μια επιλογή για το Ισραήλ είναι η μετατροπή του φυσικού αερίου σε LNG στις μονάδες υγροποίησης της Αιγύπτου και από εκεί εξαγωγή του προς την Ευρώπη, αλλά όπως είπε αυτή είναι μια αρκετά ακριβή επιλογή.
Η άλλη επιλογή όπως είπε ο ισραηλινός αξιωματούχος είναι η κατασκευή αγωγού από το Ισραήλ στην Κύπρο και από εκεί στην Ελλάδα αλλά όπως είπε αυτό είναι ένα μεγάλο πρότζεκτ που θα απαιτήσει από πέντε έως οκτώ χρόνια για να ολοκληρωθεί και είναι μια ακριβή επιλογή. Και η τρίτη επιλογή είναι εξαγωγή προς την Ευρώπη μέσω της Τουρκίας.
Προβάλλοντας τα πλεονεκτήματα της τρίτης επιλογής ο κ. Στάινιτς δήλωσε ότι ο αγωγός αυτός θα κοστίσει σχεδόν 2 δισ. δολάρια, θα χρηματοδοτηθεί από τον ιδιωτικό τομέα και μπορεί να είναι έτοιμος και λειτουργικός το 2019.
Ένα κονσόρτσιουμ 15 τουρκικών εταιριών ενέργειας (με πρώτη την Turgas στην οποία έχει αναλάβει κορυφαία θέση ο πρώην ειδικός απεσταλμένος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για θέματα ενέργειας Ματ Μπράιζα) έχουν εκφράσει ενδιαφέρον για το σχέδιο αυτό, καθώς οι ειδικοί υπολογίζουν ότι το Ισραήλ θα μπορεί να εξάγει στην Τουρκία μέχρι το 2020, 8 - 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου.
Η Τουρκία η οποία είδε να διπλασιάζονται οι ανάγκες της σε φυσικό αέριο μέσα σε μια δεκαετία στα 48,6 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα και ενώ προβλέπεται να διπλασιαστούν οι ανάγκες της τα επόμενα είκοσι χρόνια αναζητά εναλλακτικές ενεργειακές πηγές. Το Ιράν, το Αζερμπαϊτζάν, η Ρωσία είναι αξιόπιστοι προμηθευτές αλλά οι σχέσεις είναι ευάλωτες σε πολιτικές αναταράξεις, ενώ στο Ιράκ η δράση του ISIS απειλεί την ασφάλεια των αγωγών που μεταφέρουν φυσικό αέριο προς την Τουρκία.
Βεβαίως η συμφωνία προκαλεί προβληματισμό σε ΗΠΑ και Ρωσία. Η Μόσχα δεν θέλει να διαταραχθεί η ισχυρή θέση που κατέχει στην αγορά ενέργειας της Τουρκίας, ενώ οι ΗΠΑ ευνοούν για πολιτικούς λόγους τον αγωγό προς την Τουρκία, συγχρόνως όμως θέλουν να προωθήσουν το δικό τους σχιστολιθικό φυσικό αέριο προς την Εύρη, όπου ήδη έφτασε (στην Πορτογαλία) το πρώτο φορτίο αμερικανικού LNG.
Ένα από τα "όπλα" που διαθέτει η Ρωσία είναι αυτό που χρησιμοποίησε και η Σαουδική Αραβία για να διατηρήσει την δεσπόζουσα θέση στην αγορά, όπου κράτησε ψηλά την παράγωγη ώστε οι χαμηλές τιμές να αποθαρρύνουν τους εκκολαπτόμενους ανταγωνιστές της. Πριν ενάμιση χρόνο το φυσικό αέριο στην Ευρώπη στοίχιζε 11-15 δολάρια το mmbtu, ενώ στις ΗΠΑ το κόστος ήταν μόλις 2 δολάρια για κάθε mmbtu που στην Ευρώπη θα έφθανε τα 6,9 δολάρια, μια τιμή που η Ρωσία μπορεί να ανταγωνισθεί, όχι όμως και το Ισραήλ…
Ο αγωγός θα έχει κατάληξη είτε το Σευχαν είτε την Αλεξανδρέττα αλλά θα διέρχεται υποχρεωτικά από την ΑΟΖ της Κύπρου. Η λύση του κυπριακού έτσι είναι μάλλον αναγκαία προϋπόθεση για να δοθεί η έγκριση για την τοποθέτηση του αγωγού στον βυθό της κυπριακής ΑΟΖ…
Αυτή η λύση θα συμπαρασύρει και τις επιλογές της Λευκωσίας ,καθώς όσο παραμένει με τις σχετικά μικρές ποσότητες της Αφροδίτης δεν μπορεί να ακολουθήσει αυτόνομες οδούς εξαγωγής του φυσικού αερίου της. Όμως εξαγωγή του κυπριακού φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας χωρίς να έχει υπάρξει λύση του κυπριακού η τουλάχιστον αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν θα είναι εύκολο να υπάρξει.
Καθώς το Ισραήλ ουσιαστικά έχει βραχυκυκλώσει την εκμετάλλευση της Αφροδίτης, μια και δεν έχει υπογραφεί η συμφωνία συνεκμετάλλευσης των κοιτασμάτων που κείνται εκατέρωθεν της οριογραμμής, ιδέες όπως αυτές που δημοσιεύτηκαν τις προηγούμενες ημέρες ότι θα επιχειρηθεί η αποδέσμευση της εκμετάλλευσης του Αφροδίτη, με αντάλλαγμα την συναίνεση στην διέλευση του αγωγού μέσω της κυπριακής ΑΟΖ, μόνο προβλήματα θα προκαλέσουν και θα ρίξουν σκιές στις σχέσεις του Ισραήλ με την Κύπρο και την Ελλάδα.
Σε ότι αφορά τον South Stream η Ρωσία δηλώνει ότι είναι «ζωντανός» αλλά οι συνομιλίες προσκρούουν στην απροθυμία της Βουλγαρίας που θέτει μαξιμαλιστικούς όρους αλλά και στην αντίθεση των Αμερικανών, ενώ για τον Turkish Stream η Gazprom δηλώνει ότι μόνο εάν υπάρξει θετική απάντηση από την Κομισιόν θα ενεργοποιηθεί εκ νέου η πρόταση ….
Πάντως η Ρωσία προς το παρόν δείχνει να ρίχνει το βάρος της κυρίως στο σχέδιο το αγωγού Nord Stream II έχοντας την ισχυρή στήριξη ευρωπαϊκών κολοσσών και του Βερολίνου, ενώ ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός της Μόσχας στρέφεται και προς Ανατολάς με τα συμβόλαια που υπέγραψε και στην πρόσφατη επίσκεψη του στο Πεκίνο ο Β. Πούτιν για την προμήθεια της Κίνας με τεράστιες ποσότητες ρώσικου φυσικού αερίου.
