Η μία μετά την άλλη οι ευρωπαϊκές χώρες δίνουν ψήφο εμπιστοσύνης στον υποχρεωτικό εμβολιασμό - συγκεκριμένων ηλικιακών ή επαγγελματικών ομάδων ή καθολικό για όλους τους ενήλικες προκειμένου να ορθώσουν υψηλό τείχος προστασίας στην αναμενόμενη επέλαση της νέας μετάλλαξης Όμικρον της οποίας τα κρούσματα καθημερινά πολλαπλασιάζονται με ανησυχητική ταχύτητα.
Έτσι μετά την Αυστρία που ανακοίνωσε πρώτη τον υποχρεωτικό εμβολιασμό των ενηλίκων από τη 1η Φεβρουαρίου 2022, τη Γερμανία η οποία κινείται στον ίδιο δρόμο, επιταχύνοντας τις διαδικασίες για την κατάθεση νόμου που θα «ξεκλειδώσει» την υποχρεωτικότητα και την Ελλάδα που κατέστησε υποχρεωτικό τον εμβολιασμό για τους άνω των 60 ετών έρχεται η σειρά της Ιταλίας και της Τσεχίας να λάβουν ανάλογες αποφάσεις. Παράλληλα, κάποιες χώρες σαν τη Σλοβακία επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν σαν ισχυρό κίνητρο για τον εμβολιασμό των μεσήλικων και των ηλικιωμένων vouchers που εξαργυρώνονται σε πολιτιστικές και ψυχαγωγικές εκδηλώσεις.
Ωστόσο, η προστασία των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας - αν και προαπαιτούμενο για να αποφευχθεί η επιπλέον πίεση στα Εθνικά Συστήματα υγείας δεν φαίνεται να αρκεί. Σαφέστατα οι ευπαθείς λόγω ηλικίας και υποκείμενων νοσημάτων πρέπει να προστατευτούν με 100% εμβολιαστική κάλυψη σε αυτές τις κατηγορίες πολιτών, αλλά και τα νεότερα άτομα θα πρέπει να εμβολιαστούν σε πολύ υψηλά ποσοστά, συμπεριλαμβανομένων των εφήβων και των παιδιών.
Ειδικά για τον εμβολιασμό των μαθητών η αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής ΕΚΠΑ Άρτεμις Τσίτσικα, Επιστημονική Υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.), στη Β΄ Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Παίδων «Π & Α Κυριακού» και Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής συνοψίζει τα έως τώρα δεδομένα: «Το τέταρτο κύμα της πανδημίας επελαύνει επιθετικά. Η επικράτηση της πιο μεταδοτικής παραλλαγής Δέλτα έχει οδηγήσει σε αύξηση των κρουσμάτων σε όλη την Ευρώπη με το ECDC να εκτιμά ότι η επιβάρυνση στην Ευρώπη θα είναι πολύ υψηλή τον Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο, εάν δεν εφαρμοστούν μέτρα δημόσιας υγείας, σε συνδυασμό με εντατικοποίηση της προσπάθειας αύξησης της εμβολιαστικής κάλυψης. Η παραλλαγή Δέλτα ευτυχώς δεν ξεφεύγει από την ανοσία που παρέχουν τα εμβόλια, τα οποία παρέχουν πολύ υψηλή προστασία για τη σοβαρή νόσο, την εισαγωγή στη ΜΕΘ και τον θάνατο. Ωστόσο, την ακολουθεί κατά πόδας η μετάλλαξη «Ο» που δείχνει να έχει σημαντικά χαρακτηριστικά ανοσιακής διαφυγής. Οι νοσηλείες αφορούν κυρίως ανεμβολίαστα άτομα και οι χώρες με χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη κινδυνεύουν ιδιαίτερα από την επικείμενη επιβάρυνση των συστημάτων υγείας».
Όπως επισημαίνει η ειδικός, στη χώρα μας δυστυχώς χάνονται καθημερινά δεκάδες ζωές από τη COVID-19 και εκατοντάδες συμπολίτες μας νοσηλεύονται διασωληνωμένοι. Δυστυχώς, τα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης δεν είναι επαρκή, με την Ελλάδα να κατατάσσεται χαμηλά ανάμεσα στις Ευρωπαϊκές χώρες. Σε χώρες με εμβολιαστική κάλυψη του ενήλικου πληθυσμού πάνω από 90%, ο ημερήσιος αριθμός των θανάτων είναι μονοψήφιος, αναδεικνύοντας την αποτελεσματικότητα των εμβολιασμών. Ακόμα πιο πίσω είμαστε στους εμβολιασμούς εφήβων, με το 44% των εφήβων 15- 17 ετών να έχει εμβολιαστεί και το 27.8% στις ηλικίες 12-14 (6), ενώ χώρες όπως η Πορτογαλία και η Ισπανία έχουν εμβολιαστική κάλυψη στους εφήβους κοντά στο 80%.
Σε Ευρώπη, ΗΠΑ και Ισραήλ έχουν εμβολιαστεί εκατομμύρια έφηβοι, χωρίς να ανακύψει κάποια ιδιαίτερη ανησυχία για την ασφάλεια του εμβολίου. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να διστάζουν οι γονείς και οι έφηβοι να προχωρήσουν στον εμβολιασμό. Ακόμα και η πιθανότητα ανάπτυξης μυοκαρδίτιδας, μιας σπάνιας ανεπιθύμητης ενέργειας που έχει παρατηρηθεί σε αγόρια και νέους άνδρες αφενός είναι εξαιρετικά χαμηλή, μικρότερη από ένα περιστατικό ανά 10.000 δεύτερες δόσεις και αφετέρου γνωρίζουμε ότι τα περιστατικά μυοκαρδίτιδας μετά τον εμβολιασμό είναι ήπια και σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία που έδωσε το CDC των ΗΠΑ στη δημοσιότητα, φαίνεται ότι τα παιδιά αναρρώνουν πλήρως, χωρίς επιπλοκές. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί ότι ο κίνδυνος επιπλοκών όπως η μυοκαρδίτιδα είναι σημαντικά μεγαλύτερος μετά τη μόλυνση από τον κορονοϊό. Συγκεκριμένα η πιθανότητα εκδήλωσης μυοκαρδίτιδας μετά τη νόσηση από COVID-19 είναι 6 φορές μεγαλύτερη από την πιθανότητα εκδήλωσης μυοκαρδίτιδας μετά τον εμβολιασμό.
Είναι εξαιρετικά σημαντικό να προχωρήσει ο εμβολιασμός των εφήβων, ώστε να προστατευθούν πρώτα απ’ όλα οι ίδιοι από τη νόσο και τις πιθανές επιπλοκές της. Οι έφηβοι και τα παιδιά νοσούν λιγότερο σοβαρά από τους ενήλικες, αλλά όσο αυξάνεται η κυκλοφορία του ιού και ο αριθμός των κρουσμάτων είναι μεγάλος, οι νοσηλείες σε απόλυτο αριθμό θα αυξάνονται και σε αυτές τις ηλικίες.
Ένα μικρό ποσοστό παιδιών και εφήβων μετά τη μόλυνση με τον ιό, εκδηλώνει μια σοβαρή επιπλοκή, το πολυοργανικό φλεγμονώδες σύνδρομο (MIS-C) που επηρεάζει πολλά οργανικά συστήματα με 60-70% αυτών των παιδιών να χρειάζονται νοσηλεία στη ΜΕΘ. Οι πιθανές μακροχρόνιες επιπλοκές της COVID-19 στα παιδιά και τους εφήβους δεν έχουν ακόμα διερευνηθεί πλήρως, αλλά υπάρχουν δημοσιευμένες μελέτες που αναφέρουν ότι ένα ποσοστό των παιδιών που νοσούν, εμφανίζει επιμένοντα συμπτώματα (long covid) για 12 εβδομάδες μετά τη νόσηση.
Και αν στα άμεσα οφέλη για την προστασία των ίδιων των εφήβων από την πιθανότητα να νοσήσουν σοβαρά και να χρειαστούν νοσηλεία προσθέσουμε και τα έμμεσα οφέλη, της απρόσκοπτης σχολικής παρακολούθησης, της κοινωνικοποίησής τους με τεράστια οφέλη για την ψυχοκοινωνική τους υγεία, της μείωσης της κυκλοφορίας του ιού στην κοινότητα, η ζυγαριά γέρνει ξεκάθαρα και ανεπιφύλακτα υπέρ του εμβολιασμού τους.
Πρόσφατα δόθηκαν στη δημοσιότητα και τα δεδομένα από την επικαιροποιημένη ανάλυση αποτελεσματικότητας από την κλινική δοκιμή του εμβολίου mRNAτων Pfizer-BioNTech στους εφήβους 12-15 ετών, που επιβεβαιώνουν την πολύ υψηλή αποτελεσματικότητα του εμβολίου σε αυτές τις ηλικίες. Έτσι στο διάστημα από 7 ημέρες έως 4 μήνες μετά τη δεύτερη δόση δεν παρατηρήθηκε κανένα κρούσμα στην ομάδα που έλαβε το εμβόλιο, ενώ καταγράφηκαν 30 κρούσματα στην ομάδα που έλαβε το εικονικό φάρμακο, δηλαδή αποτελεσματικότητα 100%. Η μακροχρόνια παρακολούθηση για 6 μήνες μετά τον εμβολιασμό των εφήβων της κλινικής δοκιμής δεν ανέδειξε κάποια ανησυχία ως προς την ασφάλεια
Η Ελληνική Εταιρία εφηβικής Ιατρικής προτρέπει τους γονείς και τους εφήβους να συμβουλευτούν την/τον παιδίατρό τους και να προχωρήσουν στον εμβολιασμό χωρίς φόβο, αλλά με την ελπίδα και την αισιοδοξία ότι βοηθούν να τελειώσει ο εφιάλτης της πανδημίας. Όσον αφορά τα μικρότερα παιδιά, ήδη στις ΗΠΑ, τον Καναδά και το Ισραήλ έχουν ξεκινήσει οι εμβολιασμοί παιδιών ηλικίας 5-11 με το εμβόλιο των Pfizer - BioNTech. Ο εμβολιασμός σε αυτές τις ηλικίες γίνεται με χαμηλότερη δόση, 10μg αντί 30 μg που είναι η δόση των ενηλίκων και των εφήβων. Στις κλινικές δοκιμές στις ηλικίες 5-11, οι ανοσολογικές αποκρίσεις των παιδιών με τη δόση των 10 μg ήταν συγκρίσιμες με τις αποκρίσεις των νέων 16-25 ετών που είχαν λάβει 30 μg.
Οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες ήταν οι ίδιες που είχαν παρατηρηθεί και στα άτομα 12 ετών και άνω, όπως πόνος στη θέση της ένεσης, κόπωση, κεφαλαλγία, μυαλγίες, ρίγη, πυρετός. Η συχνότητα των ανεπιθύμητων ενεργειών ήταν χαμηλότερη στα μικρά παιδιά σε σύγκριση με τα άτομα 12 ετών και άνω. Με βάση τα δεδομένα από την παραπάνω κλινική δοκιμή, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων, τη 25η Νοεμβρίου ενέκρινε τη χρήση του εμβολίου των Pfizer-BioNTech και στις μικρότερες ηλικίες 5-11 ετών (με τη χαμηλή δόση των 10μg), τονίζοντας το άμεσο όφελος της πρόληψης της COVID-19 στα παιδιά, καθώς στο έδαφος της υψηλής κυκλοφορίας του ιού αναμένεται και αύξηση των νοσηλειών ακόμα και στα υγιή παιδιά, χωρίς παράγοντες κινδύνου. Στη χώρα μας οι εμβολιασμοί των παιδιών ηλικίας 5-11 ετών θα ξεκινήσουν προς το τέλος της χρονιάς μόλις ολοκληρωθεί η παραλαβή των πρώτων προσαρμοσμένων δόσεων.
