Του Ηλία Παπαγεωργιάδη*
Όταν η παγκόσμια κρίση κτύπησε την πόρτα της Ρουμανίας το 2008, η αγορά ακινήτων πάγωσε για τα καλά, όπως συνέβη παγκοσμίως, με εξαίρεση τη Νέα Υόρκη, το Λονδίνο, το Παρίσι, τη Γερμανία και ελάχιστες ακόμη εξαιρέσεις. Οι τιμές έπεσαν πολύ. Τα ακίνητα είδαν την αξία τους να πέφτει κάτω του μισού. Οι επενδυτές σταμάτησαν να αγοράζουν, οι τιμές έπεφταν συνεχώς. Τι έκανε τότε το ρουμανικό κράτος;
2009. Πώς σταμάτησε η πτώση της αγοράς ακινήτων
Εκτός από την απόλυση 100.000 δημοσίων υπαλλήλων, την οριζόντια μείωση κατά 25% μισθών και συντάξεων (που δεν ξαναμειώθηκαν και μετά από 4 χρόνια δόθηκαν πίσω) και την πολιτική απόφαση να παραμείνουν οι φόροι χαμηλοί, η τότε ρουμανική κυβέρνηση παρενέβη δημιουργώντας ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα, το Prima Casa, την πρώτη κατοικία. Με αυτό έδωσε κρατική εγγύηση στις τράπεζες για δάνεια αξίας ως 60.000 Ευρώ, ξεμπλόκαρε την αγορά και δημιούργησε ζήτηση. Τα έδωσε μόνο σε όσους πληρούσαν συγκεκριμένα κριτήρια, είχαν μισθό, μπορούσαν να πληρώσουν δόση κ.α. Όχι τυχαία, μέχρι σήμερα τα δάνεια αυτά έχουν ελάχιστους κακοπληρωτές. Το θέμα είχαμε αναδείξει στο liberal.gr τον Μάιο του 2016.
Μαζί με την ανάκαμψη της οικονομίας, που σε 18 μήνες βγήκε από την κρίση, το Prima Casa βοήθησε γρήγορα στη σταθεροποίηση των τιμών, που από το 2013 και μετά ανεβαίνουν πάντα με βάση τους κανόνες της αγοράς.
2019. «Ένα σπίτι για κάθε οικογένεια»
Τους επόμενους 15 μήνες η Ρουμανία θα ζήσει 3 εκλογικές αναμετρήσεις: Φέτος τον Νοέμβριο την εκλογή του νέου Προέδρου (προεδρική και όχι προεδρευόμενη είναι η Δημοκρατία τους), την Άνοιξη του 2020 τις δημοτικές εκλογές και τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς τις βουλευτικές, λίγο μετά τις εκλογές στις ΗΠΑ.
Το κυβερνών σοσιαλιστικό κόμμα, που νίκησε το 2016, έκανε αρκετά σωστά (μείωση φορολογίας και προσέλκυση επενδύσεων) αλλά και πολλά λάθη (τεράστια αύξηση μισθών, αποτυχημένη προσπάθεια παρέμβασης στη Δικαιοσύνη κλπ) πλέον παραπαίει. Από το 45,5% των βουλευτικών του 2016 υποχώρησε στο 22,5% στις ευρωεκλογές του Μαΐου, ισοψηφώντας στη δεύτερη θέση με το νέο «κόμμα τεχνοκρατών».
Ενώ το πρόγραμμα Prima Casa λειτουργεί εξαιρετικά και φέτος, ο υπουργός Οικονομικών της χώρας αποφάσισε να προβεί σε αλλαγές, για να δώσει το στίγμα του παραμονές των εκλογών. Έχει ενδιαφέρον να δούμε τον τρόπο σκέψης του:
Το πρόγραμμα θα ονομάζεται πλέον «O familie, o casa», δηλαδή «μία οικογένεια, ένα σπίτι»
Το ακίνητο προς αγορά μπορεί να έχει αξία ως 70.000 ευρώ
Η προκαταβολή του αγοραστή μπορεί να είναι ως και 3.500 Ευρώ (5%)
Το κράτος μπορεί να δώσει εγγύηση ως τα 66.500 Ευρώ
Η Τράπεζα της Ρουμανίας συνεχίζει να υποχρεώνει τις τράπεζες να δίνουν δάνεια με αυστηρά κριτήρια, έτσι παραμένει η διάταξη που ορίζει πως η δόση του δανείου μπορεί να φτάνει ως και το 30% του επίσημου εισοδήματος κάποιου. Όχι τυχαία, στη Ρουμανία οι καταθέσεις είναι περισσότερες από τα δάνεια.
Ποιους αφορά
Πάμε να δούμε και την πολιτική παρέμβαση επί του θέματος. Όπως δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών «Η πρωτοβουλία της Κυβέρνησης έχει πρώτα από όλα κοινωνικό χαρακτήρα, θέλουμε να στηρίξουμε τους ανθρώπους με μικρά εισοδήματα. Για αυτά σκεφθήκαμε να βοηθήσουμε τους νέους ανθρώπους που κάνουν οικογένεια να αγοράσουν μία αξιοπρεπή κατοικία».
Για να σκεφτούμε όλοι μας... στην Ελλάδα ένα τέτοιο πρόγραμμα «με στόχο τους νέους με μικρά εισοδήματα» τι όριο εισοδημάτων θα έθετε;
Στη Ρουμανία το όριο για τους πιο αδύναμους πολίτες τίθεται στα... 950 Ευρώ τον μήνα, ή ως 1.500 Ευρώ τον μήνα αν μιλάμε για οικογένεια με παιδί / παιδιά!
Δηλαδή η κυβέρνηση θεωρεί πως πάρα πολλοί πολίτες έχουν εισοδήματα πάνω από το όριο αυτό, για αυτό θέλει να ενισχύσει στοχευμένα όσους έχουν εισόδημα ως 1.500 Ευρώ τον μήνα... τους «φτωχούς και αδύναμους»!
Για οικογένειες με ένα παιδί θα υπάρξει επιδότηση επιτοκίου 0,5%. Για οικογένειες με 2 ή παραπάνω παιδιά θα υπάρξει επιδότηση επιτοκίου 1%.
Υπενθυμίζουμε ότι στην Ρουμανία ο ΦΠΑ για ακίνητα αξίας ως 100.000 Ευρώ είναι 5% και δεν χρειάζεται να τον μειώσει κάποιος, όλοι μπορούν να τον πληρώσουν.
Οι... «φτωχοί ρουμάνοι»
Στη Ρουμανία λοιπόν θεωρείται «φτωχό» ένα ζευγάρι με εισόδημα ως 1.500 Ευρώ τον μήνα.
Μεταφορά χρημάτων στην περιφέρεια και τις μικρές πόλεις
Ο υποφαινόμενος ασχολείται με τα ακίνητα στη Ρουμανία από το 2004. Τα τελευταία 2 – 3 χρόνια είναι πλέον αδύνατο να βρεθεί καλό διαμέρισμα 1 υπνοδωματίου στο κέντρο του Βουκουρεστίου με τιμή κοντά στο ποσό των 70.000 Ευρώ. Αυτές οι τιμές αφορούν συνοικίες στα όρια της πόλης, εκτός και αν μιλάμε για γκαρσονιέρες. (Έστω και έτσι, οι αποδόσεις ενοικίασης κυμαίνονται στο 5 – 8%).
Ποιους πραγματικά αφορά το πρόγραμμα αυτό;
- Όχι πολλούς στο Βουκουρέστι, όπου με τα λεφτά αυτά αγοράζεις διαμέρισμα μόνο στην περιφέρεια της πόλης. Τα διαμερίσματα μεγαλύτερης αξίας αγοράζονται μετρητοίς, από τα σχέδια, ή με κανονικό δάνειο από την τράπεζα.
- Τέτοια οικογενειακά εισοδήματα συνήθως βρίσκουμε πλέον σε μικρότερες επαρχιακές πόλεις και χωριά.
- Ουσιαστικά λοιπόν μετά από 10 χρόνια επιτυχούς λειτουργίας του προγράμματος και εκατοντάδες χιλιάδες δικαιούχους, μιλάμε για μετατόπιση των κονδυλίων και αποκέντρωσή τους. Ταυτόχρονα το Κράτος ουσιαστικά απευθύνεται προς τα εκατομμύρια των πολιτών που έχουν περισσότερα χρήματα από 1.000 – 1.500 Ευρώ / μήνα ως οικογένεια και τους λέει πως πλέον μπορούν να βρουν μόνοι τους λύση για τις στεγαστικές τους ανάγκες.
Αν το κάναμε στην Ελλάδα...
Αν η Ελλάδα εφάρμοζε ένα τέτοιο πρόγραμμα, τότε:
- Θα είχαμε ξύπνημα της κτηματαγοράς, στο τμήμα των φθηνών κατοικιών
- Εκατοντάδες χιλιάδες νέοι θα αγοράζαν σπίτι, κάτι άπιαστο για όσους δεν αγόρασαν κάτι πριν το 2010
- Ολόκληρες γειτονιές θα έπαιρναν ζωή
- Θα αποσυμπιέζονταν οι τιμές των ενοικίων, οι οποίες πιέζονται προς τα πάνω και λόγω του Airbnb
- Οι τράπεζες θα άρχιζαν να λειτουργούν ξανά ως αυτό που πρέπει να είναι: ΤΡΑΠΕΖΕΣ.
(Τα οφέλη στην οικονομία και τα έσοδα του Κράτους είναι δεκάδες και προφανή, ούτε τα αναφέρω).
Η Ρουμανία δεν είναι παράδεισος, αλλά ακόμη και οι «αριστεροί» φαίνεται να σκέφτονται συχνά «καπιταλιστικά»
Το ρουμανικό σοσιαλιστικό κόμμα είχε μετά το 2016 «το μεγαλύτερο ποσοστό κεντροαριστερού κόμματος στην Ευρώπη, πάνω από τον Σύριζα στην Ελλάδα», όπως έλεγαν οι ξένοι. Παρά το ότι σε πολλά θέματα λειτούργησε όπως το «παλιό, καλό ΠΑΣΟΚ» της δεκαετίας του 80, στην οικονομία μείωσε τους φόρους και δεν σταμάτησε τίποτε «καπιταλιστικό» από αυτά που βρήκε.
«Ασφαλίζουμε τις εγγυήσεις που δίνουμε, άρα ο κίνδυνος για το κράτος είναι μηδαμινός. Ταυτόχρονα όμως εισπράττουμε τόσα λεφτά από φόρους, ΦΠΑ, ασφαλιστικές εισφορές κλπ, που μας μένει και κέρδος!» είχε πει παλιότερα άλλος υπουργός για το Prima Casa.
Η Ρουμανία δεν είναι παράδεισος. Χρειάζεται σοβαρότητα και προσοχή για να μπει κάποιος σε αυτή την αγορά, όπως και σε κάθε ξένη χώρα. Με κακούς συμβούλους και συνεργάτες, δεν πάει κανείς μπροστά. Όμως στην ουσία προσπέρασε την Ελλάδα οικονομικά, με τους χαμηλούς φόρους έδωσε τη δυνατότητα στους πολίτες της να αποκτήσουν αρκετά χρήματα και να παραμένουν υποδανεισμένοι για τα διεθνή δεδομένα, έχοντας χρήματα και για την κατανάλωση, που ανεβαίνει και αυτή με ορμή. Έγινε μία χώρα όπου πολλοί έχουν μεγάλα εισοδήματα, όχι απλώς μία μικρή ελίτ και εκατομμύρια βγήκαν από τη φτώχεια. Συμπτωματικά (ή όχι) και φέτος θα έχει έναν από τους ισχυρότερους ρυθμούς ανάπτυξης στην Ευρώπη, άνω του 4%.
Μήπως μπορούμε να αντιγράψουμε κάτι από αυτό το μοντέλο προόδου; Μακάρι η παρούσα κυβέρνηση να τα καταφέρει προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι ίσως η τελευταία μας ευκαιρία έτσι ώστε στο μέλλον να παρουσιάσουμε το δικό μας «Prima Casa»...
* Ο κ. Ηλίας Π. Παπαγεωργιάδης είναι διευθύνων σύμβουλος της MORE στη Ρουμανία, Πρόεδρος του Ρουμανικού Συνδέσμου Βιομάζας και Βιοαερίου (ARBIO), εκλεγμένο μέλος του δ.σ. του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Βιοενέργειας (Bioenergy Europe) και Αντιπρόεδρος της Αγροτικής Ομοσπονδίας ProAgro (Ρουμανική ΠΑΣΕΓΕΣ).
**Συναντήσεις στην Αθήνα (5 και 6 Σεπτεμβρίου) και στη Θεσσαλονίκη: 5 και 9 Σεπτεμβρίου. Για περισσότερες πληροφορίες και ραντεβού: 6979 339400, [email protected]
