Ένα από τα χαρακτηριστικά της τελευταίας δεκαετίας ήταν η ραγδαία αύξηση του αριθμού των επιχειρήσεων - ζόμπι στον πλανήτη ως απόρροια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και του μόνιμου περιβάλλοντος μηδενικών επιτοκίων. Με απλά λόγια, επιχειρήσεις-ζόμπι θεωρούνται εκείνες που επιβιώνουν με… μηχανική υποστήριξη, ήτοι με δανεικά και όχι με οργανική κερδοφορία. Η γιγάντωση του φαινομένου οδήγησε στην εισαγωγή του όρου «zombification», που αφορά στην πλήρη εξάρτηση της οικονομίας από φθηνό χρήμα το οποίο ανακυκλώνεται και συντηρεί στη ζωή υπερχρεωμένες και μη παραγωγικές επιχειρήσεις.
Σήμερα, οι εκτιμήσεις στην πλειονότητά τους κάνουν λόγο για 3 φορές βαθύτερη συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας εξαιτίας της πανδημίας και των lockdown, σε σύγκριση με την ύφεση του 2009. Εύλογα λοιπόν εκφράζονται ανησυχίες για τη δημιουργία μιας νέας «στρατιάς» ή ακόμη και μιας ολόκληρης γενιάς επιχειρήσεων-ζόμπι οι οποίες θα επιβιώνουν λόγω της μακράς περιόδου άπλετης ρευστότητας και μηδενικών επιτοκίων που έχουμε μπροστά μας. Σύμφωνα με ορισμένες προβλέψεις, μάλιστα, υπάρχει κίνδυνος η τρέχουσα κρίση να μετατρέψει… σε ζόμπι πάνω από το 20% του συνόλου των επιχειρήσεων.
Η επιβίωση των «ζόμπι» αποτελεί, σύμφωνα με την Deutsche Bank, σημαντικό μακροοικονομικό πρόβλημα, καθώς περιορίζει τις επενδύσεις και την απασχόληση σε πιο παραγωγικές επιχειρήσεις. Εμποδίζει, δηλαδή, την ανάπτυξη και επομένως μεταθέτει απλώς το πρόβλημα στο μέλλον με την ελπίδα να έχουν βελτιωθεί οι συνθήκες και να είναι πιο αναίμακτη η αντιμετώπισή του.
Στις ΗΠΑ, το πρόβλημα είναι ίσως ακόμη μεγαλύτερο. Μόνο μέσα στο 2020 οι εκδόσεις εταιρικών ομολόγων έχουν ξεπεράσει τα 1 τρισ. δολάρια, ενώ πρόσφατα η Fed ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει την προσαρμογή του προγράμματος αγοράς εταιρικών ομολόγων, έτσι ώστε να αγοράζει απευθείας εταιρικά ομόλογα και όχι μέσω ETFs όπως έκανε μέχρι σήμερα. Το οικονομικό πλήγμα που προκαλεί η πανδημία είναι αδιαμφισβήτητο, όμως εκφράζονται φόβοι ότι πολλές από αυτές τις επιχειρήσεις εκτός από κεφάλαια για να παραμείνουν ζωντανές είναι αναγκασμένες να αλλάξουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο, να καινοτομήσουν και να εξελιχθούν, κάτι που δεν είναι διατεθειμένες να κάνουν.
Ποσοστό επιχειρήσεων- ζόμπι στις ΗΠΑ
Πηγή: Datastream, DB Research, Worldscope, Axios Visuals
Είναι προφανές ότι η οικονομία δεν μπορεί να λειτουργήσει με τρόπο βιώσιμο και αποτελεσματικό όταν περίπου 1 στις 5 επιχειρήσεις επιβιώνουν με δανεικά. Όμως οι συνθήκες είναι τέτοιες που υπό τη Δαμόκλειο Σπάθη της μεγαλύτερης ύφεσης που έχει καταγραφεί ποτέ, οι κεντρικές τράπεζες έχουν δεσμευτεί να διαθέσουν φθηνό χρήμα για όσο χρειαστεί. Μόνο οι Fed και ΕΚΤ θα διοχετεύσουν πάνω από 6 τρισ. δολάρια για να αποτρέψουν μία γενικευμένη κατάρρευση και εκτόξευση της ανεργίας.
Στην Αυστραλία, τα στοιχεία δείχνουν ότι η πανδημία… φρέναρε τις χρεοκοπίες. Σύμφωνα με την CreditorWatch, ενώ κάθε χρόνο εισέρχονται σε καθεστώς χρεοκοπίας 8.000-9.000 επιχειρήσεις, φέτος και κατά την περίοδο Μαρτίου-Μαΐου, τα «λουκέτα» έχουν μειωθεί δραματικά, παρά την τρομακτική ύφεση. Η ίδια εταιρεία, η οποία εξειδικεύεται στα εταιρικά χρέη, εκτιμά ότι στο δ’ τρίμηνο του έτους, όταν αναμένεται να τερματιστούν τα προγράμματα στήριξης, θα υπάρξει έκρηξη εταιρικών χρεοκοπιών.
Τα περιοριστικά μέτρα που εφαρμόζονται για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης του covid-19 αυξάνουν τις δαπάνες των επιχειρήσεων και πλήττουν την προσφορά. Ολοένα περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν πλέον ότι η τρέχουσα κρίση βασίζεται κυρίως σε σοκ ζήτησης το οποίο θα οδηγήσει σε μείωση των μισθών, των περιθωρίων κερδοφορίας και του πληθωρισμού.
Κατά συνέπεια, η παγκόσμια ύφεση θα έχει ως αποτέλεσμα να αυξηθεί ο αριθμός των επιχειρήσεων θεωρούνται ξεπερασμένες, μη παραγωγικές και διαρκώς ζημιογόνες. Αν και όπως όλα δείχνουν θα υπάρξει ένα κύμα χρεοκοπιών, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, η διατήρηση των επιτοκίων σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα για την επόμενη διετία και οι κρατικές εγγυήσεις για επιχειρηματικά δάνεια τρισεκατομμυρίων, είναι πολύ πιθανό να κάνει ζόμπι ακόμη και κερδοφόρες -μέχρι πρότινος - επιχειρήσεις.
Ποσοστό επιχειρήσεων - ζόμπι
Πηγή: Oxford Economics/Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών
