Ο τελικός του αμερικανικού πρωταθλήματος ποδοσφαίρου, δηλαδή το Superbowl, συνιστά κάθε χρόνο ένα από τα μεγαλύτερα διαφημιστικά γεγονότα. Το 2022 δεν αποτέλεσε εξαίρεση στον κανόνα, ξεχώρισε όμως από πολλές άλλες χρονιές γιατί την παράσταση έκλεψαν οι διαφημίσεις επιχειρήσεων που είχαν σχέση με τα κρυπτονομίσματα και όλο το «οικοσύστημα» της κρυπτοβιομηχανίας.
Για τους οπαδούς του κόσμου των ψηφιακών νομισμάτων, το περσινό Superbowl ήταν μία απόδειξη πως ο κόσμος των crypto είχε περάσει πια στο προσκήνιο παραμερίζοντας το – αρτηριοσκληρωτικό και παρωχημένο κατ’ αυτούς – οικονομικό σύστημα. Την 14η Φεβρουαρίου του 2022, τα δεκάδες εκατομμύρια τηλεθεατών που παρακολούθησαν τους Los Angeles Rams να υπερισχύουν των Cincinnati Bengals είδαν και τις διαφημίσεις του ψηφιακού χρηματιστηρίου Coinbase, το οποίο ξόδεψε 14 εκατομμύρια δολάρια και προκάλεσε έναν χείμαρρο επισκέψεων στην ιστοσελίδα του, η οποία κατέρρευσε.
Είδαν επίσης τη διαφήμιση του ανταλλακτηρίου FTX, με τη συμμετοχή του γνωστού κωμικού Larry David και αυτή της πλατφόρμας συναλλαγών eToro στην οποία εμφανιζόταν και ένας σκύλος ράτσας Shiba Inu παραπέμποντας σε ένα από τα ιδιαίτερα δημοφιλή εκείνη την εποχή κρυπτονομίσματα. Και βέβαια, κανείς δεν μπορεί να ξεχάσει τη διαφήμιση της Crypto.com στην οποία πρωταγωνιστούσε ο μεγάλος αστέρας του αμερικανικού μπάσκετ LeBron James.
Σε περίπου σαράντα μέρες από τώρα, στις 12 Φεβρουαρίου, είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν θα δούμε έστω και μία διαφήμιση από όλες τις κρυπτο-επιχειρήσεις που μονοπώλησαν την τηλεοπτική μετάδοση του περσινού αγώνα. Η μετοχή της Coinbase έχει καταποντιστεί και η μείωση των εσόδων της κάνει μία τόσο ακριβή διαφήμιση να φαίνεται σαν πολυτέλεια. Για την FTX δεν χρειάζεται να πούμε και πολλά, καθώς ο ιδρυτής της βρίσκεται σε κατ’ οίκον περιορισμό και η ίδια η επιχείρηση έχει μπει σε διαδικασία πτώχευσης.
Απίθανο ακούγεται να ξαναδούμε και το Shiba Inu της eToro, αφού η αξία αυτού του νομίσματος είναι σχεδόν 90% κάτω από τα ψηλά του πριν 15 μήνες. Όσο για τον LeBron James, μάλλον δεν θα πρωταγωνιστήσει σύντομα σε τέτοια διαφήμιση δεδομένου του ότι πολλοί συναθλητές του έχουν ήδη βρει τον μπελά τους από κατόχους κρυπτονομισμάτων που τους κατηγορούν για παραπλάνηση.
Η πλήρης αλλαγή σκηνικού στον κόσμο της διαφήμισης της κρυπτοβιομηχανίας είναι βέβαια φυσική συνέπεια της σημαντικότατης πτώσης στην αξία όλων των κρυπτονομισμάτων, των τεράστιων ζημιών που καταγράφουν τα χαρτοφυλάκια, της κατάρρευσης πλήθους γνωστών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνταν στον χώρο των crypto, της απώλειας της εμπιστοσύνης των επενδυτών, και της κρίσης αξιοπιστίας που έχει πλήξει τον χώρο ύστερα από όλα τα σκάνδαλα και το ξεσκέπασμα της προχειρότητας και της ανευθυνότητας που χαρακτήριζε τελικά μεγάλο μέρος αυτής της βιομηχανίας.
Δεν μιλάμε όμως μόνο για την αλλαγή σκηνικού και για τους απογοητευμένους οπαδούς του κόσμου των crypto ούτε για την ντροπή που, θα έπρεπε τουλάχιστον να, αισθάνονται όσοι έπαιξαν τον ρόλο του ιεροκήρυκα που διαφήμιζε τα καλά του κόσμου της κρυπτοβιομηχανίας.
Μιλάμε για πραγματικές ζημιές, όχι μόνο οικονομικές, με τις οποίες έχουν βρεθεί αντιμέτωποι πολλά εκατομμύρια πολίτες που κατείχαν κρυπτονομίσματα, οι εργαζόμενοι στις κρυπτο-επιχειρήσεις και όσοι επενδυτές θεώρησαν λογικό να ξοδέψουν δεκάδες ή εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια για να αποκτήσουν μερίδια σε επιχειρήσεις σαν και αυτές που διαφημίστηκαν στο περσινό Superbowl. Οι οικονομικές ζημιές ή μάλλον η τάξη μεγέθους τους είναι λίγο πολύ γνωστές.
Ξέροντας πως η συνολική αξία (στην θεωρία τουλάχιστον) των διάφορων κρυπτονομισμάτων, από το Bitcoin και το Ethereum μέχρι το Shiba Inu και τα διάφορα tokens που εξέδιδαν πολλές επιχειρήσεις του χώρου όπως π.χ. η FTX, είχε πλησιάσει κάποια στιγμή στο τέλος του 2021 τα τρία τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ και αυτές τις μέρες είναι αρκετά κάτω από το 1 τρισεκατομμύριο μπορούμε να πάρουμε μία γεύση για το πόσο χαμένοι θα νοιώθουν όσοι αγόρασαν κρυπτονομίσματα τα τελευταία δύο τρία χρόνια.
Σε δεκάδες δισεκατομμύρια δολαρίων ανέρχονται οι ζημιές που δεν οφείλονται τόσο σε πτώση της αξίας των επενδύσεων αλλά σε απάτες, καταρρεύσεις επιχειρήσεων και στην αδυναμία ανταλλακτηρίων και άλλων εταιρειών του χώρου να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις που είχαν αναλάβει προς τους πελάτες τους.
Αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια, ίσως και παραπάνω, θα είναι και οι απώλειες των διαφόρων επιχειρήσεων που προμήθευαν με εξοπλισμό όσους είχαν αποφασίσει να ασχοληθούν με την εξόρυξη κρυπτονομισμάτων, μία δραστηριότητα από την οποία πολλοί ήλπιζαν πως θα αποκόμιζαν εύκολα και άκοπα έσοδα για την υπόλοιπη ζωή τους.
Δεν είναι μόνο οι οικονομικές ζημιές που μας απασχολούν, είναι και οι γενικότερες επιπτώσεις της προσγείωσης της κρυπτοβιομηχανίας στη σκληρή πραγματικότητα. Ανεξάρτητα από το αν όσοι αποφάσισαν να επενδύσουν μέρος των αποταμιεύσεων τους σε κρυπτονομίσματα όφειλαν να γνωρίζουν το πόσο επικίνδυνη ήταν αυτή η κίνησή τους, υπάρχουν πραγματικές συνέπειες που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε.
Το γεγονός πως ένα μεγάλο μέρος όσων ασχολήθηκαν με αυτές τις «επενδύσεις» είναι νέοι άνθρωποι, πολλές φορές μέχρι και έφηβοι, δεν πρέπει να μας αφήσει αδιάφορους. Είτε κινήθηκαν από απληστία είτε επειδή πίστεψαν πως όλες οι αρετές της κρυπτοβιομηχανίας που τους παρουσίαζαν οι διάφοροι ιεροκήρυκες είτε είδαν τα crypto σαν υποκατάστατο του καζίνο είτε το έκαναν από ιδεολογία, είναι βέβαιο πως δεκάδες εκατομμύρια νέων ανθρώπων έχουν χάσει το μεγαλύτερο μέρος των αποταμιεύσεων τους.
Εκτός από το ότι οι άνθρωποι αυτοί σίγουρα αντιμετωπίζουν και οικονομικά προβλήματα συνεπεία της καταστροφής, δεν πρέπει να παραγνωρίσουμε τον κίνδυνο οικονομικής περιθωριοποίησης μεγάλου μέρους της νέας γενιάς. Πολλοί από αυτούς που ασχολήθηκαν με τις crypto επενδύσεις έβλεπαν ούτως ή άλλως με δυσπιστία τον τρόπο λειτουργίας του οικονομικού συστήματος και προσπάθησαν μέσα από την κρυπτοβιομηχανία να παρακάμψουν το σύστημα.
Τώρα που λογικά έχουν χάσει κάθε εμπιστοσύνη και στην κρυπτοβιομηχανία είναι πολύ πιθανόν να επιλέξουν ένα είδος περιθωριοποίησης. Όταν λέμε περιθωριοποίηση εννοούμε την σκόπιμη αποφυγή ένταξης στο τραπεζικό, επενδυτικό και ασφαλιστικό σύστημα, πράγμα για το οποίο οι ίδιοι θα μετανιώσουν σίγουρα σε αρκετά χρόνια και το οποίο θα μπορούσε να απειλήσει και την ισορροπία των ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών συστημάτων των δυτικών χωρών αν γίνει σε μαζικό βαθμό.
Εκτός όμως από τους κινδύνους για τους νέους που έχασαν πολλά χρήματα από τα προβλήματα της κρυπτοβιομηχανίας, η περσινή χρονιά είναι βέβαιο πως θα πρέπει να κάνει την ίδια τη βιομηχανία και όσους συμμετέχουν σε αυτήν με οποιονδήποτε τρόπο να αναρωτηθεί ορισμένα πράγματα και πρώτα από όλα το ποιος είναι ο ρόλος της (αν υπάρχει). Πολλά πράγματα που θεωρούνταν σίγουρα από την ίδια τη βιομηχανία διαψεύστηκαν με οδυνηρό τρόπο.
Η υπόσχεση για ένα ασφαλές σύστημα που θα λειτουργούσε μακριά από τις κεντρικές τράπεζες και τις πολιτικές παρεμβάσεις αποδείχθηκε απατηλή αφού αποδείχθηκε πως όλοι σχεδόν οι παράγοντες της αγοράς σχετίζονταν μεταξύ τους και τα προβλήματα ή η παραβατική συμπεριφορά ή ακόμα και η ανικανότητα ενός από αυτούς είχε άμεσες και καταστροφικές συνέπειες σε όλο το σύστημα. Η αξιοπιστία που υποτίθεται πως θα παρείχε η επαλήθευση των συναλλαγών μέσω του blockchain αποδείχθηκε άνευ αντικειμένου όταν κατέρρεαν τα ανταλλακτήρια και εξαφανίζονταν τα κρυπτονομίσματα που «φυλάσσονταν» εκεί.
Το σίγουρο εισόδημα μέσω της εξόρυξης των νομισμάτων τέθηκε εν αμφιβόλω όταν το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκε την ώρα που έπεφτε η αξία των νομισμάτων και η δραστηριότητα εξόρυξης έπαψε να είναι κερδοφόρα. Εκτός από αυτά, πολύ σημαντικό πρόβλημα είναι και η ουσιαστική διάψευση των προσδοκιών για άμεση υιοθέτηση των κρυπτονομισμάτων σαν συναλλακτικού μέσου. Οι ανακοινώσεις διαφόρων επιχειρήσεων όπως η Tesla για αποδοχή των κρυπτονομισμάτων ως μέσων πληρωμής των προϊόντων τους δεν προχώρησαν και πολύ.
Όχι μόνο λόγω της τεράστιας μεταβλητότητας της αξίας των κρυπτονομισμάτων που αυξάνει τον κίνδυνο ζημιάς για τους συναλλασσόμενους αλλά και για πολύ πιο πρακτικούς λόγους σχετικούς και με την φύλαξη των ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων και την ασφαλή μετατροπή τους σε παραδοσιακά μέσα πληρωμής.
Η διάψευση διαφόρων προσδοκιών επανέφερε και τα γνωστά ερωτήματα, τη σπουδαιότητα των οποίων απέρριπταν με μεγάλη ευκολία πολλοί παράγοντες της κρυπτοβιομηχανίας. Όπως το κόστος, για το περιβάλλον, της ενέργειας που καταναλώνουν τα συστήματα εξόρυξης και τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν σε διάφορες περιοχές του κόσμου όταν η έλευση πολλών «κρυπτωρύχων» λύγισε το δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Όπως το γεγονός πως ακόμα και τώρα τα κρυπτονομίσματα χρησιμοποιούνται από διάφορες εγκληματικές ομάδες ανά τον κόσμο σε διάφορες παράνομες δραστηριότητες.
Και βέβαια το γεγονός πως ένα από τα «πλεονεκτήματα» της κρυπτοβιομηχανίας, δηλαδή η έλλειψη κεντρικού ελέγχου, αποδείχθηκε πως δεν είναι και τόσο μεγάλο πλεονέκτημα αλλά μία μεγάλη τρύπα μέσα από την οποία εξαφανίζονται τα χρήματα επενδυτών για να περάσουν στις τσέπες άλλων.
Είναι νωρίς να πούμε αν ο κόσμος των crypto ήταν απλά μία ενδιαφέρουσα παρένθεση για την οποία θα μαθαίνουν στο μέλλον οι φοιτητές οικονομικών και νομικής ή αν το annus horribilis της κρυπτοβιομηχανίας ήταν απλά το πρώτο επεισόδιο στην πορεία μίας μεγάλης αλλαγής του τρόπου λειτουργίας της οικονομίας. Αν ισχύει πάντως η δεύτερη εκδοχή, το επόμενο επεισόδιο θα πρέπει να περιλαμβάνει ριζικές αλλαγές στο crypto μοντέλο.
