Της Κωνσταντίνας Χούτα
Για πολλούς ανθρώπους, ο καφές είναι το μαγικό φίλτρο που διώχνει τη νύστα, χαρίζει εγρήγορση και εγγυάται μια παραγωγική ημέρα. Όμως, αρκετά συχνά αποτελεί και λόγο για τον πρώτο εκνευρισμό της ημέρας. Φανταστείτε ότι βάζετε μια γενναιόδωρη ποσότητα καφέ σε μια κούπα και κατευθύνεστε βιαστικά προς το γραφείο σας, για να στρωθείτε στη δουλειά. Η μυρωδιά του καφέ σάς έχει φτιάξει ήδη τη διάθεση.
Ίσως στη διαδρομή να συναντήσετε κάποιον συνάδελφο και να σταθείτε για να ανταλλάξετε δυο κουβέντες μαζί του. Ίσως να συναντήσετε παραπάνω από έναν και να χρειαστεί να διακόψετε και να ξαναρχίσετε το περπάτημά σας πολλές φορές. Αυτές οι ξαφνικές στάσεις έχουν ως αποτέλεσμα την ακανόνιστη -στα μάτια σας, τουλάχιστον- κίνηση του καφέ μέσα στο φλιτζάνι.
Να πάρουμε, λοιπόν, τα πράγματα από την αρχή: Όταν περπατάτε κρατώντας ένα φλιτζάνι με καφέ, τόσο το φλιτζάνι όσο και το περιεχόμενό του ταλαντώνονται με κάποιες συχνότητες. Από τη μελέτη αυτής της κίνησης, οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν ότι ο πυθμένας του φλιτζανιού ταλαντώνεται με συχνότητα που δεν προκαλεί συντονισμό - δηλαδή δεν ταυτίζεται με την συχνότητα του βαδίσματος, άρα δεν οδηγεί σε μεγάλο πλάτος ταλάντωσης και υπερχείλιση του υγρού.
Αντίθετα, η συχνότητα ταλάντωσης του περιεχομένου του φλιτζανιού, που εξαρτάται από το σχήμα και το μέγεθος της κούπας, είναι ικανή να προκαλέσει κάτι τέτοιο. Και, κάπως έτσι χύνεται ο καφές, αφήνοντας λεκέδες στο πάτωμα, στα ρούχα... ακόμα και (μεταφορικά, βεβαίως) στη διάθεσή σας!
Ο κατάλληλος βηματισμός
Επομένως, για τις υπερχειλίσεις δεν φταίει μόνο η πιθανή αδεξιότητα του ανθρώπου που περπατά, κρατώντας μια κούπα με καφέ. Είναι το σχήμα που έχουν συνήθως οι κούπες αυτό που κάνει τον καφέ να χύνεται. Μάλιστα, κατά τη μεταφορά καφέ σε μια συνηθισμένη κούπα, διαμέτρου περίπου επτά εκ. και ύψους δέκα εκ., τα μαθηματικά μοντέλα προβλέπουν ότι η υπερχείλιση είναι πιθανότερο να συμβεί μεταξύ του έβδομου και δέκατου βήματος από την έναρξη της κίνησης.
Αυτό υποστηρίζουν οι Ρούσελ Κρετσέτνικοβ και Χανς Μάγιερ, ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στη Σάντα Μπάρμπαρα των ΗΠΑ, που μελέτησαν το φαινόμενο της υπερχείλισης του καφέ κατά την κίνηση. Εφοδιασμένοι με βιντεοκάμερες υψηλής ανάλυσης και -σίγουρα- με περισσότερα από ένα φλιτζάνια καφέ, στα οποία ενσωμάτωσαν αισθητήρες για την ανίχνευση τόσο της κίνησης του υγρού όσο και της υπερχείλισης, ζήτησαν από εθελοντές να περπατήσουν με διάφορους ρυθμούς βαδίσματος, κρατώντας το φλιτζάνι από τη λαβή του.
Μετά την ανάλυση των ταλαντώσεων του υγρού σε κάθε περίπτωση, κατέληξαν ότι δεν έχει σημασία η ταχύτητα του βαδίσματος, αλλά το πόσο γρήγορα αναπτύσσεται αυτή η ταχύτητα - με άλλα λόγια, σημασία έχει η επιτάχυνση. Έτσι, αν από την αρχή αναπτύξετε γρήγορο βήμα, το πιο πιθανό είναι ότι θα «αποχαιρετήσετε» μέρος του καφέ σας κατά τη διαδρομή. Ενώ αν ξεκινήσετε με πιο αργό βηματισμό, υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες ο καφές να φτάσει σώος και αβλαβής στον προορισμό του.
Μήπως κρατάτε το φλιτζάνι του καφέ λάθος;
Αδιαμφισβήτητα, οι λαβές των φλιτζανιών υπάρχουν για να κρατάτε το φλιτζάνι χωρίς να καίγεστε. Κι αν κάποιος σας έλεγε ότι το να κρατάτε το φλιτζάνι του καφέ από πάνω, εφαρμόζοντας τα δάχτυλά σας κοντά στο στόμιο, σας εγγυάται την ασφαλή μεταφορά του καφέ όταν είστε εν κινήσει;
Μπορεί να μην είναι ο πιο βολικός τρόπος για να πιείτε τον καφέ σας, όμως βοηθάει να αποφύγετε τις υπερχειλίσεις, καθώς το κέντρο βάρους της κούπας διατηρείται μ' αυτό τον τρόπο σχετικά σταθερό καθώς περπατάτε. Δεδομένου ότι η επιτάχυνση του υγρού είναι σημαντικά μικρότερη όταν εφαρμόζετε αυτού του είδους το κράτημα, τύπου δαγκάνα, είναι λιγότερο πιθανό να χυθεί ο καφές.
Παρόμοια σταθεροποιητική επίδραση έχει και το να περπατάτε ανάποδα, δηλαδή κινούμενοι προς τα πίσω, ενώ κρατάτε την κούπα κανονικά από τη λαβή. Αυτό συμβαίνει επειδή δεν είμαστε συνηθισμένοι να περπατάμε προς τα πίσω και το σώμα μας αναζητά τρόπους για να διατηρήσει την ισορροπία του, αλλάζοντας τον τρόπο που βαδίζουμε και, κατ' επέκταση, σώζει την «ακεραιότητα» του καφέ μας.
* Κάθε ημέρα, οι συνεργάτες του μη κερδοσκοπικού οργανισμού επικοινωνίας επιστημονικών θεμάτων στο ευρύ κοινό SciCo παρουσιάζουν με απλά λόγια ένα θέμα που φέρνει την επιστήμη πιο κοντά μας.
** Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος», αρ. φύλλου 48.
