Ανοίγει για τα καλά το παιχνίδι στα απορρίμματα με διαγωνισμούς για τουλάχιστον είκοσι νέες μονάδες φέτος, συζητήσεις σε προχωρημένο στάδιο για επιχειρηματικές συνεργασίες και ένα σπριντ απορρόφησης πόρων το οποίο φιλοδοξεί να ενεργοποιήσει κεφάλαια ύψους περίπου 2 δισεκατομμυρίων ευρώ, που με τη μόχλευση θα γίνουν πολύ περισσότερα.
Επενδύσεις που θα μοχλεύσουν επιπλέον κεφάλαια για έργα ανακύκλωσης, στόλους οχημάτων περισυλλογής για καθεμιά από τις βασικές κατηγορίες και ρεύματα αποβλήτων (χαρτί, πλαστικά, βιοαπόβλητα, κ.λπ.), δημιουργώντας μια εκ βάθρων αλλαγή του τρόπου που διαχειριζόμαστε τα απορρίμματα και μαζί μια τεράστια νέα αγορά.
Στόχος είναι σε ένα χρόνο από σήμερα η Ελλάδα να έχει φύγει από τη θέση του πανευρωπαϊκού ουραγού, να έχει πάψει να θάβει το 80% των σκουπιδιών, να έχει κλείσει τις πενήντα και πλέον παράνομες χωματερές και να έχει απορροφήσει και το τελευταίο διαθέσιμο ευρώ του ΕΣΠΑ. Ενας πραγματικός άθλος για μια χώρα που ανακυκλώνει μόλις το 20% των απορριμμάτων που παράγει και που για να συμβεί πρέπει κράτος, επιχειρήσεις και κοινωνία να κάνουν μέσα στους επόμενους μήνες όλα όσα δεν έχουν γίνει μαζί κατά τις τελευταίες δεκαετίες.
Κυβέρνηση και τοπική αυτοδιοίκηση δεσμεύονται ότι μέσα στο 2022 η Ελλάδα θα διαθέτει τουλάχιστον είκοσι σύγχρονα εργοστάσια, έναντι μόλις τριών σήμερα, θα έχει ενσωματώσει όλες τις σχετικές κοινοτικές οδηγίες για τα αστικά απόβλητα και θα εφαρμόζει πολιτικές για καθένα από τα διαφορετικά ρεύματα αποβλήτων, αρχής γενομένης από τα βιοαπόβλητα και τους καφέ κάδους.
Σε αυτή τη φάση βρίσκεται το κεφάλαιο «απορρίμματα», τουλάχιστον σε θεωρητικό υπόβαθρο και ενώ η χώρα πασχίζει ακόμη να κλείσει τις 52 παράνομες χωματερές, για καθεμιά από τις οποίες πληρώνουμε κάθε εξάμηνο 80.000 ευρώ εφόσον παραμένει σε λειτουργία και 40.000 ευρώ εφόσον έχει κλείσει, αλλά δεν έχει αποκατασταθεί. Δεκάδες δηλαδή εκατομμύρια τα οποία θα μπορούσαν να επενδυθούν στη χωριστή συλλογή των οικιακών βιοαποβλήτων, υπόθεση ακόμη άγνωστη για τη συντριπτική πλειονότητα των ελληνικών δήμων.
Καθώς, ωστόσο, κράτος, τοπική αυτοδιοίκηση και επενδυτές επανέρχονται σταδιακά στην κανονικότητα και τα ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα απορρόφησης των κοινοτικών πόρων πιέζουν, κάτι αρχίζει και πάλι να κινείται.
Κινητικότητα
Τα δύο πρώτα, για παράδειγμα, από τα νέα εργοστάσια διαχείρισης απορριμμάτων, αυτά σε Κέρκυρα και Τρίκαλα, συνολικού ύψους 50 εκατ. ευρώ και δυναμικότητας 106.705 τόνων, δημοπρατήθηκαν στα τέλη Μαΐου, ενώ μέχρι το τέλος του έτους το υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας σχεδιάζει να κάνει το ίδιο με ακόμη 17 αντίστοιχες μονάδες.
Τον τόνο επίσης πρόκειται να δώσει προσεχώς η Αττική, δηλαδή ο μεγαλύτερος παραγωγός απορριμμάτων της χώρας, με την Περιφέρεια να καταθέτει, σύμφωνα με τις πληροφορίες, μέσα στις αμέσως επόμενες εβδομάδες τους φακέλους των έργων για Φυλή και Σχιστό στην αρμόδια διυπουργική επιτροπή για ΣΔΙΤ. Δύο νέες μονάδες, μια στον χώρο της σημερινής χωματερής της Φυλής -του μεγαλύτερου ανοιχτού ΧΥΤΑ της Ευρώπης, όπου θάβονται ετησίως πάνω από 1,6 εκατ. τόνοι από τους συνολικά 1,8 εκατ, τόνους που παράγονται στο Λεκανοπέδιο- και μια στο Σχιστό. Αμφότερα θα κατασκευαστούν μέσω συμπράξεων με τον ιδιωτικό τομέα, θα παράγουν ενέργεια από υπολείμματα απορριμμάτων και συγκεντρώνουν ήδη το επενδυτικό ενδιαφέρον όλων των εγχώριων αλλά και πολλών ξένων ομίλων του χώρου, αθροίζοντας έναν προϋπολογισμό κοντά στο 1 δισ. ευρώ, μαζί με τη μονάδα στο Γραμματικό, που επίσης προσεχώς πρόκειται να προκηρυχθεί ως δημόσιο έργο.
Είχε προηγηθεί την περασμένη εβδομάδα η προκήρυξη από τον φορέα διαχείρισης απορριμμάτων της Αττικής, τον ΕΔΣΝΑ, των διαγωνισμών για την εκπόνηση των τεχνικών μελετών για Φυλή και Σχιστό, συνολικού προϋπολογισμού 2,6 εκατ. ευρώ. Δηλαδή για τις μελέτες χωροθέτησης, μαζί με την τοπογραφική, τη γεωλογική, τη γεωτεχνική, την περιβαλλοντική, την τεχνική και την οικονομική μελέτη για καθεμιά από τις δύο νέες μονάδες. Η προθεσμία παραλαβής των προσφορών έχει οριστεί για τις 6 Ιουλίου.
«Ψήνονται» επιχειρηματικές συνεργασίες
Τα παραπάνω πυροδοτούν, όπως είναι αναμενόμενο, και επιχειρηματικές εξελίξεις. Κυοφορούνται συμπράξεις, υπάρχουν συζητήσεις και γενικότερα επικρατεί μεγάλη κινητικότητα για κάθε τομέα, από τον σχεδιασμό, την κατασκευή και την εκμετάλλευση μονάδων, έως την παροχή εξοπλισμού.
Τελευταία πληροφορία αφορά τις προχωρημένες συζητήσεις που, όπως αποκάλυψε το liberal.gr, φαίνεται ότι υπάρχουν μεταξύ του ομίλου Βαρδινογιάννη και της Ελλάκτωρ για μια ευρύτερη συνεργασία γύρω από την επεξεργασία και διαχείριση απορριμμάτων. Εφόσον η συμφωνία ολοκληρωθεί, τότε θα πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες επιχειρηματικές συνεργασίες και μάλιστα σε έναν τομέα όπου το παιχνίδι τώρα μόλις ανοίγει. Συζητήσεις οι οποίες, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο, χωρίς ακόμη να έχουν «κλειδώσει» και δεν αποκλείεται να αφορούν όλο το φάσμα των μονάδων διαχείρισης απορριμμάτων που αυτή τη στιγμή σχεδιάζονται και πρόκειται σύντομα να δημοπρατηθούν.
Εκτός όμως των δύο παραπάνω ονομάτων, θέσεις γύρω από τη νέα αυτή αγορά έχουν πάρει εταιρείες όπως η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, η Ηλέκτωρ, η J&P, η Ιντρακάτ και η Μεσόγειος, αλλά και από το εξωτερικό. Κρούσεις στα αρμόδια γραφεία αλλά και επαφές με ελληνικές εταιρείες έχουν γίνει και από τις γαλλικές εταιρείες SUEZ και Veolia, ενώ μεγάλο είναι και το γερμανικό ενδιαφέρον, όπως είχε δείξει εκδήλωση τον περασμένο Φεβρουάριο του Ελληνογερμανικού Επιμελητηρίου στη Θεσσαλονίκη.
Σε εκείνη είχαν δώσει το «παρών» συνολικά έντεκα γερμανικές εταιρείες, ανάμεσα στις οποίες κάποιες που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή ενέργειας από υπολείμματα απορριμμάτων, όπως η EEW Energy from Waste, άλλες που παράγουν μηχανολογικό εξοπλισμό (Steinert, Europress Umwelttechnik, CuyMettal Komponenten, FAN separator, ERK, κ.ά.), μέχρι και κάποιες με αντικείμενο τα μονωτικά υλικά από ανακυκλώσιμο χαρτί εφημερίδας (Bauermeister).
Είμαστε μόνο στην αρχή
Και βρισκόμαστε μόνο στην αρχή. Στο βασικό σενάριο της κυβέρνησης, το 2022 η χώρα θα διαθέτει γύρω στις 20 σύγχρονες μονάδες διαχείρισης και επεξεργασίας απορριμμάτων, πολλές από τις οποίες θα αποτελούν συμπράξεις με ιδιώτες.
Δεκαεπτά εξ αυτών θα είναι μεσαίου μεγέθους μονάδες, οι οποίες αθροίζουν επενδύσεις ύψους 700 εκατ. ευρώ (με μέσο όρο 30-35 εκατ. ευρώ ανά έργο), ενώ οι τρεις αφορούν το «βαρύ πυροβολικό», δηλαδή εκείνες σε Σχιστό, Φυλή και Γραμματικό, συνολικού εκτιμώμενου προϋπολογισμού κοντά στο 1 δισ. ευρώ.
Καλώς εχόντων των πραγμάτων, μέσα στα επόμενα χρόνια περιοχές γνωστές για τις εικόνες ντροπής με τα βουνά σκουπιδιών, όπως η Αν. Θεσσαλονίκη, η Κέρκυρα, η Ζάκυνθος, η Καβάλα, η Λέρος, η Λευκάδα, η Ναύπακτος, τα Τρίκαλα θα αποκτήσουν ευρωπαϊκά στάνταρ. Στο πολύ καλό μάλιστα σενάριο, το οποίο ωστόσο θεωρείται εξαιρετικά φιλόδοξο, το πανελλαδικό δίκτυο από νέα εργοστάσια θα φτάσει αθροιστικά στα 40.
Τα πάντα θα εξαρτηθούν από το πόσο γρήγορα θα τρέξουν δήμοι και περιφέρειες. Καλούνται να τρέξουν «κατοστάρι» για να απορροφήσουν τα εναπομείναντα 670 εκατ. ευρώ που είναι διαθέσιμα για την υλοποίηση έργων διαχείρισης απορριμμάτων από το τρέχον ΕΣΠΑ (2014-2020). Και αυτό, καθώς από τη νέα προγραμματική περίοδο, δηλαδή αυτήν μεταξύ 2021-2027, θα απαγορεύεται η χρηματοδότηση παρόμοιων έργων. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι όλοι οι παραπάνω διαγωνισμοί θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί έως το 2021 και οι μονάδες να έχουν παραδοθεί έως το τέλος του 2023, οπότε και εκπνέει η παράταση για τη χρηματοδότηση έργων από την τρέχουσα προγραμματική περίοδο.
Με άλλα λόγια, η Ελλάδα πληρώνει τις ολιγωρίες και τις καθυστερήσεις όλων των προηγούμενων ετών, αν σκεφτεί κανείς ότι από τα συνολικά 940 διαθέσιμα εκατομμύρια του τρέχοντος ΕΣΠΑ, για επενδύσεις στη διαχείριση απορριμμάτων μέχρι σήμερα δεν έχουν συμβασιοποιηθεί παρά μόλις τα… 270 εκατ. ευρώ.
Το σήμερα και η πρόκληση
Σε αυτή την «επανάσταση» που πρέπει να γίνει στο κεφάλαιο «σκουπίδια», ο πρώτος στόχος είναι μέχρι τα τέλη του 2021 να έχουν κλείσει οι παράνομες χωματερές και να έχουν μηδενιστεί τα πρόστιμα. Εκ των 52 ενεργών, πρωταγωνιστεί η Πελοπόννησος (20) και ακολουθούν το Ν. Αιγαίο (11), η Αν. Μακεδονία-Θράκη και η Δ. Ελλάδα (από 5), η Αττική, το Ιόνιο και η Στερεά Ελλάδα (από 3) και το Β. Αιγαίο με δύο. Σωρευτικά και μετά την πρόοδο που σημειώθηκε πέρυσι, οπότε και έκλεισαν πέντε χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων, η Ελλάδα καλείται να πληρώσει 4,8 εκατ. ευρώ.
Στο ερώτημα αν θα επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι, η απάντηση είναι ότι η πολιτική βούληση υπάρχει, ωστόσο το εγχείρημα είναι δύσκολο. Εχει κοινωνικές προεκτάσεις, ενώ απαιτεί συντονισμό όλων των εμπλεκομένων (υπουργεία, ΟΤΑ, επενδυτές), οι οποίοι πρέπει να τρέξουν με την ίδια ταχύτητα. Τον μαραθώνιο που έχει να διανύσει η χώρα για να συγκλίνει με την Ευρώπη δείχνει το γεγονός ότι κατέχει την 24η θέση στη διαχείριση απορριμμάτων επί συνόλου 27 χωρών-μελών στην Ε.Ε., μετά την αποχώρηση της Βρετανίας. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, το 70% των απορριμμάτων ανακυκλώνεται, μόνο το 10% θάβεται και το 20% οδηγείται στην παραγωγή ενέργειας, όταν στην Ελλάδα τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 80% ταφή και 20% ανακύκλωση. Και ενώ η χώρα δεν έχει αντιμετωπίσει το κεφάλαιο ανακύκλωση, για το οποίο η Ευρώπη έχει βρει απαντήσεις εδώ και χρόνια, καλείται σύντομα να υιοθετήσει ακόμη πιο τολμηρούς στόχους μέσω της νέας κοινοτικής οδηγίας για τα αστικά απόβλητα.
Εν προκειμένω, μέχρι τα τέλη του 2023 κάθε χώρα-μέλος πρέπει να μην αναμιγνύει βιολογικά απόβλητα με τα υπόλοιπα, αλλά να τα συλλέγει χωριστά. Οφείλει να καθιερώσει τη χωριστή συλλογή αποβλήτων τουλάχιστον για χαρτί, μέταλλα, πλαστικό και γυαλί. Πρέπει να διασφαλίζει ότι όσα απόβλητα έχουν υποβληθεί σε εργασίες ανάκτησης (π.χ. έχουν ανακυκλωθεί), θα είναι υψηλής ποιότητας, δηλαδή θα πληρούν συγκεκριμένες προδιαγραφές. Επίσης από την 1η Ιανουαρίου 2025 καθίσταται υποχρεωτική η χωριστή συλλογή επικίνδυνων οικιακών αποβλήτων, όπως προϊόντα καθαρισμού και κλωστοϋφαντουργικά, βερνίκια, χρώματα και διαλύτες. Ταυτόχρονα οι χώρες-μέλη πρέπει να καθιερώσουν μέτρα, όπως τέλος ταφής ή τέλος αποτέφρωσης, για να αντιλαμβάνονται οι πολίτες ότι η διαχείριση των σκουπιδιών δεν μπορεί να είναι… δωρεάν. Σημειωτέον ότι σε κάποιες χώρες το κόστος αποκομιδής απορριμμάτων συμπεριλαμβάνεται μαζί με τη θέρμανση στα κοινόχρηστα και καταβάλλεται από τον ιδιοκτήτη του σπιτιού, ο οποίος στη συνέχεια το ενσωματώνει στο ενοίκιο.
Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο που κυκλοφόρησε 6-7 Ιουνίου
