Της Μαίρης Βενέτη
Δεν είναι λίγες οι φορές όπου η επιτυχία μιας συγκεκριμένης υπηρεσίας, προϊόντος ή εφαρμογής ξεπερνά την "ομπρέλα" στην οποία ανήκει και εν κατακλείδι καταβροχθίζει ακόμα και το όνομά της.
Αυτό ακριβώς έχει συμβεί όσον αφορά την τεχνολογία κατανεμημένου καθολικού -distributed ledger technology, εφεξής DLT – και το γνωστό σε όλους Blockchain, που οφείλει τη φήμη του στο γεγονός ότι είναι η τεχνολογία πίσω από το διάσημο Bitcoin.
Τι είναι όμως ακριβώς αυτή η νέα τεχνολογία DLT, που έχει «ταράξει» τα νερά στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, καθώς κάποιοι ισχυρίζονται ότι έχει τη δυνατότητα να αλλάξει ολοκληρωτικά τον τρόπο λειτουργίας των χρηματοπιστωτικών αγορών και του τραπεζικού τομέα;
Η τεχνολογία κατανεμημένου καθολικού είναι ένα εργαλείο για την καταγραφή της κυριότητας και θα μπορούσε να αναφέρεται για παράδειγμα στην κυριότητα χρήματος ή περιουσιακών στοιχείων, όπως τα ακίνητα.
Σήμερα, όταν οι τράπεζες διενεργούν συναλλαγές – δηλ. όταν μεταβιβάζεται η κυριότητα χρήματος ή χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων – χρησιμοποιούν κεντρικά συστήματα, τα οποία συχνά διαχειρίζονται οι Κεντρικές Τράπεζες. Οι τράπεζες καταγράφουν τις συναλλαγές τους σε τοπικές βάσεις δεδομένων, οι οποίες επικαιροποιούνται μετά την ολοκλήρωση της συναλλαγής στο Κεντρικό Σύστημα.
Εδώ ακριβώς έρχεται το DLT να κάνει τη διαφορά, καθώς πρόκειται για μια βάση δεδομένων όσον αφορά τις συναλλαγές που, αντί να αποθηκεύεται σε μια κεντρική τοποθεσία, κατανέμεται σε ένα δίκτυο πολλών υπολογιστών.
Συνήθως, όλα τα μέλη του δικτύου μπορούν να διαβάζουν τις πληροφορίες και, ανάλογα με τις άδειες που τους έχουν δοθεί, να προσθέτουν στοιχεία.
Ο πιο κοινός τύπος τεχνολογίας κατανεμημένου καθολικού είναι η αλυσίδα συστοιχιών, το επονομαζόμενο Blockchain.
Η ονομασία αυτή προέρχεται από το γεγονός ότι οι συναλλαγές ομαδοποιούνται προκειμένου να σχηματίσουν συστοιχίες «blocks», οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους με χρονολογική σειρά σχηματίζοντας μια αλυσίδα «chain».
Η αλυσίδα προστατεύεται στο σύνολό της από σύνθετους μαθηματικούς αλγορίθμους με σκοπό να διασφαλίζεται η ακεραιότητα και η ασφάλεια των δεδομένων. Αυτή η αλυσίδα αποτελεί την ολοκληρωμένη καταγραφή όλων των συναλλαγών που περιλαμβάνονται στη βάση δεδομένων.
Μια ειδοποιός διαφορά από την γενικότερη έννοια του DLT είναι ότι σε ένα Βlockchain, όλοι όσοι βρίσκονται στο δίκτυο μπορούν να δουν όλες τις συναλλαγές. Με το DLT αυτό δεν είναι απαραίτητο να ισχύει.
Τα θεωρητικά πλεονεκτήματα
Δεδομένου ότι οι αλγόριθμοι διατηρούν τα δεδομένα ασφαλή, ενώ ταυτόχρονα τα μέλη του δικτύου μπορούν συνήθως να δουν αν γίνεται κάποια αλλαγή στα καταγεγραμμένα στοιχεία, αυτή η τεχνολογία θεωρητικά έχει τη δυνατότητα να δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την απάτη σε επίπεδο συναλλαγών.
Συμβάλει επίσης στην ενίσχυση της αποδοτικότητας καθώς η καταγραφή των συναλλαγών είναι αυτοματοποιημένη, γεγονός που εξαλείφει το ανθρώπινο σφάλμα και απλουστεύει διαδικασίες που θα ήταν σε διαφορετική περίπτωση πολύ σύνθετες.
Υπάρχουν κάποιοι που ισχυρίζονται μάλιστα ότι η τεχνολογία κατανεμημένου καθολικού θα μπορούσε να αλλάξει ριζικά τον τρόπο λειτουργίας των χρηματοπιστωτικών αγορών, εξαλείφοντας τους μεσάζοντες.
Για παράδειγμα, μπορεί οι πληρωμές μεταξύ τραπεζών να μη χρειάζεται πλέον να διεκπεραιώνονται μέσω ενδιάμεσων φορέων ή/και συστημάτων πληρωμών.
Ακόμη και οι ιδιωτικές μας πληρωμές – οι οποίες διεκπεραιώνονται τόσο μέσω της δικής μας τράπεζας όσο και μέσω της τράπεζας του δικαιούχου της πληρωμής – μπορεί να γίνονται χωρίς τη διαμεσολάβηση της τράπεζάς μας αν οι δύο συναλλασσόμενοι είμαστε απευθείας συνδεδεμένοι με μια κοινή βάση δεδομένων.
Τέλος άλλο ένα πλεονέκτημα αφορά την κανονιστική συμμόρφωση.
Οι τράπεζες διαχειρίζονται ένα τεράστιο όγκο δεδομένων σύμφωνα με αυστηρούς κανονισμούς και τα κατανεμημένα μητρώα θα μπορούσαν να βοηθήσουν τόσο στην αποτελεσματικότητα αυτής της διαχείρισης όσο και στην εξοικονόμηση κόστους.
Μια μελέτη της Accenture υποστηρίζει ότι οι επενδυτικές τράπεζες μπορούν να μειώσουν το κόστος συμμόρφωσης από 30% έως και 50% μέχρι το 2025 χρησιμοποιώντας DLT.
Δεδομένων όλων αυτών των πλεονεκτημάτων, πολλά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στον κόσμο ερευνούν και αναπτύσσουν έργα για την πλήρη εκμετάλλευση των δυνατοτήτων του DLT. Οι σημαντικότερες κοινοπραξίες είναι οι R3, Hyperledger και Ethereum Enterprise Alliance.
Από τη θεωρία στην πράξη
Προς το παρόν όμως τα νέα αυτά εργαλεία δεν έχουν φέρει τα πάνω κάτω στις αγορές.
Για την ακρίβεια το DLT δεν έχει ακόμα αποδείξει όλα τα θεωρητικά του πλεονεκτήματα, ενώ η σταδιακή ένταξη του Βlockchain στην κυρίαρχη τάση παραμένει ένα «όνειρο».
Ας μην ξεχνάμε ότι ο κλάδος των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών έχει ρίξει τεράστια χρηματικά ποσά στο Βlockchain, συνολικά περίπου 1,7 δισ. δολάρια ετησίως, σύμφωνα με την ερευνητική εταιρεία Greenwich Associates.
Και όμως, μέχρι τώρα τουλάχιστον, πέραν του ευμετάβλητου κόσμου των κρυπτονομισμάτων, το Βlockchain είχε ελάχιστη έως καμία ευδιάκριτη επίπτωση στους υπόλοιπους τομείς που αναμενόταν να φέρει επανάσταση.
Τρανταχτό παράδειγμα η Bundesbank , η οποία συνεργάστηκε δύο χρόνια με το Deutsche Borse για τη δημιουργία πρωτοτύπων για τους διακανονισμούς τίτλων που βασίζονται στο Βlockchain. Όμως νωρίτερα φέτος, ο πρόεδρος της κεντρικής τράπεζας της Γερμανίας Γιενς Βάιντμαν δήλωσε πως «μέχρι στιγμής δεν υπάρχει πραγματική πρόοδος στην εφαρμογή».
Η Digital Asset Holdings επίσης θεωρούνταν σημαιοφόρος της τεχνολογίας Blockchain. Είχε σχεδιάσει να αλλάξει τον κόσμο του διακανονισμού τίτλων, όμως έκτοτε έκανε στροφή και επικεντρώθηκε στα «έξυπνα συμβόλαια», ένα είδος λειτουργίας προγραμματισμού υπολογιστών που δεν χρειάζεται Βlockchain για να λειτουργήσει.
Η Digital Asset Holdings όμως δεν απορρίπτει την τεχνολογία DLT. Αντίθετα πιστεύει ότι θα μπορούσε να υπάρξει κάποια χρησιμότητα για το DLT, όπως στα swaps επιτοκίων και στα άλλα παράγωγα, διότι δεν έχουν ένα εμφανές κέντρο trading.
Γιατί η ΕΚΤ περιμένει να «ωριμάσει»η νέα τεχνολογία
Ένας από τους βασικούς στόχους της ΕΚΤ είναι να εγγυάται την ασφαλή και αποδοτική διενέργεια των συναλλαγών σε όλη τη ζώνη του ευρώ, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η διατήρηση της εμπιστοσύνης στο κοινό νόμισμα και να προωθείται μια αποτελεσματική οικονομία.
Στο πλαίσιο αυτού του στόχου παρακολουθεί στενά τον τρόπο και τα συστήματα μέσω των οποίων γίνονται οι πληρωμές, γιατί ακριβώς τα συστήματα αυτά διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο όχι μόνο στη σταθερότητα και την αποδοτικότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα και της οικονομίας της ζώνης του ευρώ στο σύνολό τους, αλλά και στην ομαλή διεξαγωγή της ενιαίας νομισματικής πολιτικής και στη σταθερότητα ευρώ.
Ως εκ τούτου, η ΕΚΤ ενημερώνεται για όλες τις τεχνολογικές εξελίξεις και στηρίζει την καινοτομία εφόσον οι εξελίξεις αυτές είναι ασφαλείς και αποδοτικές και παρέχουν τις ίδιες ευκαιρίες σε όλους στην Ευρώπη.
Στο οπτικό της πεδίο λοιπόν εντάσσεται και η τεχνολογία κατανεμημένου καθολικού, καθώς παρουσιάζει διάφορες ενδιαφέρουσες δυνατότητες για το μέλλον.
Όπως όμως διευκρινίζεται και στο site της ΕΚΤ, το DLT δεν παύει να είναι μια σχετικά νέα τεχνολογία και δεν έχει ακόμη ωριμάσει αρκετά ώστε να να την ενσωματώσει στα συστήματά της, τα οποία αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού τομέα.
Ο ιδιωτικός τομέας μπορεί –και έτσι πρέπει- να πειραματίζεται όσο θέλει με την τεχνολογία, σε μια Κεντρική Τράπεζα όμως πρέπει να υπάρχει η σιγουριά ότι κάθε νέα υπηρεσία και προϊόν που βασίζεται στην τεχνολογία κατανεμημένου καθολικού -ή και σε οποιαδήποτε άλλη τεχνολογία- δεν διακυβεύει την ασφάλεια στη ροή των συναλλαγών.
Μόνο έτσι θα μπορούμε οι πολίτες να είμαστε σίγουροι ότι τα χρήματα και τα περιουσιακά μας στοιχεία είναι ασφαλή κατά τη «μετακίνησή» τους από το ένα σημείο στο άλλο.
Το Ευρωσύστημα έχει αναπτύξει και εκμεταλλεύεται επί του παρόντος το σύστημα ακαθάριστων διακανονισμών (TARGET2) σε πραγματικό χρόνο, το οποίο επιτρέπει την ελεύθερη διασυνοριακή ροή χρήματος και την ευρωπαϊκή πλατφόρμα διακανονισμού τίτλων σε χρήμα της κεντρικής τράπεζας, TARGET2-Securities (T2S).
Επίσης, η ΕΚΤ και το Ευρωσύστημα ενθαρρύνουν την ενοποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών στην Ευρώπη συμβάλλοντας σε αποτελεσματικότερες πληρωμές μικρής αξίας σε ευρώ και στην υλοποίηση του Ενιαίου Χώρου Πληρωμών σε Ευρώ (SEPA) μέσω του οποίου επιτευχθεί η πλήρη ανάπτυξη και εφαρμογή λειτουργίας των Instant Payments, ή στιγμιαίων πληρωμών στα ελληνικά. Τέλος, προωθούν την εναρμόνιση των τίτλων και την ασφαλή και αποτελεσματική κινητοποίηση ασφαλειών στη ζώνη του ευρώ μέσω του μοντέλου αντιστοίχησης κεντρικής τράπεζας (CCBM).
Πόσο καλά γνωρίζουμε τα συστήματα πληρωμών της ΕΚΤ;
Ζούμε σ'' έναν κόσμο όπου επικοινωνούμε με στιγμιαία μηνύματα κι όμως μπορεί να χρειαστεί ακόμη και μια ολόκληρη εργάσιμη ημέρα για να ολοκληρωθεί μια ηλεκτρονική πληρωμή. Αν δε η ηλεκτρονική πληρωμή γίνει σαββατοκύριακο ή αργία, μπορεί να μην αρχίσει καν την πορεία της πριν από την επόμενη εργάσιμη.
Με τις στιγμιαίες πληρωμές τα χρήματα είναι διαθέσιμα εντός δευτερολέπτων στον λογαριασμό του δικαιούχου, 24 ώρες την ημέρα, 365 ημέρες τον χρόνο.
Για να γίνει αυτό πραγματικότητα, εδώ και δύο χρόνια το ευρωσύστημα έχει αναπτύξει την εφαρμογή της λειτουργίας των Instant Payments (IP) κατά μήκος της Single Euro Payments Area (SEPA) Instant Credit Transfer (SCT Inst).
Με τις στιγμιαίες πληρωμές μπορούμε να στέλνουμε και να λαμβάνουμε ηλεκτρονικές πληρωμές σε ευρώ ανά πάσα στιγμή και σε οποιοδήποτε μέρος.
Στο ηλεκτρονικό εμπόριο οι στιγμιαίες πληρωμές εκμηδενίζουν τον κίνδυνο οι έμποροι να μην πληρωθούν, καθώς η αποστολή αγαθών και υπηρεσιών μπορεί εύκολα να γίνεται ταυτόχρονα με την πληρωμή.
Όσον αφορά τις πληρωμές μεταξύ επιχειρήσεων, οι στιγμιαίες πληρωμές βελτιώνουν τις ταμειακές ροές, διευκολύνουν τη διαχείριση κεφαλαίων, μειώνουν τις καθυστερημένες πληρωμές και επιταχύνουν την εξόφληση τιμολογίων.
Η εμπειρία από χώρες που χρησιμοποιούν ήδη στιγμιαίες πληρωμές, όπως η Δανία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, δείχνει ότι οι πληρωμές αυτές γρήγορα γίνονται πολύ δημοφιλείς.
Για να διευκολύνει περισσότερους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών να προσφέρουν στιγμιαίες πληρωμές, η ΕΚΤ ανέπτυξε μια νέα υπηρεσία που δίνει τη δυνατότητα να διακανονίζουν πληρωμές άμεσα, με ασφάλεια και σε 24ωρη βάση. Η υπηρεσία διακανομισμού στιγμιαίων πληρωμών μέσω ΤARGET 2(TARGET instant payment settlement - TIPS) ετέθει σε λειτουργία πριν από έναν χρόνο περίπου, δίνοντας στους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών ένα επιπλέον κίνητρο να προσφέρουν στιγμιαίες πληρωμές, καθώς τους εξασφαλίζει ευκολότερη πρόσβαση στους πελάτες άλλων παρόχων υπηρεσιών πληρωμών σε άλλες χώρες της Ευρώπης και μάλιστα με χαμηλό κόστος.
Τα Instant Payments αποτελούν μια από τις πλέον σημαντικές πρωτοβουλίες στον κλάδο της λιανικής τραπεζικής σήμερα και λογικά θα πρέπει σύντομα να αποτελέσουν συνηθισμένη πρακτική σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Με βάση μάλιστα τις πρόσφατες προβλέψεις, θα υπερκεράσουν τις διάφορες κάρτες πληρωμών (πιστωτικές, χρεωστικές, προπληρωμένες) ως μέρος της δαπάνης e-εμπορίου μέχρι το 2024.
Mήπως τελικά το κεντρικοποιημένο και εποπτευόμενο ευρωσύστημα δεν είναι και τόσο «πίσω» όσο νομίζουμε;
Αποποίηση Ευθύνης
Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή, ή προτροπή για αγορά ή πώληση των αναφερομένων προϊόντων.
Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται, βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δεν δίνεται ότι είναι ακριβείς ή πλήρεις και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες
