Του Γιώργου Φιντικάκη
Νυστέρι σε υπερωρίες, βάρδιες και εποχικές προσλήψεις, εθελούσιες εξόδους, επαναξιολόγηση προσωπικού, μαζί με μείωση δαπανών σε όλα τα επίπεδα, και επέκταση σε νέες δραστηριότητες, προβλέπει η συνταγή του Υπερταμείου για να σταθούν στα πόδια τους 11 κρατικές επιχειρήσεις και ΔΕΚΟ, με περίπου 30.000 εργαζομένους.
Στο «στρατηγικό σχέδιο» 343 σελίδων του Υπερταμείου, το οποίο εγκρίθηκε προ ημερών από τον υπ. Οικονομικών Ευ. Τσακαλώτο και παρουσιάζει σήμερα ο «Φ», πέρα από τις γενικές κατευθύνσεις, περιγράφεται αναλυτικά η παρούσα κατάσταση κάθε μιας επιχείρησης και τι μέτρα πρέπει αυτή να λάβει για να την αντιστρέψει.
Οι εταιρείες έχουν χωριστεί σε τρεις κατηγορίες. Στις εισηγμένες (ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ), σε αυτές όπου το Δημόσιο έχει τη μετοχική πλειοψηφία και άρα διαθέτει μεγάλη ευελιξία κινήσεων (ΟΑΣΑ, μαζί με τις θυγατρικές του ΟΣΥ & ΣΤΑΣΥ, ΕΛΤΑ, Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης, Οργανισμός Κεντρικών Αγορών & Αλιείας, Κεντρική Αγορά Θεσσαλονίκης, Ανώνυμη Εταιρεία Διώρυγας Κορίνθου, Ελληνικές Αλυκές και ΟΑΚΑ), και στις μη εισηγμένες, όπου το Δημόσιο είναι μέτοχος μειοψηφίας, δηλαδή το 25% του Διεθνούς Αερολιμένος Αθηνών, την ΕΤΒΑ Βιομηχανικές Περιοχές και τα Καταστήματα Αφορολόγητων Ειδών. Ακριβώς επειδή σε αυτές τις τρεις το Υπερταμείο έχει λιγοστά περιθώρια κινήσεων, δεν κατάρτισε στρατηγικά σχέδια, όπως και στη περίπτωση του ΟΑΚΑ, καθώς εκκρεμεί η μετατροπή του σε κεφαλαιουχική εταιρεία.
Στο πολυσέλιδο κείμενο, που εντός των προσεχών ημερών αναμένεται να αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Υπερταμείου, υπάρχουν εκτενή κεφάλαια για τον ρόλο της ΕΤΑΔ και του ΤΑΙΠΕΔ, ωστόσο το μεγαλύτερο μέρος καταλαμβάνουν η ακτινογραφία της υφιστάμενης κατάστασης των ΔΕΚΟ και οι επερχόμενες αλλαγές. Εξαμηνιαία και ετήσια πακέτα αναφορών που θα υποβάλλονται για την πορεία εκτέλεσης των επιχειρηματικών τους πλάνων, αφού στο μεταξύ προσαρμοσθούν στα στρατηγικά σχέδια του Υπερταμείου, μείωση ελλειμμάτων, τέλος στην εξάρτηση από επιδοτήσεις, καθιέρωση συστημάτων διαχείρισης κινδύνων, είναι μόνο μερικές. Κλειδί είναι ο περίφημος «μηχανισμός συντονισμού». Ένα δεσμευτικό κείμενο, σύμφωνα με το οποίο κάθε διοίκηση θα υπογράφει μεταξύ άλλων «δήλωση δεσμεύσεων» (Statement of Commitments) για τους στόχους που αναλαμβάνει να φέρει εις πέρας και τους οποίους πρέπει να πετύχει δίχως παρεκκλίσεις.
Εθελουσία στη ΔΕΗ, μαχαίρι σε υπερωρίες, εποχικούς
Εθελούσια έξοδο για προσωπικό με ώριμα συνταξιοδοτικά δικαιώματα εισηγείται το Υπερταμείο για τη ΔΕΗ των 10.950 εργαζομένων (δίχως τους 6.500 του ΔΕΔΔΗΕ), πρωτοβουλία στην οποία είχε πρόσφατα αναφερθεί ο επικεφαλής της, Μ. Παναγιωτάκης.
Στη συνταγή του νέου φορέα για να καταφέρει να σταθεί όρθια η πιο προβληματική κρατική επιχείρηση περιλαμβάνεται πληθώρα προτάσεων, από «μαχαίρι» σε υπερωρίες, βάρδιες και εποχικές προσλήψεις, έως ανασχεδιασμός του ανθρώπινου δυναμικού (3.433 σε ορυχεία, 4.671 στη παραγωγή, 971 στην εμπορία, 1.515 στη διοίκηση) και το αμφιλεγόμενο μέτρο της πώλησης χαρτοφυλακίου πελατών σε ιδιώτες, το οποίο είχε παγώσει.
Καλείται επίσης η διοίκηση της ΔΕΗ να επανεξετάσει το δίκτυο καταστημάτων της, αλλά και να αναθεωρήσει τη τιμολογιακή και εμπορική πολιτική της, με στόχο τη «διακράτηση υγιούς μίγματος πελατών» (δίχως να επεξηγείται τι ακριβώς σημαίνει αυτό). Στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ελληνική ΔΕΚΟ ξεχωρίζουν η αδυναμία προσέλκυσης νεαρής ηλικίας προσωπικού και ο κίνδυνος μείωσης της λειτουργικής κερδοφορίας της την περίοδο 2018-2020, ως απόρροια της περιορισμένης ρευστότητας, των δανείων που καλείται να αποπληρώσει το 2019 και των αλλαγών στην αγορά ενέργειας.
Από τη μεταβολή του ενεργειακού μίγματος σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και τη στροφή στις ΑΠΕ έως την υποχρεωτική μείωση μεριδίου της ΔΕΗ σε προμήθεια και παραγωγή σε επίπεδα κάτω του 50% έως τις αρχές 2020, την αποεπένδυση του λιγνιτικού δυναμικού της και τον μετασχηματισμό της χονδρεμπορικής αγοράς στα πρότυπα του target model.
Επισημαίνεται η υποχρέωση επανεξέτασης του επενδυτικού της πλάνου, η άμεση ανάγκη μετασχηματισμού της σε μια σύγχρονη πολυσχιδή ενεργειακή εταιρεία με είσοδο στην αγορά φυσικού αερίου και την παροχή ενεργειακών υπηρεσιών, και η βελτίωση διαχείρισης των ληξιπρόθεσμων οφειλών (ύψους 2,3-2,7 δισ. ευρώ, όπως πρόσφατα ανέφερε ο επικεφαλής της, Μ. Παναγιωτάκης). Καλείται επίσης η ΔΕΗ να αναζητήσει εναλλακτικές για την αναχρηματοδότηση των δανείων που λήγουν το 2019 (1,3 δισ.), να αναβαθμίσει περιβαλλοντικά τις λιγνιτικές της μονάδες (π.χ. Αμύνταιο), ενώ επισημαίνεται η επικείμενη μείωση των ποσών που καταβάλλει ως αποζημιώσεις Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας στα νησιά, μετά και τη σταδιακή ολοκλήρωση των πρώτων διασυνδέσεων.
Αδιέξοδο οι απώλειες νερού στο δίκτυο ΕΥΔΑΠ-ΕΥΑΘ, εθελουσία
Εθελούσια έξοδο εισηγείται το Υπερταμείο και για την ΕΥΔΑΠ των 2.297 εργαζομένων, όπου ειδική μνεία γίνεται στις γηρασμένες υποδομές και στην ανάγκη ανανέωσης του τμήματος του δικτύου ύδρευσης με τις μεγαλύτερες φυσικές απώλειες.
Εκτενής αναφορά γίνεται στην ανάγκη αντικατάστασης των συμβατικών υδρομετρητών με σύγχρονα συστήματα smart metering, στη μείωση υδροκλοπών, αλλά και στην ανανέωση της σύμβασης αποκλειστικού δικαιώματος παροχής υπηρεσιών ύδατος, η οποία λήγει το 2019. Παράταση που, όπως λένε στελέχη της αγοράς, θεωρείται απαραίτητη, τόσο στην ΕΥΔΑΠ όσο και στην ΕΥΑΘ (η υφιστάμενη λήγει το 2031), προκειμένου να προχωρήσει η αποκρατικοποίηση των μειοψηφικών ποσοστών τους, 11% και 23% αντίστοιχα. Διαφορετικά δεν θα ενδιαφερθεί κανείς να αγοράσει εταιρείες οι οποίες σύντομα θα χάσουν τα δικαιώματα εκμετάλλευσης των δικτύων.
Εκτενή αναφορά κάνει επίσης στη νέα, από φέτος, μέθοδο κοστολόγησης και τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος, όπως και στις χαμηλές οικονομικές επιδόσεις της ΕΥΔΑΠ. Δηλαδή στο χαμηλό επίπεδο επενδύσεων και στη μείωση κατά την περίοδο 2012-2016 των εσόδων της κατά 7%, και των λειτουργικών της κερδών κατά 23,6%. Στο ίδιο περίπου διάστημα (2013-2016), η εταιρεία είδε τις απαιτήσεις από πελάτες να αυξάνονται κατά 32% (από 176 εκατ. σε 233 εκατ. ευρώ) και τα ταμειακά της διαθέσιμα να μειώνονται 16%.
Σε παρόμοιο μήκος κύματος και οι συστάσεις για τη μικρότερη ΕΥΑΘ (221 άτομα). Αν και σε καλύτερη οικονομική κατάσταση από τη «δίδυμη» εταιρεία των Αθηνών, το Υπερταμείο εισηγείται μέτρα για περιορισμό των φυσικών απωλειών στο δίκτυο ύδρευσης, αντικατάσταση υδρομετρητών, αλλά και μείωση του κόστους ρεύματος (24% του συνολικού λειτουργικού κόστους της). Παρότι οι βραχυπρόθεσμες απαιτήσεις μειώνονται και οι δείκτες ρευστότητας αυξάνονται, η εταιρεία έχει υψηλές απαιτήσεις (41,3 εκατ. ευρώ) σε σχέση με τον τζίρο της (73,2 εκατ. ευρώ), χαμηλά επίπεδα επενδύσεων και χρονοβόρα διαδικασία προμηθειών. Η συνταγή του Υπερταμείου μιλά για άμεση ανάγκη εύρεσης νέων πηγών εσόδων.
Μαχαίρι στις αστικές συγκοινωνίες
Σε συνολική αναδιάρθρωση πρέπει να προχωρήσουν οι αστικές συγκοινωνίες, με μείωση στο κόστος προσωπικού και πρόγραμμα εθελούσιας εξόδου, αφού περίπου το 24% των εργαζομένων σε λεωφορεία και τρόλεϊ, δηλαδή περίπου 1.250 άτομα, είναι άνω των 50 ετών. Εκτενής αναφορά γίνεται στην ανάγκη ανανέωσης του γηρασμένου στόλου των 2.378 οχημάτων, στη μείωση δαπανών σε όλα τα επίπεδα και στην ένταση των ελέγχων για τον περιορισμό της εισιτηριοδιαφυγής στον ΟΑΣΑ των 7.962 εργαζομένων.
Αμφότερες οι εταιρείες, τόσο η ΣΤΑΣΥ (μετρό, τραμ, Ηλεκτρικός) όσο και η ΟΣΥ (λεωφορεία, τρόλεϊ) καταγράφουν ζημιές, μειούμενες εισπράξεις, αυξανόμενα χρέη προς τρίτους, δίχως εργαλεία διαχείρισης κινδύνου, με μεγάλη εσωτερική γραφειοκρατία και αβέβαιο μέλλον. Το κόστος προσωπικού είναι πολύ υψηλό συγκριτικά με τα μειούμενα έσοδα από εισιτήρια, το δίκτυο της ΟΣΥ λειτουργεί με τα μισά λεωφορεία απ' όσα χρειάζονται, η ρευστότητα επιδεινώνεται και άρα η αδυναμία πρόσβασης σε δανεισμό μεγαλώνει. Εκτός της εθελούσιας εξόδου, συστήνεται η επανεξέταση του δικτύου της, η βελτίωση της συχνότητας δρομολογίων, μείωση στο κόστος προμήθειας υλικών, επιτάχυνση της μετεγκατάστασης του αμαξοστασίου της από το Ελληνικό κ.ο.κ.
Εντατικοποίηση ελέγχων για περιορισμό της εισιτηριοδιαφυγής, ενδεχόμενη αναθεώρηση της τιμολογιακής της πολιτικής, εξορθολογισμός λειτουργικού κόστους (συντήρηση και λειτουργία δικτύου, καθαρισμός τροχαίου υλικού και σταθμών), εύρεση νέων πηγών εσόδων, εκπαίδευση προσωπικού εξυπηρέτησης στους χώρους των σταθμών είναι αντίστοιχα η συνταγή γα τη ΣΤΑΣΥ.
Μείωση δαπανών για να σωθούν τα ΕΛΤΑ
Πρόγραμμα αποχώρησης προσωπικού με ώριμα συνταξιοδοτικά δικαιώματα, επανεξέταση μισθολογικού κόστους και αριθμού εποχικών υπαλλήλων και μείωση δαπανών σε όλα τα επίπεδα περιλαμβάνει κατ'' αρχήν η συνταγή του Υπερταμείου για τα ΕΛΤΑ (6.418 εργαζόμενοι). Κάνει επίσης λόγο για το πολύ χαμηλό μερίδιο, μόλις 10%, που κατέχουν στις ταχυμεταφορές, ευρισκόμενα στην 5η θέση. Σε αυτή ακριβώς την προβληματική εταιρεία, ο επικεφαλής των ΕΛΤΑ Courier εισηγήθηκε πρόσφατα αυξήσεις μισθών 14%. Αντί όμως για αυξήσεις, το Υπερταμείο καλεί την εταιρεία να σχεδιάσει πρόγραμμα εθελούσιας εξόδου, να ανακατανείμει το προσωπικό από την αλληλογραφία στα δέματα, να μειώσει τη συχνότητα παραδόσεων και τους προορισμούς όταν πρόκειται για απομακρυσμένες περιοχές με ζημιά (περίπτωση καθολικής υπηρεσίας), να περιορίσει το μεγάλο ταχυδρομικό δίκτυο και να παραχωρήσει την εκμετάλλευση καταστημάτων σε ιδιώτες. Επίσης, να εισαγάγει νέες υπηρεσίες εξπρές για να βελτιώσει τις ανάγκες της αγοράς courier, να επενδύσει σε νέες τεχνολογίες (π.χ. αυτοματοποιημένα συστήματα διαλογής δεμάτων, smart parcel stations, smart mailboxes, υπηρεσίες web services, portals και applications) κ.ο.κ.
Απειλή τη ΔΕΘ ο ανταγωνισμός από Βαλκάνια
Αν και βρίσκεται σε προβεβλημένη θέση στην καρδιά της Θεσσαλονίκης, με μεγάλη έκταση σε εκθεσιακούς χώρους, εντούτοις το περιορισμένο πλήθος θέσεων στάθμευσης και η συνεχής μείωση της ταμειακής της ρευστότητας λειτουργούν ανασταλτικά για τη ΔΕΘ- Hellexpo (65 άτομα). Καλείται άμεσα να ενισχύσει τα έσοδά της (11,7 εκατ. ευρώ τζίρος το 2016), να μειώσει το συνολικό της κόστος και τις αμοιβές τρίτων, να βρει έσοδα ώστε να εκσυγχρονίσει τις εγκαταστάσεις της, να διοργανώσει ακόμη περισσότερες εκθέσεις μεγάλης εμβέλειας και απήχησης, να επεκταθεί σε νέους τομείς και υπηρεσίες (π.χ. θεματικά πάρκα, catering). Απειλείται από μεγάλα εκθεσιακά κέντρα στις γειτονικές χώρες, που στοχεύουν στο ίδιο πελατολόγιο.
Ξέχασαν τη συντήρηση της Διώρυγας Κορίνθου
Απασχολεί την επικαιρότητα λόγω της κακής συντήρησης και της κατολίσθησης χωμάτων και βράχων δύο φορές μέσα σε 15 ημέρες. Στην έκθεση επισημαίνεται η ανάγκη συντήρησης των υποδομών της Ανώνυμης Εταιρείας Διώρυγας Κορίνθου (ΑΕΔΙΚ) από πλευράς βάθους και τοιχωμάτων, δίχως την οποία θα απαξιωθεί πλήρως, η αδυναμία εξυπηρέτησης μεγάλων πλοίων (μεγέθους άνω των 17.000 τόνων), η ανάγκη ύπαρξης αξιόπλοων ρυμουλκών και το γεγονός ότι χάνει μερίδια από τις οδικές μεταφορές. Εκτιμώμενος τζίρος της εταιρείας, που απασχολεί 67 άτομα, αναφέρονται τα 4,1 εκατ. ευρώ (2016), ενώ επισημαίνεται το πολύ χαμηλό περιθώριο κέρδους, καθώς και τα μικρά έσοδα από την αξιοποίηση οικοπέδων πέριξ της διώρυγας.
Δίχως εξωστρέφεια οι Ελληνικές Αλυκές, κορεσμός στις αγορές Αθήνας - Θεσσαλονίκης
Για τις Ελληνικές Αλυκές, που εκμεταλλεύονται το 92% των ελληνικών αλυκών, επισημαίνεται μεταξύ άλλων η ανάγκη η εταιρεία να διευρύνει το πελατολόγιό της, να τυποποιήσει το τελικό προϊόν (καθετοποίηση), να γίνει εξαγωγική, να ενισχύσει τα αναχώματα για καλύτερη προστασία από καιρικά φαινόμενα, να επανεξετάσει αμοιβές και έξοδα προσωπικού κ.ο.κ. Στην περίπτωση του Οργανισμού Κεντρικών Αγορών και Αλιείας (ΟΚΑΑ) και της Κεντρικής Αγοράς Θεσσαλονίκης (ΚΕΘ), τα προβλήματα είναι κοινά, όπως οι κορεσμένοι χώροι. Καλούνται αμφότερες οι εταιρείες να τους επεκτείνουν και παρέχουν συμπληρωματικές υπηρεσίες (σέρβις αυτοκινούμενων όπως κλαρκ, πώληση μηχανημάτων, μίσθωση ελεύθερων χώρων για εκδηλώσεις, διαχείριση αποβλήτων κ.λπ.), ενώ ειδικά η ΚΕΘ πρέπει να εκμεταλλευτεί τη γεωγραφική της θέση στα Βαλκάνια, αφού την απειλεί ο ανταγωνισμός από τις αγορές γειτονικών χωρών, το παρεμπόριο αγροτικών προϊόντων και η τάση για αγορά απευθείας από τους παραγωγούς.
