Όπου και να πάμε, ακούμε για την κλιματική αλλαγή. Την οποία αντιμετωπίζουμε σαν την αιτία της έξαρσης των καταστροφικών φυσικών φαινομένων. Η κλιματική αλλαγή αποτελεί πλέον μέρος της καθημερινότητας και της κανονικότητας, αφού έχει έρθει για να μείνει. Και παρ’ όλο που θεωρείται σαν «κατάρα», ουσιαστικά είναι μια κατάσταση με την οποία θα πορευτούμε για πολλά χρόνια ακόμα.
Τι είναι η κλιματική αλλαγή; Η Σύμβαση - Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Μεταβολές (UNFCC), ορίζει την «κλιματική αλλαγή» σαν τη μεταβολή στο κλίμα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε ανθρώπινες δραστηριότητες. Διακρίνοντας τον ορισμό της από την «κλιματική μεταβλητότητα», που έχει φυσικά αίτια. Και η διάκριση αυτή, είναι σημαντική, διότι αν ανατρέξουμε στις επιστημονικές έρευνες, θα δούμε πως η κλιματική μεταβλητότητα που παρατηρείται στα μακροπρόθεσμα καιρικά φαινόμενα στη Γη, όπως είναι η θερμοκρασία, η στάθμη της θάλασσας και ο υετός, έχει κατά βάση φυσικά αίτια.
Το κλίμα της γης έχει αλλάξει ριζικά πολλές φορές από τη στιγμή που σχηματίστηκε ο πλανήτης, πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Το κλίμα πέρασε μέσα από θερμές περιόδους και περιόδους παγετώνων. Κι αυτές οι περίοδοι δεν είχαν μικρή διάρκεια. Σύμφωνα με τα επιστημονικά ευρήματα, οι περίοδοι αυτοί διαρκούσαν από κάποιες δεκάδες χιλιάδες έτη έως και κάποια εκατομμύρια έτη.
Πού διαφοροποιείται η κατάσταση σήμερα; Μα στο γεγονός πως κατά τη διάρκεια της περιόδου των τελευταίων 150 ετών, που συνηθίζουμε να ονομάζουμε σαν «βιομηχανική εποχή», οι θερμοκρασίες έχουν αυξηθεί ταχύτερα από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη περίοδο, στην ιστορία του πλανήτη.
Έτσι σήμερα δεν μιλάμε για «κλιματική μεταβλητότητα», καθώς οι μεταβολές που βιώνουμε είναι πιο ταχείες σε χρόνο και πιο έντονες σε αποτέλεσμα. Και η ερμηνεία που δίνεται για την επονομαζόμενη «κλιματική αλλαγή» είναι η συμμετοχή του ανθρώπινου παράγοντα.
Και πού ακριβώς συμμετέχει ο ανθρώπινος παράγοντας και που παρεμβαίνει στο κλίμα; Μα στην καύση των ορυκτών καυσίμων, όπως είναι το πετρέλαιο, ο άνθρακας και το φυσικό αέριο. Διότι κατά τη διάρκεια της καύσης, όπως θυμόμαστε σύμφωνα με τη γυμνασιακή χημεία, από τις χημικές αντιδράσεις «εκλύονται αέρια», δηλαδή εκπέμπονται τα γνωστά σε όλους μας «αέρια του θερμοκηπίου» στην ατμόσφαιρα. Όπως είναι το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο, το υποξείδιο του αζώτου και διάφορα φθοριούχα αέρια.
Ωστόσο στο φαινόμενο του θερμοκηπίου φαίνεται πως συμβάλλουν και άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως είναι οι γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες, η αποψίλωση των δασών και άλλες.
Για να αντιληφθούμε καλύτερα τα αίτια της αύξησης αυτών των εκπομπών αερίων, ας δούμε με ποιον τρόπο παράγονται.
Το διοξείδιο του άνθρακα και το υποξείδιο του αζώτου, παράγονται κατά τη διάρκεια της καύσης του άνθρακα, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Δηλαδή των ορυκτών καυσίμων που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανική παραγωγή και στις μεταφορές.
Το μεθάνιο εκλύεται σε μεγάλες ποσότητες κατά της διάρκεια της πέψης των ζώων στις κτηνοτροφικές μονάδες.
Το υποξείδιο του αζώτου, οφείλεται στην παραγωγή αζωτούχων λιπασμάτων που είναι απαραίτητα στη γεωργία.
Τέλος, τα φθοριούχα αέρια παράγονται από εξοπλισμούς και προϊόντα, τόσο βιομηχανικής όσο και καταναλωτική χρήσης.
Ποιο είναι το αποτέλεσμα σύμφωνα με την επιστήμη; Η θερμοκρασία στην ατμόσφαιρα έχει αυξηθεί κατά 1,1οC από τα επίπεδα που βρισκόταν πριν από την βιομηχανική επανάσταση. Με τη συμμετοχή των φυσικών αιτίων, όπως είναι οι μεταβολές της ηλιακής ακτινοβολίας ή της ηφαιστειακής δραστηριότητας, να έχει συμβάλει λιγότερο από περίπου 0,1οC στη συνολική αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, στην ίδια περίοδο. Για να αντιληφθούμε ακόμα καλύτερα τη σημασία αυτών των αριθμών, ας τους συγκρίνουμε με τους 5οC, που είναι η αύξηση της θερμοκρασίας που έχει παρατηρηθεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων 10.000 ετών.
Ποια είναι μοναδική οδός για την αντιμετώπιση της «κλιματικής αλλαγής»;
Η αναχαίτιση και επιβράδυνση της υπερθέρμανσης του πλανήτη απαιτεί τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, του γνωστού σαν (CO2) σε μηδενικά επίπεδα, καθώς και τη ραγδαία μείωση των εκπομπών και των υπολοίπων αερίων του θερμοκηπίου, όπως είναι το μεθάνιο.
Είναι δυνατόν να συμβούν όλα αυτά όταν ο μισός πλανήτης προσπαθεί να ανεβάσει το επίπεδο της ζωής του, να ανεβάσει το οικονομικό και κοινωνικό του επίπεδο, να αποκτήσει αγαθά, να μείνει σε κανονικές κατοικίες, να καταναλώσει, να θερμανθεί, να ψυχθεί, να ταξιδεύσει και να νοιώσει πολιτισμένος και ισότιμος με τους «δυτικούς». Τους οποίους μάλιστα εγκαλεί για το «όψιμο ενδιαφέρον» τους για το περιβάλλον. Είναι δυνατόν να συμβούν όλα αυτά, όταν όπως σημειώναμε χτες στο άρθρο, η Ινδική Τίγρις που τώρα ξυπνά στις ζούγκλες της Βομβάης, διψά πραγματικά για ορυκτούς υδρογονάνθρακες και βιομηχανικές πρώτες ύλες;
Πριν από 20 χρόνια είχε τύχει να συμμετάσχω σε ένα συνέδριο στο Λονδίνο με θέμα τα μεταλλαγμένα τρόφιμα και ειδικά τους μεταλλαγμένους σπόρους και τις αμφιβολίες που εξέφραζαν τότε οι Ευρωπαίοι. Ο υπουργός Αγροτικών θεμάτων μιας σημαντικής αφρικανικής χώρας, στην παρέμβαση του είχε πει: «Εσείς οι Δυτικοί έχετε την πολυτέλεια να επιλέγετε τι θα καλλιεργήσετε και τι φάτε, με κριτήριο την ευζωία σας. Εγώ έχω συμπατριώτες μου, που πεθαίνουν από την πείνα, γιατί καταστράφηκε η αγροτική παραγωγή τους είτε από την ανομβρία, είτε από επιθέσεις ακρίδων. Που έχουν την ανάγκη μεταλλαγμένων σπόρων που να αντέχουν και να ξεπερνούν τις αντιξοότητες. Δεν έχω την πολυτέλεια να σκεφτώ το αν μετά από 20 ή 30 χρόνια, οι συμπατριώτες μου θα κινδυνέψουν από ασθένειες, που θα προκληθούν από τις μεταλλαγμένες τροφές. Διότι απλά αν δεν καταναλώσουν αυτά τα τρόφιμα σήμερα, θα πεθάνουν αύριο από ασιτία».
Μπορεί το παράδειγμα να φανεί τραβηγμένο. Ωστόσο δεν διαφέρει πολύ, από τον τρόπο που σκέφτονται πολλοί αξιωματούχοι των αναδυόμενων και αναπτυσσόμενων χωρών, όσον αφορά το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής. Κάτι που περιπλέκει τα πράγματα και δυσκολεύει την εξεύρεση πραγματικά ρεαλιστικών λύσεων.
