Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Κάθε φορά που ο Mario Draghi ανακοινώνει μέτρα για την ενίσχυση της οικονομίας της Ευρωζώνης, οι αναλυτές ασχολούνται περισσότερο με το να... μαντέψουν την επόμενη κίνηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας παρά με τις επιπτώσεις των μέτρων που εφαρμόζονται.
Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά το τέλος της συνέντευξης τύπου του Ιταλού επικεφαλής της ΕΚΤ στις 10 Μαρτίου και αφού είχαν ανακοινωθεί μία σειρά απροσδόκητων – τουλάχιστον στην παρούσα φάση - μέτρων, το ερώτημα που κυριαρχούσε στις τάξεις των αναλυτών ήταν το εξής: «τι άλλο μπορούν να κάνουν οι κεντρικές τράπεζες;»
Αυτό συμβαίνει γιατί μέχρι σήμερα έχει αποδειχθεί ότι οι εξαγγελίες, όσο κι αν μερικές φορές αιφνιδιάζουν τις αγορές, έχουν περιορισμένο και βραχυπρόθεσμο αντίκτυπο. Ίσως γιατί τα μέτρα που εφαρμόζονται δεν έχουν κάτι καινούριο να προσθέσουν.
Με βάση, μάλιστα, το συγκεκριμένο προηγούμενο, η Bundesbank, αμέσως μετά την πρόσφατη ανακοίνωση των μέτρων της ΕΚΤ, δεν... έχασε την ευκαιρία να εκφράσει την αντίθεσή της στην απόφαση, εκτιμώντας ότι θα δημιουργηθεί ένας φαύλος κύκλος όπου τις υψηλές προσδοκίες των αγορών θα διαδεχθεί η απογοήτευση.
Ιδιαίτερα εύστοχο ήταν το σχόλιο των Financial Times, σύμφωνα με το οποίο οι κεντρικές τράπεζες αποδεικνύουν ότι ο Άλμπερτ Αϊνστάιν είχε δίκιο όταν έλεγε ότι ο ορισμός της παράνοιας είναι όταν κάνεις συνεχώς το ίδιο πράγμα και περιμένεις να έχεις διαφορετικό αποτέλεσμα. Με άλλα λόγια, το πάθημα δεν έχει γίνει μάθημα για τις κεντρικές τράπεζες.
Στο μεταξύ, στο διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ δείχνουν να υπερισχύουν οι φωνές που θέλουν περαιτέρω χαλάρωση και πιο δραστικά μη συμβατικά μέτρα. Και όχι μόνο στην ΕΚΤ, αφού σε παγκόσμιο επίπεδο συζητείται ανοιχτά το ακραίο ενδεχόμενο της απευθείας ενίσχυσης των πολιτών.
Από τις αρχές Φεβρουαρίου, το Liberal.gr έχει επισημάνει τις έντονες διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στις Βρυξέλλες και τις εισηγήσεις που δέχεται ο Draghi για την εφαρμογή ενός σχεδίου «άμεσης δράσης». Νεότερες πληροφορίες αναφέρουν ότι ανεπισήμως – και σε θεωρητικό μέχρι στιγμής επίπεδο – έχουν γίνει... ασκήσεις επί χάρτου για όλες τις διαθέσιμες επιλογές της κεντρικής τράπεζας στην περίπτωση που σημειωθεί περαιτέρω επιδείνωση των συνθηκών.
Ενδεικτικό παράδειγμα είναι τα εταιρικά ομόλογα, τα οποία συμπεριέλαβε η ΕΚΤ στις αγορές μέσω του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης (QE). Πριν τις 10 Μαρτίου η «συμμετοχή» των εταιρικών ομολόγων στο QE αποτελούσε απλώς μία δυνητική επιλογή σε ενδεχόμενη επιδείνωση του κλίματος.
Ακραία μέτρα
Πόσο... μακριά μπορεί να φτάσει ο Mario Draghi στην εφαρμογή μη συμβατικών μέτρων; Οι αναλυτές «σκανάρουν» τα διαθέσιμα πολεμοφόδια που έχουν απομείνει στο... οπλοστάσιο της ΕΚΤ και κάνουν συγκρίσεις με τα αντίστοιχα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης της αμερικανικής Fed και της Ιαπωνικής BOJ. Δεν αποκλείουν, μάλιστα, να χρειαστεί η ΕΚΤ να αγοράσει κάποια στιγμή μετοχές ή ακόμα και ακίνητα, όπως έκανε και η Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας.
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ, Peter Praet δήλωσε πρόσφατα ότι υπάρχουν και άλλα εργαλεία που θα μπορούσαν να εξεταστούν με πρώτη την περαιτέρω μείωση των επιτοκίων. Ο Praet όμως αναφέρθηκε και στην ακραία μορφή χαλάρωσης που διατύπωσε πρώτος ο Milton Friedman, κάνοντας λόγο για ρίψη χρημάτων... από ελικόπτερο (helicopter money) για την απευθείας ενίσχυση των πολιτών.
«Μπορείς να εκδώσεις χρήμα και να το διανείμεις στους πολίτες. Αυτό είναι το χρήμα από το ελικόπτερο», σημείωσε ο Praet, προειδοποιώντας, ωστόσο, για τη χρονική στιγμή που θα θεωρηθεί ενδεδειγμένη μία τέτοια επιλογή.
Πότε θα μπορούσε, λοιπόν, να γίνει κάτι τέτοιο; Αναλυτές προειδοποιούν για τις επιπτώσεις αυτού του ακραίου μέτρου και θεωρούν τη συζήτηση ως ένδειξη του πανικού στον οποίο βρίσκονται οι κεντρικές τράπεζες.
Οι συνθήκες είναι δραματικές καθώς στην Ευρώπη 16 χώρες βρίσκονται σε αποπληθωρισμό, ενώ τα προβλήματα της Ιαπωνίας είναι δεδομένα.
Συντονισμένη δράση
Στην περίπτωση που επιδεινωθούν οι συνθήκες στην παγκόσμια οικονομία θεωρείται δεδομένο ότι όχι μόνο η ΕΚΤ αλλά και οι υπόλοιπες μεγάλες κεντρικές τράπεζες, όπως η Fed, η Bank of Japan και η Bank of England θα υποχρεωθούν να δράσουν. Ορισμένοι μάλιστα εκτιμούν ότι η δράση αυτή επιβάλλεται να είναι συντονισμένη.
Σε συνέντευξή του στο Liberal.gr, ο καθηγητής Οικονομικών του πανεπιστημίου Berkeley, Barry Eichengreen, υποστήριξε ότι στην παρούσα φάση μία συντονισμένη κίνηση από τις κεντρικές τράπεζες θα είχε αποτέλεσμα, αρκεί αυτή η δράση να μην αφορά στην περαιτέρω μείωση των επιτοκίων αλλά στην αγορά τίτλων.
Οι περισσότεροι συμφωνούν ότι αυτή τη στιγμή η αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής περιορίζεται και οι αρνητικές επιπτώσεις αυξάνονται. Σε αυτό το περιβάλλον, η προοπτική του «helicopter money», αρχίζει και... βγαίνει από τη σφαίρα της φαντασίας και συζητείται ολοένα και εντονότερα.
Στον αντίποδα, ο επικεφαλής της Fairfax, Prem Watsa, επίσης σε συνέντευξή του στο Liberal.gr, εκτίμησε ότι θα είναι δύσκολο σε ΗΠΑ και Ευρώπη να... περάσει η εφαρμογή ενός τόσο ακραίου μέτρου.
Και όταν η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από τη νομισματική πολιτική, η Τράπεζα της Ιαπωνίας έχει την τιμητική της, καθώς έχει δοκιμάσει σχεδόν τα πάντα, χωρίς να έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Η BOJ «τυπώνει» περί τα 700 δισ. δολάρια το χρόνο κυρίως για την αγορά κρατικών ομολόγων σε ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης στην ιστορία. Μέσω του QE, η BOJ κατέχει πλέον σχεδόν το ένα τρίτο της αγοράς ομολόγων, περίπου το 2% των μετοχών και το 50% των ETF. Όμως ο πληθωρισμός... δεν λέει να αυξηθεί και οι αναλυτές εκτιμούν πως μέσα στο έτος η BOJ θα έχει πρόβλημα στο να βρει ομόλογα να αγοράσει!
