Tης Κωνσταντίνας Χούτα
Οι εικόνες από τους δορυφόρους της NASA που μετρούν την ακτινοβολία την οποία εκπέμπει ο πλανήτης μας, λόγω του τεχνητού φωτισμού, δείχνουν ότι οι νύχτες στη Γη γίνονται ολοένα και πιο «φωτεινές». Αξιοποιώντας τα δεδομένα από τον δορυφόρο Suomi NPΡ, ερευνητές στο Γερμανικό Κέντρο Eρευνας για τις Γεωεπιστήμες ανακάλυψαν ότι η τεχνητά φωτιζόμενη έκταση της Γης παρουσιάζει ετήσια αύξηση 2,2% από το 2012 κι έπειτα. Η αύξηση είναι ιδιαίτερα έντονη στη Λατινική Αμερική, την Αφρική και τη Νοτιοανατολική Ασία, περιοχές που τα προηγούμενα χρόνια εμφάνιζαν λιγότερο τεχνητό φωτισμό, ενώ συνδέεται άμεσα με την ανησυχητική αύξηση της φωτορύπανσης σε παγκόσμια κλίμακα.
Και μπορεί τα αστέρια στον νυχτερινό ουρανό να έχουν πια «ξεθωριάσει» για την πλειονότητα των κατοίκων των μεγάλων πόλεων, οι επιπτώσεις όμως της φωτορύπανσης είναι πολύ περισσότερες. Ο υπερβολικός τεχνητός φωτισμός επηρεάζει τα οικοσυστήματα με διάφορους τρόπους: διαταράσσεται η αναπαραγωγή κι ο προσανατολισμός πολλών ζώων και πουλιών, επηρεάζεται η συμπεριφορά των νυκτόβιων ζώων και αποσυντονίζεται το «εσωτερικό ρολόι» των φυτών που ανθίζουν τη νύχτα. Ο Franz Holker, από το Ινστιτούτο Οικολογίας του Λάιμπνιτς, στη Γερμανία, τονίζει ότι «το φως έχει εισαχθεί σε μέρη, ώρες της ημέρας και της νύχτας και σε εντάσεις που δεν είναι φυσιολογικές. Πολλοί οργανισμοί αδυνατούν να προσαρμοστούν σε αυτόν τον νέο στρεσογόνο παράγοντα»...
Πολλοί ήταν εκείνοι που πίστευαν ότι η εισαγωγή των λαμπτήρων εξοικονόμησης ενέργειας LED θα βοηθούσε τον πλανήτη. Ωστόσο, οι πόλεις χρησιμοποιούν ολοένα περισσότερα φώτα LED, επειδή η λειτουργία τους κοστίζει φθηνότερα, γεγονός που τελικά προσθέτει στη φωτορύπανση. Εκτός του ότι η φωτιζόμενη επιφάνεια της Γης είναι μεγαλύτερη, ο φωτισμός σήμερα είναι εντονότερος, γεγονός που οφείλεται στην εγκατάσταση φωτισμού σε μέρη όπου παλαιότερα δεν υπήρχε τίποτα. Παρόλα αυτά, σύμφωνα με τις εικόνες του δορυφόρου, υπάρχουν περίπου πενήντα χώρες στις οποίες ο φωτισμός παρέμεινε σχετικά σταθερός ή παρουσίασε μικρή μείωση. Μεταξύ αυτών, περιλαμβάνονται και μερικές από τις περισσότερο φωτισμένες χώρες στον πλανήτη για το 2012, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ιταλία, οι Κάτω Χώρες και η Ισπανία.
Βέβαια, αυτή η φερόμενη σταθερότητα, ή ακόμα και μείωση, δεν αποκλείεται να είναι παρά μια λανθασμένη εντύπωση που προκαλείται από το γεγονός ότι οι αισθητήρες του δορυφόρου NPP Suomi δεν καταγράφουν το μπλε φως, κύριο συστατικό των περισσότερων λαμπτήρων LED... Ενδιαφέρον παρουσιάζει το παράδειγμα του Μιλάνου. Σύμφωνα με τις εικόνες από τον δορυφόρο, το κέντρο της πόλης παρουσιάζει μειωμένη εκπομπή φωτός. Στην πραγματικότητα, η ιταλική πόλη δεν έχει σκοτεινιάσει. Αυτό που συνέβη είναι ότι οι συμβατικοί λαμπτήρες αντικαταστάθηκαν με LED και επιπλέον φωτισμός εγκαταστήθηκε σε νέα σημεία της πόλης.
«Αν και γνωρίζουμε ότι η τεχνολογία LED εξοικονομεί ενέργεια, σε εθνικό ή παγκόσμιο επίπεδο, βλέπουμε ότι αυτή η εξοικονόμηση εξουδετερώνεται από νέα ή εντονότερα φώτα αλλού», δηλώνει ο Κρίστοφερ Κίμπα, επικεφαλής της έρευνας. Η μεγαλύτερη αποδοτικότητα και το χαμηλότερο κόστος της τεχνολογίας LED πιθανώς να έχει αντίθετο αποτέλεσμα, τελικά, καθώς διευκολύνει την αύξηση στην κατανάλωση ενέργειας.
Αρκετές οι υποφωτισμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες
Σε μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, όπως η Μαδρίτη, το Παρίσι και το Βερολίνο, ισχύουν ειδικοί κανονισμοί για το πώς πρέπει να φωτίζονται οι δημόσιοι χώροι. Οι σύγχρονες τεχνολογίες φωτισμού οδών, που συνεχώς κερδίζουν νέους οπαδούς, στοχεύουν στη σωστή χρήση του δημόσιου φωτισμού, με ταυτόχρονη εξοικονόμηση ενέργειας και μείωση της φωτορύπανσης. Οι κανονισμοί αφορούν τον τρόπο τοποθέτησης των λαμπτήρων, ώστε να μην αποτελούν ενόχληση για τα παρακείμενα κτίρια, τη γωνία τοποθέτησής τους, ώστε να υπάρχει μειωμένη διαφυγή ακτινοβολίας, και την απόχρωση του φωτός που χρησιμοποιείται.
Σε πολλές πόλεις ο υπερβολικός φωτισμός θεωρείται ένδειξη πολιτισμού και εμπνέει αίσθημα ασφάλειας στους κατοίκους. Παρόλα αυτά, πόλεις όπως το Βερολίνο, που συνειδητά έχει μειώσει τον φωτισμό των δημόσιων χώρων και κατ' επέκταση τη φωτορύπανση, παρουσιάζουν την ίδια εγκληματικότητα με άλλες, υπερβολικά φωτισμένες πρωτεύουσες. Ολα συνηγορούν, λοιπόν, στο ότι ο φωτισμός στους δρόμους και τις πλατείες δεν χρειάζεται να είναι έντονος, αλλά πρέπει να είναι σωστά επιλεγμένος και τοποθετημένος.
* Οι συνεργάτες του μη κερδοσκοπικού οργανισμού επικοινωνίας επιστημονικών θεμάτων στο ευρύ κοινό SciCo παρουσιάζουν με απλά λόγια ένα θέμα που φέρνει την επιστήμη πιο κοντά μας.
** Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος», αρ. φύλλου 11.
